TÜRK KÜLTÜRÜNDE YENİ BİR ANT İÇME TÖRENİ OLARAK “TOPRAK FERAĞI (TOPRAK ANDI)”

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: Özel Sayı, 77 - 89, 04.09.2024

Mehmet Çeribaş

https://doi.org/10.12981/mahder.1525463

Öz

Kültürel unsurları yaşamını sürdürmesi ve geleceğe taşınması toplumun o unsura yüklediği anlam ve işlevle orantılıdır. Toplum nazarında değerini ve işlevini koruyan bu unsurların, tarih süreçte değişim ve dönüşümü söz konusu olsa da varlığını koruduğu ve farklı şekillerde yaşamaya devam ettiği görülmektedir. Türklerin de töreci/kültürcü bir toplum olarak çağın şartlarına göre kendi kültürel unsurlarını değiştirerek ve dönüştürerek yaşattığı anlaşılmaktadır. Bu türden kültürel unsurları başat unsurlar olarak adlandırmak mümkündür.
Türk kültür evreninde başat unsurlardan birisi de ant törenleridir. Türklerin farklı coğrafyalarda, farklı zamanlarda, farklı tarihi ve siyasi şartlarda vazgeçmediği kültürel unsur olarak yaşamanı sürdüren ant törenleri, şekli birtakım değişikliklere uğrasa da varlığını canlı olarak korumayı bilmiştir. Bu durum büyük oranda sözlü kültürün gücünü de göstermektedir. Sözlü kültür ortamında insan ilişkilerini düzenleyen, toplumda düzenin ve hukuk sisteminin yaşatılması amacına hizmet eden ant törenlerinin çeşitleri çok olmakla birlikte özellikle bir hukuk sistemine ihtiyaç duyulan evlilik gibi törenlerde, devlet törenlerinde, askeri törenlerde ve alışveriş gibi uygulamalarda karşımıza çıktığı dikkatten kaçmamaktadır. Sözlü, sözsüz ve sözlü ve davranışa dayalı olarak yapılan bu törenlerde değişik kutsal unsurların kullandığı görülmektedir. Bu unsurların içerisinde kan, şarap, kılıç, kutsal kitap gibi nesneler olabileceği gibi su, taş, toprak gibi, gök gibi kutsal tabiat unsurları da kullanılmaktadır. Bu çalışmada da Anadolu Türk coğrafyasının kültürel laboratuvarlarından sayılan ve Kuzeydoğu Çukurova’da, Kadirli ve Andırın havalisi arasında yaşayan ve yakın zamanda tespit ettiğimiz bir ant içme töreni olan Toprak Ferağı (Toprak Andı) üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Töresi, Ant İçme, Kadirli/Andırın, Toprak, Toprak Ferağı (toprak andı)

LAND OATH AS A NEW OATH CEREMONY IN TURKISH CULTURE

Öz

The survival of cultural elements and their transfer to the future is proportional to the meaning and function that society attributes to that element. It is seen that these elements, which maintain their value and function in the eyes of society, maintain their existence and continue to live in different ways, even though there are changes and transformations throughout history. It is understood that the Turks, as a customary/culturalist society, keep their cultural elements alive by changing and transforming them according to the conditions of the age. It is possible to call such cultural elements as dominant elements.
One of the dominant elements in the Turkish cultural universe is oath ceremonies. Oath ceremonies, which continue to live as a cultural element that Turks do not give up in different geographies, at different times, in different historical and political conditions, have managed to preserve their existence alive even though their form has undergone some changes. This situation largely shows the power of oral culture. Although there are many types of oath ceremonies that regulate human relations in the oral culture environment and serve the purpose of maintaining order and the legal system in society, it does not go unnoticed that they appear especially in ceremonies such as marriage, state ceremonies, military ceremonies and shopping, where a legal system is needed. It is seen that different sacred elements are used in these ceremonies, which are verbal, non-verbal, verbal and behavioral. These elements may include objects such as blood, wine, sword, holy book, as well as sacred natural elements such as water, stone, soil and sky. In this study, we will focus on Toprak Ferağı (land oath), which is considered to be one of the cultural laboratories of the Anatolian Turkish geography and is an oath-taking ceremony that we discovered recently and is located in Northeastern Çukurova, between Kadirli and Andırın.

