TRADITIONAL GAMES IN INTERGENERATIONAL CONTEXT AND RE-CREATION OF GAMES WITH POSTMODERN SITUATION: UYGHUR” KARLIK GAME " SAMPLE

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 44, 1669 - 1687, 20.12.2023

Ebru Kılıç

https://doi.org/10.12981/mahder.1369740

Öz

Traditional games are a form of information transference in analyzing the cognitive, emotional and behavioral dimensions of society. Culture in-depth analysis of need in line with the idea of humanity in the postmodern structure with the impact of technological developments and communication tools, traditional games, these games are identified and all aspects of digital media transfer, analyze, and inquired of timeliness. In this study, karlik game, performed with the participation of each generation from the baby boom generation to the alpha generation, will be discussed with its functions in the intergenerational context and the dimensions of formal and semantic change as a result of postmodern structure affecting culture and the transfer of the game to Digital will be analyzed. Participants who play or share the traditional game of profitability will be assessed for their age patterns, their inability to adapt to the digital culture or their inability to follow the day, as a result of conflict, and their status in creating cultural continuity and security in the cycle of repetition, whether active or passive.

Anahtar Kelimeler

Uyghur culture, intergenerational, digitalization, cultural change, re-functionalization

KUŞAKLARARASILIK BAĞLAMINDA GELENEKSEL OYUNDAN DİJİTAL OYUNA: UYGURLARIN “KARLIK OYUNU”

Öz

Geleneksel oyunlar; bireylerin bilişsel, fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimini sağlamakla birlikte toplumun sosyal ve kültürel temellerini oluşturur. Bilgi aktarıcı bir tür olarak geleneksel oyunların kültürün derinlemesine çözümlenmesi gerektiği fikri doğrultusunda; insanlığın postmodern yapı içerisinde teknolojik gelişmelerle dijital ortama aktarımının kültürel bağlamıyla analiz edilmesi ve bunların değişim-dönüşümünün etki ve işlevlerinin incelenmesi, kültürel analiz açısından önem taşır. Bu makalede, “bebek patlaması kuşağı”ndan “alfa kuşağı”na her bir kuşağın katılımıyla icra edilen Uygur Türklerinin geleneksel “karlık oyunu”, kuşaklararasılık bağlamında işlevsel halkbilimi bağlamında ele alınmış teknolojinin kültürü etkilemesi ile oyunun dijitale aktarımının sonucu olarak biçimsel ve anlamsal değişim-dönüşümü, “yeniden işlevlendirme” yaklaşımı ortaya konulmuştur. Kuşaklar arasında eğlenerek yarışma, birlik-beraberliği pekiştirme, eğitim, boş zaman aktivitesi oluşturma gibi işlevler kazandıran karlık oyununun kültürün dijitalleşme karşısında katılımcı aktör/icra eden ya da paylaşanların yaş kalıpları, kültürel adaptasyonları/entegrasyonları, güncel teknolojiyi kullanma gibi durumlar karşısında kültürel sürekliliğinin ve işlevselliğinin durumu ele alınarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak geleneksel oyununun kültürel göç, modern yaşam gibi koşullardan kaynaklı dijitale aktarılarak yeniden işlev kazandırıldığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uygur kültürü, kuşaklararası, dijitalleşme, kültürel değişim, yeniden işlevlendirme

