SÜLEYMANİYE KÜTÜPHANESİ YAZMA BAĞIŞLAR BÖLÜMÜNDE BULUNAN 5902 NUMARALI CÖNK HAKKINDA

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 44, 1880 - 1898, 20.12.2023

Sabahat Deniz , Gizem Şahin

https://doi.org/10.12981/mahder.1375718

Öz

ÖZ: Cönkler, ait olduğu toplumun sosyal ve kültürel yaşamına dair bilgiler içermesi bakımından Türk folklorunun önemli yazılı kaynakları arasında yer almaktadırlar. Aşağıdan yukarıya doğru uzunlamasına açılan el yazması defterler olarak bilinen cönklerin muhtevasında hemen her konuda manzum ve mensur şekillerde yazılmış metinler bulunmaktadır. Bu nedenle cönkler, Türk kültür ve edebiyatımızın vazgeçilmez yazılı kaynaklarındandır. Türkiye’de yapılmış olan cönk konulu araştırmaların çoğunluğu cönk metinlerinin Latin harflerine aktarımından oluşmaktadır. Cönkleri farklı bakış açılarıyla ele alan çalışmaların sayısının azlığı ise dikkat çekmektedir. Günümüzde kişilerin şahsi kütüphaneleri ile devlet kütüphanelerinde çalışılmayı bekleyen yüzlerce cönk bulunmaktadır. Geçmiş dönemlere ait kültürel ürünler ile edebi bilgilerin geleceğe aktarımı açısından önem arz eden bu eserlerin farklı bakış açılarıyla incelenerek kültürümüze kazandırılması gerekmektedir. Bu makalenin konusu, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar bölümünde bulunan 5902 numaralı cönkün tanıtılması ile cönkteki metinlerin şekil ve muhteva özellikleri bakımından incelenmesidir. Makale kapsamında, yeni bir cönkün gün yüzüne çıkartılarak edebiyatımıza kazandırılması ve söz konusu cönkün bütüncül bir bakışla değerlendirilip farklı disiplinlere katkı sağlayıp sağlamayacağının tespiti amaçlanmıştır. Süleymaniye Kütüphanesinden dijital görüntüleri alınan cönk, 208 varaktan oluşmaktadır. Makalenin konusunu oluşturan eserin, başta edebiyat olmak üzere dil, tarih, ilahiyat, tıp, mûsikî, sosyoloji gibi farklı disiplinlere de katkı sağlayacak zenginlikte bir muhtevaya sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

edebiyat, divan şiiri, halk şiiri, kültür, cönk

ABOUT JUNK NUMBER 5902 LOCATED IN THE WRITING DONATIONS DEPARTMENT OF SULEYMANIYE LIBRARY

Öz

ABSTRACT: Junks are among the important written sources of Turkish folklore in terms of containing information about the social and cultural life of the society they belong to. There are texts written in verse and prose on almost every subject in the content of the junks, known as manuscript notebooks that are opened longitudinally from bottom to top. For this reason, junks are indispensable written sources of our Turkish culture and literature. The majority of the studies on junk in Turkey consist of the translation of junk texts into Latin letters. It is noteworthy that the number of studies dealing with junks from different perspectives is low. Today, there are hundreds of junks waiting to be studied in private libraries and public libraries. These works, which are important in terms of transferring cultural products and literary information from the past to the future, should be examined from different perspectives and brought into our culture. The subject of this article is to introduce the junk numbered 5902 in the Manuscript Donations section of the Suleymaniye Library and to examine the texts in the junk in terms of form and content characteristics. Within the scope of the article, it is aimed to bring to light a new junk and introduce it to our literature, and to evaluate whether the junk in question will contribute to different disciplines by evaluating it from a holistic perspective. Junk, whose digital images were taken from the Süleymaniye Library, consists of 208 leaves. It has been determined that the work that constitutes the subject of the article has a rich content that will contribute to different disciplines such as literature, language, history, theology, medicine, music and sociology.

Anahtar Kelimeler

literature, divan poetry, folk poetry, culture, junk

Kaynakça

• Aça, M. (2019). Halk bilimi araştırmalarının kaynakları. Halk Bilimi El Kitabı, (ed.: Mustafa Aça), 123-140, Ankara: Nobel Yayınları.
• Aksoyak, İ. H. (2016). Cönk imlâsı. Milli Folklor, (111), 5-13.
• Aslanoğlu, İ. (1976). Geçen yüzyıllarda folklorumuza ışık tutan kaynaklar. I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C. I, 69-74, Ankara.
• Cönk, Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar Koleksiyonu, Numara: 5902, İstanbul: Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, 208 vr.
• Cunbur, M. (1974). Folklor araştırmalarında cönklerin yeri. I. Uluslararası Türk Folkloru Semineri Bildirileri, 69-73, Ankara.
• Elçin, Ş. (2004). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (1993). Cönk. Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 8, 73-75.
• Kaya, D. (2007). Kültürümüzde cönklerin önemi ve Sivas kaynaklı cönkler. Kültürümüz ve Kitap Sempozyumu Tebliğleri, 254-263, Sivas: Sivas Kemal İbn-i Hümam Vakfı Yayınları,
• Kaya, D. (2011). Cönklerden gün ışığına. Alevilik Araştırmaları Dergisi, (1) 81-98.
• Kayalık Şahin, D. (2015). Cönk terimi ve cönkler üzerine bir bibliyografya denemesi. Turkish Studies, 10 (12), 709-726.
• Koz, S. (1977). Cönk. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 2, 83-85 İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Köksal, M. F. (2016). Cönklerde divan şiiri, divan şiirinde cönkler. Milli Folklor, 111, 28-40.
• Sakaoğlu, S. (1986). Cönklerin kültür tarihimizdeki yeri. Fırat Havzası Yazma Eserler Sempozyumu, 219-226, Elazığ.
• Şahin, G. (2023). Süleymaniye kütüphanesi yazma bağışlar bölümü 5902 numarada kayıtlı cönk (inceleme-metin). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1967). Halk edebiyatı araştırmalarında cönklerin değeri. Türk Kültürü, 5 (60), 905-907.
• Yıldırım, D. (2013). El yazması bir kitap türü: Cönk/Cöng kayıp Saraybosna cöngü bağlamında. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Yılmaz, M. (2016). Cönkler üzerine yapılan çalışmalar bibliyografyası. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 35, 165-169.