Cultural Foundations and Functions of Rituals in Gaziantep Dowry Ceremonies

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 45, 82 - 97, 18.03.2024

Asli Bali , Türkan Alpay

https://doi.org/10.12981/mahder.1422168

Öz

Transition periods evaluated within folklore and the rituals performed during these periods give a idea about the cultural values, life, beliefs, feelings and thoughts of a society. It also helps to understand the characteristic features of the culture of the society in question. Gaziantep, which has a deep-rooted history and a rich culture, has many cultural heritage and continues to preserve its traditional structure to a great extent. The dowry tradition, which is one of these elements, is an important issue in the marriage transition period from the roots of Turkish history. In this context, Gaziantep dowry tradition is a cultural value that carries the past to the future and is kept alive. In this study, a compilation study was carried out by using interview and participant observation techniques as well as written source scanning. As a result of the field research, the rituals performed in Gaziantep dowry ceremonies were identified and their cultural foundations were examined. The data obtained were handled within the framework of functional theory, one of the context-centred folklore theories, and the functions of these rituals were also tried to be revealed. As a result of the study, it was understood that the rituals in dowry ceremonies in Gaziantep show some similarities with the practices in the Turkish geography and Anatolia. At the same time, it is seen that these rituals, which are passed down from generation to generation today, carry the traces of ancient belief systems in their origins. As a result of the study, it was determined that the related rituals still fulfill functions such as entertainment, entertainment, education, culture transfer, support for social institutions and ceremonies.

Anahtar Kelimeler

Gaziantep, transition periods, marriage, dowry ceremony, ritual

GAZİANTEP ÇEYİZ TÖRENLERİNDEKİ RİTÜELLERİN KÜLTÜREL TEMELLERİ VE İŞLEVLERİ

Öz

Halk bilimi içerisinde değerlendirilen geçiş dönemleri ve bu dönemlerde gerçekleştirilen ritüeller bir toplumun kültürel değerleri, yaşayışı, inanışları, duygu ve düşünceleri hakkında fikir vericidir. Söz konusu toplumun kültürünün karakteristik özelliklerini anlamaya da yardımcı olur. Köklü bir tarihe ve zengin bir kültüre sahip olan Gaziantep’te pek çok kültürel miras yaşamakta ve geleneksel yapısını büyük oranda korumaya devam etmektedir. Bu unsurlardan biri olan çeyiz geleneği Türk tarihinin köklerinden itibaren evlilik geçiş dönemi içerisinde yer alan önemli bir konudur. Bu bağlamda Gaziantep çeyiz geleneği, geçmişi geleceğe taşıyan ve canlı olarak yaşatılan bir kültürel değerdir. Bu çalışmada yazılı kaynak taramasının yanı sıra görüşme ve katılımcı gözlem tekniklerinden yararlanılarak derleme çalışması yapılmıştır. Yapılan alan araştırması sonucunda Gaziantep çeyiz törenlerinde gerçekleştirilen ritüeller tespit edilmiş ve bunların kültürel temelleri incelenmiştir. Elde edilen veriler bağlam merkezli halk bilim kuramlarından işlevsel kuram çerçevesinde ele alınarak söz konusu ritüellerin işlevleri de ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda Gaziantep’teki çeyiz törenlerindeki ritüellerin Türklük coğrafyası ve Anadolu’daki uygulamalarla birtakım benzerlikler gösterdiği anlaşılmıştır. Aynı zamanda günümüzde kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılan bu ritüellerin kökeninde eski inanç sistemlerinin izlerini taşıdığı görülmektedir. Çalışma sonucunda ilgili ritüellerin eğlenme, eğlendirme, eğitim, kültür aktarımı, toplumsal kurumlara ve törelere destek verme gibi işlevleri halen yerine getirdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gaziantep, geçiş dönemleri, evlilik, çeyiz töreni, ritüel

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• Ahmet Vefik (2000). Lehce-i Osmani. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Araz, N. - Devrim, H. (1960). Çeyiz. Meydan Larousse, C. 6, 209-210, İstanbul: Meydan Yayınevi.
• Artun, E. (2019). Türk halkbilimi. Ankara: Karahan Kitabevi.
• Bahşişoğlu, A. (1998). Türk kültüründe çeyiz geleneği ve Kastamonu örneği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bali, A. (2019). Gaziantep geçiş törenlerinde zılgıt eşliğinde söylenen manzum ürünler. Halk Kültüründe Oyun Müzik Dans Sempozyumu, Gaziantep. [Sözlü sunum]
• Çobanoğlu, Ö. (2019). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2007). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ercilasun, A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk lehçeleri sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karaaslan, M. (2010). Kaşkay Türklerinde geçiş dönemleri doğum-evlenme-ölüm. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Morad, N. (2021). Afganistan’daki Tahar ili Hocağar ilçesinde yaşayan Özbek Türklerinin geçiş dönemleri. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Oğuz, M.Ö. vd. (2016). Türk halk edebiyatı el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Örnek, S. V. (1995). Türk halk bilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.