NASREDDIN HODJA JOKES IN THE CONTEXT OF GENDER ROLES

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: Özel Sayı, 187 - 210, 04.09.2024

Tuba Alptekin

https://doi.org/10.12981/mahder.1508690

Öz

The aim of this study is to examine Nasreddin Hodja jokes in terms of gender roles. As a data collection tool, the anecdote in the book Nasreddin Hodja (2014) prepared by Saim Sakaoğlu and Ali Berat Alptekin was examined. The qualitative study was designed with a document analysis pattern. Nasreddin Hodja in the anecdote texts was subjected to descriptive analysis with the aim of “gender roles”. In the next stage, the obtained data were examined by content analysis. The analysis obtained from the anecdotes is under six headings: “roles assigned to genders”, “professional roles attributed to genders”, “positive personality roles attributed to genders”, “negative personality roles attributed to genders”, “places where Nasreddin Hodja and his wife are”, “roles within the family” has been evaluated. As a result of the research, male characters are given more space than female characters, an egalitarian approach is not adopted in the context of professional roles, men have an active role while women are left behind, men are more numerous than women in terms of positive and negative personality roles, men are more involved in social areas than women. It has been observed that gender roles generally reflect the stereotypes that exist in society in the traditional context.

Anahtar Kelimeler

Nasreddin Hodja, joke, gender, gender roles, man and women

TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ BAĞLAMINDA NASREDDİN HOCA FIKRALARI

Öz

Bu çalışmanın amacı, Nasreddin Hoca fıkralarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesidir. Veri toplama aracı olarak Saim Sakaoğlu ve Ali Berat Alptekin tarafından hazırlanan Nasreddin Hoca (2014) kitabındaki 124 fıkra incelenmiştir. Nitel bir yaklaşımın benimsendiği çalışma, doküman analizi deseniyle kurgulanmıştır. Fıkra metinlerindeki Nasreddin Hoca “toplumsal cinsiyet rolleri” hedefinde betimsel analize tabi tutulmuştur. Sonraki aşamada ise elde edilen veriler içerik analiziyle incelenmiştir. Fıkralardan elde edilen incelemeler “cinsiyetlere yüklenen roller”, “cinsiyetlere yüklenen meslek rolleri”, “cinsiyetlere yüklenen olumlu kişilik rolleri”, “cinsiyetlere yüklenen olumsuz kişilik rolleri”, “Nasreddin Hoca ve eşinin bulunduğu mekânlar”, “aile içi roller” şeklinde altı başlıkta değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda fıkralarda erkek karakterlere kadın karakterlerden daha fazla yer verildiği, meslek rolleri bağlamında eşitlikçi bir yaklaşımın benimsenmediği, erkeklerin aktif bir rolü olurken kadınların geri planda kaldığı, olumlu ve olumsuz kişilik rolleri bakımından erkeklerin kadınlara nazaran sayıca fazla olduğu, erkeklerin sosyal alanlarda kadınlardan daha çok yer aldığı, toplumsal cinsiyet rollerinin geleneksel bağlamda toplumda var olan kalıp yargıları genel anlamda yansıttığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Nasreddin Hoca, fıkra, toplumsal cinsiyet, cinsiyet rolleri, kadın ve erkek

