WITH ITS SOCIAL FUNCTION "TANDOORI BREAD" CULTURE IN ANKARA ELMADAĞ

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 43, 934 - 957, 19.09.2023

Mutlu Özgen

https://doi.org/10.12981/mahder.1315362

Öz

Abstract,
Although tandoori bread in the Elmadağ district of Ankara is called "Beef Language" and "Rabbit Killer" due to its shape and hardness, it is emphasized that it is the bread of strong women with names such as "Avrat Bread", "Avrat İşi" and "Möhkem Avrat Bread". While the dough kneaded by the woman's hand and leavened with her tongue became the symbol of the woman's existence, salt was seen as the symbol of the man.The tandoori bread obtained by cooking the leavened dough in the tandoor represented the unity of men and women.In the center of the transition period practices that took place around tandoori bread in Elmadağ, It has been determined that the value given to the fertility and existence of women plays an important role.In addition, the special status and experience of the woman, such as the marital status of the woman, plays a decisive role in the production of tandoori bread. These cultural practices connect with the Elmadağ woman, who symbolizes the strength and resistance of the woman. Tandır bread is the resilience of the Elmadağ woman. Tandoori bread, which has been associated with the difficult life conditions it shows and does not spoil its structure in hot broth, has become the symbol of the strong stance of the woman who ferment it. Tandoori bread, which symbolizes the union of men and women in Elmadağ, has always been an important element of women's folklore, which has always been associated with the power and fertility of Elmadağ women.

Anahtar Kelimeler

Elmadag,, Tandoori Bread,, Woman,, Dough,, Salt,, Yeast,, Fire

TOPLUMSAL İŞLEVİYLE ANKARA ELMADAĞ’DA “TANDIR EKMEĞİ” KÜLTÜRÜ

Öz

Özet,
Ankara’nın Elmadağ ilçesinde tandır ekmeği, şekli ve sertliği dolayısıyla "Sığır Dili" ve "Tavşan Öldüren" adlarıyla anılsa da “Avrat Ekmeği", "Avrat İşi" ve "Möhkem Avrat Ekmeği" gibi isimlerle güçlü kadının ekmeği olduğu vurgulanmıştır. Elmadağ'da kadının eliyle yoğurulan ve dili ile mayalanan hamur, kadının varlığının simgesi haline gelirken, tuz ise erkeğin sembolü olarak görülmüştür. Mayalı hamurun tandırda pişirilmesiyle elde edilen tandır ekmeği, kadın ve erkeğin birlikteliğini temsil etmiştir. Elmadağ'da tandır ekmeği etrafında gerçekleşen geçiş dönemi uygulamalarının merkezinde, kadının bereketine ve varlığına verilen değerin önemli bir rol oynadığı belirlenmiştir. Ayrıca, tandır ekmeğinin yapımında kadının medeni hali gibi özel durumu ve deneyimi belirleyici bir rol oynamaktadır. Bu kültürel pratikler, kadının gücünü ve direncini simgeleyen Elmadağ kadınıyla bağlantı kurmaktadır. Tandır ekmeği, Elmadağ kadınının direnç gösterdiği zorlu hayat şartlarıyla ilişkilendirilmiş ve sıcak et suyu içinde yapısını bozmayan tandır ekmeği, onu mayalayan kadının dirayetli duruşunun simgesi haline gelmiştir. Elmadağ'da kadın ve erkeğin birlikteliğini sembolize eden tandır ekmeği, yapılış amacıyla her dönem Elmadağ kadının gücü ve bereketiyle ilişkilendirilen önemli bir kadın folkloru unsuru olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Elmadağ,, Tandır Ekmeği,, Kadın,, Hamur,, Tuz,, Maya,, Ateş

Kaynakça

• Acaloğlu A. (2004), Geleneksel kültürde tuzun semiyoloji işlevi ve Türk kültür geleneğinde tuz. Tuz Kitabı, (ed.: E. Gürsoy Naskali ve M. Şen), 133-141, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (2017). Atasözleri ve deyimler sözlüğü II. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Ata, A. (2004), Türkmenlerde tuzun kutsallığı. Tuz Kitabı, (ed.: E. Gürsoy Naskali ve M. Şen), 86-92, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ceylan, M. (1983). Tarihi ve folkloruyla Elmadağ. Ankara: Yargıçoğlu Matbaası
• Devellioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Elçin, Ş. (1977). Tuz ekmek hakkı deyimi üzerine. Halk Edebiyatı Araştırmaları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kırbaş M. (1991), Deyimler sözlüğü. Ankara: Koza Yayınları.
• Mevlâna (1973). Mesnevi ve şerhi Türkçe tercüme ve şerhi. (hzl.: Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul.
• Özel, A. (2006). Ankara ili Elmadağ İlçesi’nin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı. Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Özgen, M. (2022). Ankara Elmadağ ilçesinde “tirit” geleneği. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (39), 754-778.
• Özsoy, B. S. (2006). Dede Korkut kitabı (transkripsiyon-inceleme-sözlük). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Terzioğlu, İ. (2014), İpek yolundaki derbent Elmadağ şehrengizi, Ankara: Ark Yayınları.
• Tuhteneva, S. (2004). Altay halkının dünya görüşünde tuz. Tuz Kitabı, (ed.: E. Gürsoy Naskali ve M. Şen), 93-94, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Uzunağaç, Ö. (2015). Selçuklu Anadolu’sunda beslenme ve yemek kültürü. İstanbul: Kitabevi.
• Üçer M. (2020). Beşik eşik keşik Sivas’ta doğum, evlenme, ölümle ilgili gelenek görenek inanışlar ve sözlü kültür. İstanbul: Kitabevi.
• Üçer M. (2015). Sivas’ta ekmek çeşitleri, inanışlar ve sözlü kültür. Ekmek Kitabı, (ed.: Emine Gürsoy Naskali), 435-476, İstanbul: Kitabevi.
• Yunus Emre Divanı (1997). (hzl.: Mustafa Tatçı), Ankara.