TÜRK HALK OYUNLARINDA METRİK ÇÖZÜMLEMELER : ERZURUM “BAŞBAR” OYUNU FİGÜRLERİNİN ÖLÇÜLERİ VE HACİMLERİ İLE TESPİTİ, SEÇİLEN MÜZİKAL İCRA ÖRNEĞİ ÜZERİNDE DİZİLİMİ

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 44, 1899 - 1922, 20.12.2023

Eyüp Uzunkaya , Ahmet Turan Demirbağ

https://doi.org/10.12981/mahder.1376993

Öz

Yüzlerce yılın birikimi olarak kuşaktan kuşağa aktarılan Türk halk oyunlarının “kara düzen” olarak tabir ettiğimiz geleneksel yöntemlerle edinilmesi süreci, özellikle şehirlere göç ve şehir kültürüne geçiş, modern dünyanın gereklerini yerine getirme şeklinde ortaya çıkan uygulamaların da etkisi ile yeniden anlam kazanmıştır. Sonrasında kurumsal bir kimlik altında, modern yöntemlerle ortaya konan eğitim öğretim sistemi içerisinde yerini almıştır. Öncelikle bu oyunlara ait temel hareket yapıları detaylandırılmıştır. Hareket parçalarının tıpkı müzik ölçülerinde olduğu gibi metrik yapıları tespit edilmiştir. Yine müzikte olduğu gibi eşit periyotlarda ölçülendirilmeleri sağlanmıştır. Böylece bir oyun içerisinde kullanılan hareket serilerinin ölçü değerleri, tekrar sayıları, benzer ya da farklı olan biçimleri, müzik ölçüleri ile olan düzenli ya da düzensiz ilişkileri, içerisinde barındırdığı hareket tanımlarının ölçü içerisindeki yerleşimi gibi pek çok temel kavram birer veri olarak ortaya konmuştur. Başbar oyunu melodi, ritim ve hareket zenginliği nedeni ile tercih edilmiştir. Öncelikle oyun içerisinde kullanılan figür yapıları temel hareket unsurları üzerinde ayrı ayrı ölçülendirilmiş ve hacimlendirilmiştir. Figür ölçüleri birim zaman değerlerine karşılık gelen temel hareket kavramları kullanılarak tablolar üzerinde gösterilmiştir. Her figür ayrı ayrı değerlendirilmiş ve detaylandırılmıştır. Belirlenen figürleri yerleştirmek amacı ile geleneksel oyun müziği belirlenmiş ve toplam müzik hacmi ölçülmüştür. Belirlenen toplam müzik hacim değeri üzerinden, daha önce tespit edilen figür hacimleri doğrultusunda kullanılacak figür adetleri hesaplanmıştır. Melodi, melodik ritim, asma davul ritimleri ve hareket adımlarını gösteren 5 katmanlı bir nota yazım sistemi oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

halk oyunu, geleneksel müzik, figür, ölçü

Metric Analysis In Turkish Folk Dances: Determination of Erzurum “Basbar” Folk Dance Figures with Their Measurement and Volumes, Arrangement on the Selected Musical Performance Example

Öz

The process of acquiring Turkish folk dances, which have been transferred from generation to generation as the accumulation of hundreds of years, with traditional methods, which we call kara düzen, has gained a new meaning with the effect of practices that emerged in the form of migration to cities, transition to urban culture, and fulfilling the requirements of the modern world.Afterwards, it took its place in the education system, which was put forward with modern methods, under a corporate identity. First of all, the basic movement structures of these dances are detailed. The metric structures of the movement pieces have been determined just like in the musical measures. Again, as in music, they were measured in equal periods. Thus, many basic concepts such as the measurement values of the movement series used in a dance, the number of repetitions, the similar or different forms, the regular or irregular relations with the musical measures, the placement of the movement definitions it contains in the measure have been put forward as data. Basbar dance , which was chosen as an example, was preferred because of its richness in melody, rhythm and movement. First of all, the figure structures used in the game were dimensioned and volumized separately on the basic movement elements. Figure measurements are shown on tables using basic motion concepts corresponding to unit time values. Each figure has been evaluated and detailed separately. In order to place the determined figures, traditional game music was determined and the total music volume was measured. The number of figures to be used in line with the previously determined figure volumes was calculated over the total music volume value determined. A five layer notation system has been created, consisting of melody, melodic rhythm, hanging drum rhythms and staves showing movement steps.

Anahtar Kelimeler

folk dance, traditional music, figure, measure

Kaynakça

• Atasayar, T. (2018) 1923’ten günümüze Türkiye’ye yapılan göçler ve kültürel etkileri. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 2.
• Cantekin, D. (2011) Dansta kullanılan hareket terimlerinin incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gülbeyaz, K. (2005). Türk halk oyunlarının hareket açısından değerlendirilmesi. İstanbul: İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi.
• Kızmaz, İ. (2013). 1960-1980 yılları arasında İstanbul'da halk dansları sözlü tarih çalışması. İstanbul: İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s.1.
• Tunçel, O. (2018). Gelenek/modern ayrımında sanat. İDİL Sanat ve Dil Dergisi, 7 (47), 863-872. Oxford Languages, Oxford Languages and Google