CARPET PILLOWS IN BULANIK DISCRIT OF MUŞ PROVINCE AS AN ETHNOGRAPHIC OBJECT

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 44, 1964 - 1984, 20.12.2023

Şükrü Azizi , Gonca Karavar

https://doi.org/10.12981/mahder.1337654

Öz

Having experienced similar weaving processes with Anatolian cities, Muş and its environs have rich weaving samples due to being in the center of the Silk Road. Carpets, kilims, and warp-faced weavings, which are also seen in the central districts and villages of Bulanık, confirm this information. Although weaving is finished today, the local people own hand-woven weaving and use it in daily life. In 2020, field research was conducted in Muş Bulanık district center and villages with scanning method. Due to the pandemic process, we went to the houses by invitation. As a result of the research, 28 carpet pillow samples were examined, but 20 samples were included here. In these examples, the technical structure, the material used, and the pattern structure were examined. Warp, weft and loop are wool in almost all of the examples in which the Turkish (Gördes) knot technique is used. There are also stylized vegetal samples in the samples where geometric pattern compositions are dominant. Pillow compositions are woven in 1/4 rapport. In addition to this, there are also examples with pictures (mosque and minaret) on the ground filled with small motifs. During the field research, information about weaving was obtained from weavers and collectors. The carpet and pillow weavings here belong to the collections of Hasret Aydın, Fazıl Çelik, residing in the village of Bulanık Balotu (Teğûd), and Maşuk Balıkçı, residing in the village of Uzgörur (Neynik).

Anahtar Kelimeler

Muş, Bulanık, Pillow, Carpet, Weaving

ETNOGRAFİK BİR OBJE OLARAK MUŞ-BULANIK HALI YASTIKLARI

Öz

Anadolu kentleriyle benzer dokumacılık süreci yaşamış olan Muş ve çevresi, İpek Yolunun merkezinde olmasından kaynaklı zengin dokuma örneklerine sahiptir. Bulanık merkez ilçe ve köylerinde de görülen halı, kilim, çözgü yüzlü dokumalar bu bilgiyi doğrulamaktadır. Günümüzde dokumacılık bitmiş olmasına rağmen yöre halkı el dokumalarına sahip çıkıp gündelik hayatta kullanmaktadır. 2020 yılında Muş Bulanık ilçe merkezi ve köylerinde tarama yöntemiyle alan araştırması yapılmıştır. Pandemi sürecinden dolayı evlere davet edilme suretiyle gidilmiştir. Araştırma sonucunda 28 adet halı yastık örneği incelenmiş fakat burada 20 adet örneğe yer verilmiştir. Bu örneklerde teknik yapı, kullanılan malzeme ve desen yapısı incelenmiştir. Türk (Gördes) düğüm tekniğinin kullanıldığı örneklerin neredeyse tamamında çözgü, atkı ve ilme yündür. Geometrik desen kompozisyonlarının ağırlıkta olduğu örneklerde stilize edilmiş bitkisel örnekler de mevcuttur. Yastık kompozisyonları 1/4 raport olarak dokunmuştur. Bunun yanı sıra zemini küçük motiflerle dolgulu ve resimli (camii ve minare) tasvirli örnekler de bulunmaktadır. Alan araştırması sürecinde dokumacılar ve koleksiyon sahiplerinden dokumalar hakkında bilgi edinilmiştir. Burada yer alan halı yastık dokumalar, Bulanık Balotu (Teğûd) köyünde ikamet eden Hasret Aydın, Fazıl Çelik ve Uzgörür (Neynik) köyünde ikamet eden Maşuk Balıkçı koleksiyonuna aittir.