Kaynakça

• Aktulum, K. (2019). Ezgi Metin Basat, köy seyirlik oyunlarında insan, doğa ve topluluk ilişkisi. Ankara: Grafiker yayınları, 2019, ISBN: 6059247832, 204 sayfa. Milli Folklor, 124(16), 246-257.
• And M. (1974). Oyun ve bügü: Türk kültüründe oyun kavramı. Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• And, M. (1992). Türk tiyatro tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• And, M. (1997). Geleneksel kültürlerde çocuğun yeri ve anlamı. Çocuk Kültürü: 1. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi Bildirileri, (hzl.: Bekir Onur), 397-405, Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Aslan, A. S. (2023). Dijital halkbilimi bağlamında oyun kültüründe anlam ve anlatı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Basat, E. M. (2017). Köy seyirlik oyunlarında insan, doğa ve topluluk ilişkisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Bascom, W. R. (1954). Four function of folklore. The Journal of American Folklore, 67 (266), 333-349.
• Bollmer, G. (2018). Theorizing digital cultures. (ed.: Michael Ainsley), UD: SAGE Publications Inc.
• Boratav, P. N. (1984). 100 soruda Türk folkloru (inanışlar, töre ve törenler, oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Campbell, R. - Martin, C. R. - Fabos, B. (2017). Media & culture: Mass communication in a digita.. Boston/New York: Bedford/St. Martin’s
• Caillois, R. (2001). Man, play and games. Illinois: University of Illinois Press.
• Çetin, M. - Özgiden, H. (2013). Dijital kültür sürecinde dijital yerliler ve dijital göçmenlerin Twitter kullanım davranışları üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(1), 172-189.
• Davut, R. - Muhpul, Y. (2011a). Uygur meşrep medeniyeti I. Ürümçi: Şincan Güzel Senet-Foto Suret Neşriyati.
• Davut, R. - Muhpul, Y. (2011b). Uygur meşrep medeniyeti III. Ürümçi: Şincan Güzel Senet-Foto Suret Neşriyati.
• Dilek, İ. (2008). Altaylardan Anadolu’ya bir yemek, bir oyun ve bir ölüm geleneği üzerine. Prof. Dr. Ahmet Bican
• Ercilasun Armağanı, (ed.: Ekrem Arıkoğlu), 628-635, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erciş, P. (1990). Sosyal-psikolojinin halkbilimiyle ilgisi ve halk biliminin gençliğin eğitimindeki rolü ve önemi üzerine. Milli Folklor, 5(1), 41-42.
• Eriksen T. H. (2019). Sosyal ve kültürel antropoloji. (çev.: Erkan Koca), Ankara: Atıf Yayınları.
• Gönel Sönmez, T. (2017). Uygur meşrepleri üzerine bir inceleme. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Gönel, T. (2011). “Rahman Abdurrehim’in Uygurlarda şamanizm‟ adlı eserinin halkbilimi açısından incelenmesi. Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gustaf, R. (2011). Qasim Axunniñ Kamil Ependige yazğan alte parçe xéti. (çev.: Zulhayat Ötkür), Miras Jurnili, 123(1), 8-18.
• Güngör, E. (1996). Kültür değişmesi ve milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hebibulla, A. (2019). Uygur etnografyası. (çev.: Ayhan Çelikbay), Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Huizinga J. (2018). Homo ludens. (çev.: Orhan Düz), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Jo’rayev, M. (2008). O’zbek mavsumiy marosim folkori (o’kuv ko’llanma). Toşkent: O’bekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi “Fan” Naşriyoti.
• Jones S. - Kucker S. (2018). Bilgisayarlar, internet ve sanal kültürler. İletişim Çağında Kültür, (ed.: James Lull), 357-380, Ankara: Hece Yayınları.
• Karataş, P. (2023). Dijital kültür ortamında uğurlu nesneler. ROUTE Educational & Social Science Journal, Turkey’s 100th Anniversary, 10, 113-130.
• Keskin, A. (2021). Çocuk folklorunun kavramsal çerçevesi, tanımı, kapsamı, sınıflandırılması, başlıca özellikleri ve işlevleri. O Piti Piti Karamela Sepeti: Çocuk Folkloru Kitabı, (ed.: Nursel Uyanıker-Berna Ayaz), 3-32, Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Kılıç, E. (2017). Dolan Uygurlarının sözlü kültür ürünleri. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Koç, R. (2022). Dijitalleşen kültür ya da kültürün dijitalleşmesi: Dijital kültür kavramı. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15(38), 500-513.
• Krech, D.- Crutchfıeld, R. S. (1980). Sosyal psikoloji. (çev.: Erol Güngör), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Lyotard J. F. (1994). Postmodern durum. (çev. Ahmet Çiğdem), Konya: Vadi Yayınları.
• Mcluhan M. (2014). Gutenberg galaksisi: Tipografik insanın oluşumu. (çev.: Gül Çağalı Güven), Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Medin, B. (2018). Dijital kültür, dijital yerliler ve günümüzdeki yeni film seyir deneyimleri. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), 142-158.
• Miller, D. at al. (2021). Age and smartphones. The Global Smartphone: Beyond a Youth Technology, 157–180. UCL Press.
• Ong, Walter J. (2012). Sözlü ve yazılı kültür: Sözün teknolojileşmesi. (çev.: Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis Yayınları.
• Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi (kaynakları ve açıklamaları ile destanlar) II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Öger A. (2013). Uygur Türklerinde törenler ve bayramlar. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Öger A. (2014). Uygur “kök meşrebi” üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (4), 71-88.
• Özdemir N. (2019a). Kuşaklararasılık ve kültürel değişme. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 4 (7), 124-148.
• Özdemir, M. (2022). Dijital kültürde yeni yaratmalar. Hars Akademi, 5(2), 326-337.
• Özdemir, M.(2019b). Kültürün dönüşümü ve dijitalleşme. Dijital Kütür: Tradijital-Medya-İnternet-Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları, (ed.: Mehmet Özdemir), 17-49, İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Özdemir, N. (1997). Türkiye’de cumhuriyet dönemi çocuk oyunlarının halkbilimi açısından incelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Özdemir, N. (2012). Medya kültür ve edebiyat. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Postman, N. (1994). Televizyon öldüren eğlence. (çev.: Osman Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5), 1-6.
• Rahman, A. (1944). Uyğur örp-adetliri. Ürümçi: Şincañ Yaşlar- Ösümler Neşriyati.
• Rahman, A. (1998). Helk égiz edebiyatiniñ neziriyisi. Ürümçi: Şincañ Ünivésitési Edebiyat Pakoltéti.
• Sarpkaya, S. (2022). Türk dünyası geleneksel oyunlarından “mor menekşe”nin sözel dokusu ve oynanışında mitoloji ve hayat. Milli Folklor, 34 (135), 83-94.
• Schechner, R. (2015). Ritüelin geleceği: kültür ve performans üzerine yazılar. (çev. Zeynep Ertan), Ankara: Dost Kitabevi.
• Suits, B. (2012). Çekirge-oyun, yaşam ve ütopya. (çev. Süha Sertabiboğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Yakub, A. vd. (1994). Uyğur tiliniñ izahliq luğiti k-l. Ürümçi: Milletler Neşriyati.