ESKİ TÜRKLER YEMEK ÇUBUKLARI KULLANIYOR MUYDU?

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 45, 202 - 210, 18.03.2024

Arda Karadavut

https://doi.org/10.12981/mahder.1426671

Öz

MS I. yüzyıldan itibaren Çin’de buğdayın daha çok tüketilmesi, buğdaydan elde edilen erişte, makarna, mantı gibi yiyeceklerin çeşitlenmesi ve bunları kaşıkla yemenin zor olması yemek çubuklarının kullanım alanlarını genişletmiştir. III. yüzyılda değirmen taşının sadece buğday öğütmede kullanılan bir alet olmadığını fark eden Çinliler kanolayı da öğütüp yağını elde etmişlerdir. Kanola yağının elde edilmesiyle yeni bir pişirme yöntemi ortaya çıkmıştır: Kızartma. Yağda kızartılan yiyecekler lokma büyüklüğünde kesildiğinden bunların yemek çubuklarıyla yenmesi daha da kolaylaşmış ve çubuk kullanımı zaman içerisinde gittikçe artış göstermiştir. Bugün Asya’nın her yerinde bulunan yemek çubukları özellikle Uzak Doğu’da önemli kültürel değere sahiptir. Günümüzde Çin’e yakın coğrafyalarda ve Çin sınırları içerisinde yer alan Uygurlar ve Salarlar gibi Türk boylarının da yemek çubukları kullandıkları bilinmektedir. Bu durum, beraberinde “eski Türkler yemek çubukları kullanıyor muydu?” sorusunu sordurmaktadır. Kullanmışlarsa yemek çubuklarını hangi sözcükle ifade etmişlerdir? Bu sözcük Türkçe kökenli midir yoksa alıntı bir sözcük müdür? Yemek çubuklarının herhangi bir kültürel değeri var mıdır? Bu çalışmada bu soruların cevabı aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Asya, Çin, Eski Uygurca, Uygurlar, Uzak Doğu, Yemek çubukları

DID THE OLD TURKS USE CHOPSTICKS?

Öz

Since the 1st century AD, the increased consumption of wheat in China, the diversification of foods such as noodles, pasta and dumplings made from wheat, and the difficulty of eating them with a spoon, have expanded the usage areas of chopsticks. III. In the 19th century, the Chinese realized that the millstone was not just a tool used to grind wheat, and they also ground canola to obtain its oil. With the extraction of canola oil, a new cooking method has emerged: frying. Since fried foods are cut into bite-sized pieces, it has become easier to eat them with chopsticks, and the use of chopsticks has increased over time. Chopsticks, which are found all over Asia today, have important cultural value, especially in the Far East. It is known that Turkish tribes such as Uyghurs and Salars, located in geographies close to China and within the borders of China, also use chopsticks. This situation brings with it the question "Did the Old Turks use chopsticks?" It makes you ask the question. If so, what word did they use to describe chopsticks? Is this word of Turkish origin or is it a loanword? Do chopsticks have any cultural value? In this study, the answers to these questions will be sought.

Anahtar Kelimeler

Asia, China, Old Uyghur, Uyghurs, Far East, Chopsticks

Kaynakça

• Aizizi, M. (2022). Eski Uygurca ve Yeni Uygurcanın söz varlığının isimler açısından karşılaştırılması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Ayazlı, Ö. (2016). Eski Uygurca din dışı metinlerin karşılaştırmalı söz varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ceylan, Ertugrul (2023). Çin kültüründe bambu. Şarkiyat Mecmuası - Journal of Oriental Studies, 42, 95-107.
• Clauson, G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• Desheng C. & Zheng T. (2013). “Chopsticks as a cultural symbol in China” IOSR Journal of Research & Method in Education (IOSR-JRME) Volume 1, Issue 4 PP 01-02.
• Doerfer, G. (1963-75). Türkische und mongolische elemente im neupersischen, I-IV. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation I-II. Wiesbaden: Harassowitz.
• Golden, B. P. (1994). Chopsticks and pasta in medieval Turkic cuisine. Rocznik orientalisticzny, 49, 71–80.
• Ligeti, L. (1966). Un vocabulaire Sino-Ouıgour des Ming: Le Kao-Tch'ang-Kouan Yı-Chou du Bureau des Traducteurs. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae , 19(2), 117-199.
• Ma, L. (2016). Çince ve Türkçede isimlerin biçimbilimsel karşılaştırılması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Nadelyaev, V. M. vd. (1969). Drevnetyurskiy slovar, Leningrad: İzdatelctvo Nauka.
• Ögel, B. (1985). Türk kültür tarihine giriş (I-IX). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki: Suomalais Ugrilainen Seura.
• Temur, N. (2009). Salar Türklerinde evlilikle ilgili adetler. Gazi Türkiyat, 1(5), 483-501.
• Veli, H. (2022). Eski Uygurlarda yerleşik yaşam kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Wang, E. (2015). Chopsticks: A cultural and culinary history. Cambridge: Cambridge University Press. Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen Altuigurisch-Deutsch-Türkisch. Göttingen: Universitätsverlag Göttingen.
• Yamada, N. (1993), Sammlung Uigurischer kontrakte. Osaka: Osaka University Press.
• Yunusoğlu, M. K. (2012). Uygurca Çince idikut sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.