Anahtar Kelimeler

Muş, Bulanık, Yastık, Halı, Dokuma

Kaynakça

• Alanoğlu, M. (2020). Osamanlı klasik döneminde Bulanık ve Bilican. Bulanık-Kop İnsan-Coğrafya-Tarih-Kültür, (ed.: İ. S. Yuca), Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Alanoğlu, M. (2021). Osmanlı döneminde Muş (1515-1700). Muş Tarihi, (ed.: M. Alanoğlu vd.), 132-167, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Aydın, Ö., - Kavcı Özdemir, E. (2005). İzmir Atatürk müzesi deposunda bulunan cicim örneklerinin benzer yöre örnekleriyle karşılaştırılması. Sanat Dergisi, 8, 35-46.
• Aydın, E. (2020). Hafızanın tezahürü: Bulanık ilçesi yer adları üzerine bir inceleme. Bulanık-Kop İnsan-Coğrafya-Tarih-Kültür, (ed.: İ. S. Yuca), Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Azizi, Ş. (2022). Muş yöresi kirkitli dokumaları ve yeni tasarım yaklaşımları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi.
• Azizi, Ş., - Karavar, G. (2022). Muş Malazgirt yöresi halı yastıkları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 124, 255-276.
• Çetin, Y., - Karta, R. (2017). Yöre özellikleri ile Iğdır halı yastıkları. The Journal of Academic Social Science Studies, 60, 293-310.
• Çıplak, E. (2021). Selçuklular zamanında Muş. Muş Tarihi, (ed.: M. Alanoğlu vd.), 94-113, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Çelik, A. (2004). Yeşilhisar (Kayseri) halı yastıkları. Güzel Sanatlar Dergisi, 13, 1-19.
• Çetin, H. (2020). Bulanık/Kop'ta turistik değeri olan yerler. Bulanık-Kop İnsan-Coğrafya-Tarih-Kültür, (ed.: İ. S. Yuca), Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Çetin, Y. (2010). Ağrı yöresi halı yastıkları. Sanat Dergisi, 17, 61-70.
• Diler, A. - Gallice, M. (2018). Kilimin sembolleri. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.
• Er, B. (2019). Sivas ili Zara ilçesi Becekli köyü halı yastıkları. Social Sciences Studies Journal, 31, 1110-1114.
• Erbek, G. (1986). Anadolu motifleri sergisi. İzmir: İzmir Alman Kültür Merkezi.
• Erginyürek, M. (2020). Bulanık ilçesinin fiziki coğrafyası. Bulanık-Kop İnsan-Coğrafya-Tarih-Kültür, (çev.: İ. S. Yuca), Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Görgünay, N. (1984). Doğu Anadolu köy halılarının kalite ve desenleri. Ankara: T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Desteklenme Genel Müdürlüğü.
• Hovannisian, R. G. (2016). Ermeni Pağeş/Bitlis ve Daron/Muş. Tarihi Kentler ve Ermeniler, (ed.: R. G. Hovannisian), İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Kaplanoğlu, M. (2016). Erzurum halılarının renk, motif ve kompozisyon özellikleri incelenerek yeni tasarımların yapılması. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi.
• Kayıpmaz, F. vd. (2021). Tarihten günümüze Bergama halıları. Balıkesir: Bergama Belleten.
• Özkahraman, E. (2010). Hakkari-Van kilimleri. İstanbul: Hisar Anadolu Kültür Derneği Yayınları.
• Öztürk, B., - Aktürk, D. (2019). Uluslararası bazı müzayede web sitelerinde teşhir edilen Bergama halıları. İdil Dergisi, 8 (53), 93-100.
• Öztürk, B., - Karavar, G. (2018). Özel bir koleksiyonda bulunan Kırşehir ve Mucur halıları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 66, 121-133.
• Sökmen, S. (2013). Bitlis yöresi el dokumaacılığı. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi.
• Soysaldı, A. (2012). Yozgat halı yastıkları. Arış Dergisi, 7, 112-121.
• Taşkıran, H. (2020). Genel hatlarıyla ota çağ ve sonrası Bulanık'ın coğrafyası ve tarihi. Bulanık-Kop İnsan-Coğrafya-Tarih-Kültür, (ed.: İ. S. Yuca), Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Umar, B. (1993). Türkiye'deki tarihsel adlar. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Yıldırım, E., - Gürcüm, B. (2020). Adıyan ilinde kullanılan halı yastıkların renk, motif ve kompozisyon özellikleri. İdil Dergisi, 75, 1746-1760.