Anahtar Kelimeler

Turkish custom, Oath-taking, Kadirli/Andırın, Land, Land Oath

Kaynakça

• Abou-El-Haj, R. A. (2011). 1703 isyanı ve Osmanlı siyasasının yapısı. (çev.: Çağdaş Sümer), Ankara: Tan Yayınları.
• Aça, M. (2018). Dünya mitolojilerinde toprak simgeciliği. Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(1), 23-34.
• Akçam, H. – Köse, S. (2022). Mitolojik ana tasavvuru bağlamında toprak, Motif Akademi Halkbilim Dergisi, 15(38), 389-396.
• Arıkoğlu, E. vd. (2023). Kırgızca-Türkçe sözlük I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çeribaş, M. (2023). Türk kültüründe ant içme törenleri ve bu törenleri çeşitleri üzerine. Prof. Dr. Mustafa Arslan Armağanı, (ed.: Adem Öger - Mehmet Surur Çelepi), Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Deniz, Ö. (1995). Manas ve Seytek destanlarında ant içme şekilleri. Bozkırdan Bağımsızlığa Manas. (hzl.: Emine Gürsoy Naskali), 256-268, Ankara: TDK Yayınları.
• Durmuş, İ. (2009). Türk kültür çevresinde ant. Milli Folklor, 84, 97-106.
• Durmuş, İ. (2011). Türklerde kan kardeşliği ve antla ilgili unsurlar. Milli Folklor, 89, 100-108.
• Duymaz, A. (1994). Beyböyrek hikâyesinin Afyonkarahisar varyantı üzerine. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 162-172, Afyonkarahisar.
• Duymaz, A. vd. (2004). Ertegiler/masallar. Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatı Antolojisi (Nazım-Nesir) 27, Kazak Halk Edebiyatı, 113- 134, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ebulgazi Bahadır Han (2009). Türklerin soy ağacı-şecere-i Türk. İstanbul: İlgi Kültür Yayıncılık.
• Ergin, M. (2004). Dede Korkut kitabı I, Ankara: TDK Yayınları.
• İnan, A. (1992). Manas destanı. İstanbul: MEB Yayınları.
• İnan, A. (1998). Eski Türklerde ve folklorda ant. Makaleler ve İncelemeler I, 317-330, Ankara: TTK Yayınları.
• Kalafat, Y. (2012). Türk halk İnançlarında tabu. Ankara: Berikan Yayınevi
• Kaşgarlı Mahmud (1985). Divanu Lugati’t-Türk tercümesi-I. (terc.: Besim Atalay), Ankara: TTK Yayınları.
• Kazan Nas, Ş. (2017). Oğuz Türklerinden bugüne gelen Türk kültürünün izinden: Klasik Türk şairlerinin dilinden ant içmek. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 117(230), 133-148.
• Muratoğlu, M. vd. (1996). Özbekistan-Anadolu karşılaştırmalı Türk halk inançları. İstanbul: TDAV Yayınları.
• Noyan, B. (1995). Bektaşilik- Alevilik nedir?. İstanbul: Ant ve Can Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2002). Alevi-Bektaşi inançlarının İslam öncesi temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Orozbakov, S. (2017), Manas destanı-I. İstanbul.
• Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi II. Ankara: TTK Yayınları.
• Tek, R. (2018). Anadolu halk hekimliğinde toprak. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 39, 189-204.
• Tekin, T. (1988). Orhun yazıtları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yavuz, C. (2021). Çuvaş kültüründe ant içme. İdil-Ural Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 73-87.
• Yıldız Altın, K. (2021). Türk kültüründe atalar kültü. Ankara: Gazi Kitabevi.