PROFESYONEL KADIN BAĞLAMA İCRACILARININ BAĞLAMA TÜRÜ TERCİHLERİNİN MÜZİKAL VE KÜLTÜREL BAĞLAMDA İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 970 - 994, 23.06.2024

Yasemin Karataş Mehmet Sadık Doğan

https://doi.org/10.12981/mahder.1367012

Öz

Literatüre bakıldığında bağlamanın toplum tarafından erkek çalgısı olarak kabul gördüğü, kadın icracıların bağlama çalgısını icra etme konusunda geri planda kaldığı ve bağlama ile ilişkilendirilen cinsiyet kimliğinin erkek cinsiyet kimliği olduğu görülmüştür. Profesyonel bağlamda bağlama icrası gerçekleştiren kadın icracıların bağlama türü tercihlerine ilişkin olarak müzikal ve kültürel bağlamda bazı tespitlerin yapılmasının amaçlandığı bu çalışmada, kadın icracıların kısa-uzun sap tercihleri belirlenmeye çalışılmış ve bu durumun arka planında bulunan müzikal ve kültürel faktörler ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden betimsel modele uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak profesyonel olarak bağlama icrası gerçekleştiren beş kadın icracı ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler içerik analizine tabii tutularak tema ve kodlar halinde tablolaştırılmış, tablolarda frekans (f) ve yüzdelik değerlerine (%) de yer verilmiştir. Araştırma sonucunda kadın icracıların kısa ve uzun sap bağlama türü tercihlerinde, bağlamanın ergonomik yapısı, yöresel tavır özellikleri, akort düzeni gibi müzikal unsurlarından etkilendikleri gibi bağlama çalgısına ilişkin olarak aile ve sosyal ortam gibi kültürel unsurlardan da etkilendikleri belirlenmiştir. Ayrıca toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının kadınların bağlama türü tercihinde olumsuz etkiye sahip olduğu ve bu bağlamda kadınların bağlama türü tercihlerinin bu kalıp yargılar doğrultusunda etkilenebildiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

müzikte kadın, kadın bağlama icracıları, bağlama, bağlama türü tercihi, toplumsal cinsiyet

AN EXAMINATION OF PROFESSIONAL FEMALE BAGLAMA PERFORMERS' BAGLAMA TYPE PREFERENCES IN A MUSICAL AND CULTURAL CONTEXT

Öz

In the literature, it is seen that baglama is accepted as male playing by the society and female performers are kept in the background when it comes to performing baglama and the gender associated with baglama is male. This success aims to make some musical and cultural determinations regarding the baglama type preferences of female performers who perform professional baglama performances. The short-long neck preferences of female performers have been tried to be determined, and the musical and cultural emergence in the background of this situation continues to be revealed. The research was carried out in accordance with the descriptive model, one of the qualitative research methods. Semi-structured interview formula was used as a data collection tool and interviews were conducted with five female performers who performed baglama professionally. The data obtained were subjected to content analysis and tabulated as themes and codes, and frequency (f) and percentage values (%) were also included in the tables. As a result of the research, it was determined that female performers were influenced by musical elements such as short and long neck baglama type preferences, ergonomic structure of baglama, local behavioral characteristics, tuning order, as well as cultural elements such as family and social environment regarding baglama playing. In addition, it was determined that gender stereotypes have negative effects on the binding type preference and that problems in this context can affect the balance of these patterns.