Kaynakça

• Akalın, L. S. (1980). Edebiyat terimleri sözlüğü. İstanbul: Varlık.
• Albayrak, N. (2004). Ansiklopedik halk edebiyatı terimleri sözlüğü. İstanbul: Leyla ile Mecnun.
• Alptekin, M. (2022). Türk kültüründe konuşmayan gelinler ve sağır gelin hikâyesi. Sosyal Bilimler Işığında Kadın, (ed.: S. Maşkaraoğlu - Y. Çakır), 66-75, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
• Arıcı, A. F. (2018). Eğitsel yönleriyle Nasreddin Hoca fıkraları: Bir içerik analizi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 602-621.
• Boratav, P. N. (1969). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek.
• Çeçen, M. A. (2015). Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Prof. Dr. Murat Özbay’a Armağan, (ed.: D. Uçgun - A. Balcı), 211-227, Ankara: Pegem Akademi.
• Demir, S. - Börekçi, M. (2022). Sözlü anlatım becerisinin ölçme değerlendirilmesinde yenilikçi bir yöntem olarak söylem çözümlemesi: bir uygulama örneği. İzmir: Serüven.
• Doğanay, G. - Çopur, Z. (2021). İlkokul hayat bilgisi ders kitaplarında işlenen aile içi rollerin toplumsal cinsiyet eşitliği açısından değerlendirilmesi. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 7(1), 57-73.
• Dökmen, Z. Y. (2019). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Elçin, Ş. (2004). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ.
• Güney, E. C. (1971). Folklor ve halk edebiyatı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Hareket, D. - Dündar, H. (2023). Çocuk hikâye kitaplarında toplumsal cinsiyet unsurları: Ayşegül serisi örneği. Disiplinlerarası Çocuk Hakları Araştırması Dergisi, 3(5), 1-30.
• Kalaycı, M. (2021). Nasreddin Hoca fıkralarında şahıs kadrosu. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4, 251-261.
• Kara, R. (2007). Tercanlı fıkra tipi Hanım Osman. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 59-69.
• Karaboğa, M. T. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet rolleri. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15 (10. Yıl Özel Sayısı), 4847-4881.
• Karabulut, A. (2021). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından 8. sınıf Türkçe ders kitabının incelenmesi. Anasay, 5(16), 119-131.
• Kaynak, D. - Aktaş E. (2017). Okulöncesi hikâye ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Ekev Akademi Dergisi, 21(72), 67-85.
• Kırbaşoğlu Kılıç, L. - Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
• Kitiş Çınar, E. (2013). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Komisyon. (1979). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi III. İstanbul: Dergâh.
• Miles, M. B. - Hubernar, M. A. (1994). Qualitative data analysis. New York: Sage Publication. Özdemir, E. - Balcı Karaboğa, A. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 15(3), 760-781.
• Parlak Kalkan, G. (2019). Gaziantep yer adlarında kadın. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 4(2), 53-59.
• Parlak Kalkan, G. (2020a). Dil Bilimsel açıdan lakaplar: Kilis yöresi örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 8, 199-223.
• Parlak Kalkan, G. (2020b). Popüler kültür araçlarından dizi filmlerde ad kültürü: TRT 1 ve Star TV örneği. Filoloji Alanında Akademik Çalışmalar-II, (ed.: G. Kurt), 87-104, Ankara: Gece Kitaplığı.
• Parlak Kalkan, G. (2021). Türkçedeki Arapça kökenli bazı kelimelerde anlam değişmesi. Geçmişten Geleceğe Avrasya, (ed.: M. Aça - M. A. Yolcu), 439-453, Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Sakaoğlu, S. (1984). Fıkra tiplerinin değişmesi. İstanbul: Folklor ve Etnografya Araştırmaları.
• Sakaoğlu, S. - Alptekin, A. B. (2014). Nasreddin Hoca fıkraları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Şahin, D. - Özaydınlı, F. B. (2023). TÜBİTAK resimli çocuk kitaplarının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 255-285.
• Şenocak, E. (2016). Nasreddin Hoca fıkralarında insanı anlama/mak. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 4(10), 143-152.
• Şeren, N. vd. (2022). Resimli çocuk kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri: Okuyan balık elektronik kütüphanesi örneği. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 2399 -2440.
• Temellioğlu, Ş. H. (2021). Andersen masallarında toplumsal cinsiyet rolleri. AÇÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 165-178.
• Tunagür, M. (2021). Yedi İklim Türkçe öğretim seti’nde yer alan metinlerin ve resimlerin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4 (2021 Yunus Emre ve Türkçe Yılı Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Özel Sayısı), 35-44.
• Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe Sözlük (Cilt 1 A-J). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. İstanbul Journal of Sociological Studies, 35, 29-56.
• Yeşilyurt, E. - Gülle, Z. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımının başka bir boyutu: Ders kitaplarının cinsiyet tercihi açısından incelenmesi. ZfWT, 11(2), 213‐233.
• Yıldırım, A. - Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M. (2013). İlkokul ve ortaokul din kültürü ve ahlak bilgisi kitapları görsellerinin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Dini Araştırmalar Dergisi, 16(42), 143-165.