Anahtar Kelimeler

women in music, female baglama performers, baglama, baglama type preference, gender

Kaynakça

• Açar, S. (2015). Toplumsal cinsiyet ekseninde rock müzikte kadın: Şebnem Ferah örnek olayı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Akın, B. (2020). Kopuzdan “Telli Kur’an”a Türklerde sazın kültürel serüveni ve kutsallığı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20(1), 135-162.
• Altuğ, N. (1997). Müzik eğitiminde metot ve yöntem. I. Türk Müziği Sempozyumu, Balıkesir: Taner Ofset.
• Artun, E. (2001). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Artun, E. (2011). Çukurova âşıklık geleneğinde kadın âşıklar. Kadın Âşıklar Şöleni, 27-28-29 Mayıs 2011, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Belediyesi, Kültür Bakanlığı.
• Çınar, S. (2008). Yirminci yüzyılın ikinci yarısında Türkiye'de kadın âşıklar. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Çınar, S. (2016). Kadın âşıkların müzikal kimlikleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 3125-3143.
• Delzell, K. Judith – Leppa, David A. (1992). Gender association of musical instruments and preferences of fourth-grade students for selected instruments. The National Association for Music Education, 40(2), 93-103.
• Demirkaya, E. (2023). Çocuklarda bağlama eğitimine yönelik uzman görüşlerinin değerlendirilmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Demirkaya, E.-Özdek, A. (2019). Konya tezene tavrının öğretimine yönelik akademisyen görüşleri. Fine Arts, 14(4), 261-283.
• Edvenson, A. (2017). Gender and music: Can we hear a difference between female and male composers and performers? Iowa: University of Northern Iowa Honors Program Theses.
• Ekici, S. (2016). Bağlama eğitimi yöntem ve teknikleri. Ankara: Evrensel Müzik ve Yayınevi.
• Ekim, G. (2002). Bağlamanın tarihsel gelişimi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Eroğlu, S. vd. (2017). Bağlama’nın toplumsal cinsiyet açısından temsili. Porte Akademik Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi, 16, 130-151.
• Eroğlu, S. (2018). Bağlama çalıp söyleyen kadınların müzik performansının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Gerekten, S. E. (2020). Bağlama/saz çalgısı ile ilgili yapılan çalışmalar üzerine bir bibliyografya denemesi. Eurasian Journal of Music and Dance. 17, 391-411.
• Güler, E.-Akkaş, S. (2021). Bağlamada temel icra tekniklerinin bağlama öğretim metotlarındaki kullanım durumu. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 7(1), 284-294.
• Haşhaş, S. (2017). Bağlama icrasında geleneksellik ve ‘yenilikçilik’ konuları üzerine genel bir değerlendirme. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3(1), 87-96.
• Karkın, M. vd. (2014). Bağlama enstrümanının öğretim yöntemleri kapsamında yöresel tavırların değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E, 13, 129-148.
• Kınık, M. (2010). Güzel sanatlar fakülteleri müzik bölümlerinde bağlama dersi başlangıç düzeyine yönelik öğretim programı önerisi. Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Koç, A, (2005). Yayınlanmış Bağlama Eğitim Metotlarındaki Yanlışlıklar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, I. Müzik Sempozyumu, Van.
• Oral, M. (2010). Bağlamada belli başlı yöresel tavırların icrasında bozuk düzen ile bağlama düzeni arası transpozisyonda oluşan duyum farklılıkları. İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Parlak, E. (2000). Türkiye’de el ile (şelpe) bağlama çalma geleneği ve çalış teknikleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sayan, Ü. (2011). Milli eğitim bakanlığı halk eğitim merkezleri 100 saatlik temel bağlama ve 150 saatlik ileri düzey bağlama kursunun ünitelendirilmiş yıllık planının değerlendirilmesi. İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sever, M. (2010). Âşık tarzı kültür geleneğinde günümüz kadın âşıkları. Türkbilig, 20, 97-106.
• Şen, Y. (1998). Türk müziği eğitiminde bağlamanın yeri ve önemi. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. 4, 161-167.
• Akkaş, S.-Terzioğlu, A. M. (2020). Uzun sap bağlama öğretimi için yazılmış metotların çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılarak incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(2), 115-127.
• Varlı, E.-Yıldırım, T. (2021). Alevi ve Bektaşi inancında müzik aktarımında kadının rolü: Bursa-Şehitler köyü örneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 97, 189-210.