19.-20. YÜZYIL KAZAK (SLAV) KÜLTÜRÜNDE GELENEKSEL KADIN GİYİM KUŞAMI

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 932 - 950, 23.06.2024

Nejla Yıldırım

https://doi.org/10.12981/mahder.1405217

Öz

Giyim tıpkı yemek, uyku, su, barınma gibi insanın en temel ihtiyaçlarından biridir. Bu nedenle giyim kuşam, insanoğlunun var olmasıyla birlikte ortaya çıkar ve geçmişten günümüze çeşitli değişimler ve dönüşümler geçirerek bugünlere ulaşır. Tarihi süreçlere bakıldığında, insanların ilk zamanlarda örtünmek ve doğa koşullarına karşı vücutlarını korumak amacıyla giyindikleri, daha sonraki zamanlarda ise insanların uygarlık ve kültür seviyelerinin değişmesiyle birlikte giyim kuşama farklı anlamlar ve işlevler yüklendiği görülür. Toplumun her ferdini ilgilendiren, maddi kültürün ayrılmaz bir parçasını oluşturan giyim kuşam, birçok kültürde olduğu gibi Slav Kazaklarının kültüründe de önemli bir yere sahiptir. 15.-16. yüzyılda ortaya çıkan, genellikle Ukrayna ve Rusya’dan gelen Slavlardan oluşan bu Kazaklar sınır bölgelerinde yaşarlar. Askerlik görevlerini yerine getirerek sınırların güvenliğini sağlarlar. Savaşçı bir toplum olan Slav Kazakları, aynı zamanda kendilerine has yaşam ve giyim kuşam tarzına da sahiptirler. Bu eksende çalışmamızın amacını 19.-20. yüzyılda Slav Kazak kadınlarının nasıl giyindiklerini ele almak ve Slav Kazak kadınlarının giyim kuşamının oluşmasına etki eden faktörleri incelemek oluşturmaktadır. Çalışmamızda nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması ve scoping tarama kullanılmıştır. Slav Kazak kadınlarının giyim kuşamı ile ilgili Türkiye’de herhangi bir araştırmanın yapılmamış olması bu çalışmayı gerekli kılmıştır. Çalışmamız sonunda, Slav Kazaklarının Tatarlarla, Türklerle, Ruslarla ve Kafkas halklarıyla kurdukları etkileşimin, iklimin ve dinin Slav Kazak kadınlarına özgü ve eşsiz giyim tarzının oluşmasına etki ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmamızda ulaştığımız bir diğer sonuç ise kültürlerarası etkileşimin, iklimin ve dinin Slav Kazak kadınlarının giyim kuşamında hem çeşitliğe hem de zenginliğe yol açtığı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Giyim kuşam, Slav Kazakları, Slav Kazaklarının kültürü, Slav Kazak kadınlarının geleneksel giyim kuşamı, Kültürlerarası etkileşim

TRADITIONAL WOMEN’S CLOTHING IN COSSACK CULTURE IN THE 19TH-20TH CENTURY

Öz

Clothing is one of the most basic human needs along with food, sleep, water and shelter. For this reason, clothing emerged with the existence of human beings and has reached today by having gone through various changes and transformations from the past to the present. When looking at historical processes, it is seen that in the early times, people dressed to cover themselves and protect their bodies against natural conditions, and in later times, as people’s civilization and cultural levels changed, different meanings and functions were attributed to the clothing. Clothing, which concerns every member of society and constitutes an inseparable part of material culture, has an important place in Cossack culture, as in many cultures. These Cossacks, who emerged in the 15th-16th century and generally consist of Slavs coming from Ukraine and Russia, live in the border regions. They ensure the security of the borders by performing military service. The Cossacks, a warrior society, also have their own unique lifestyle and clothing style. On this axis, the purpose of this study is to discuss how Cossack women dressed in the 19th-20th century and to examine the factors that affect the formation of Cossack women’s clothing style. In our study, literature review and scoping review, which are qualitative research methods, were used. The lack of research on Cossack women’s clothing style in Türkiye necessiated this study. At the end of this study, it came to the conclusion that intercultural interaction of Cossacks with Tatars, Turks, Russians and Caucasian people, climate and religion affected the formation of unique clothing style of Cossack women. Another conclusion we reached in our study was that intercultural interaction, climate and religion led to both diversity and richness in the clothing of Cossack women.

Anahtar Kelimeler

Clothing, Cossacks, Cossack culture, Traditional clothing of Cossack women, Intercultural interaction

Kaynakça

• Bursalıgil, G. (2009). Antropolojik açıdan giyim kültür. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Doğan, M. M. (2011). Giyim kuşam ve kültür incelemeleri üzerine Türk romanı (1870-1940). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gorblyanskaya, K. Yu. (2012). Donskoy narodnıy jenskiy kostyum XVIII-XIX vekov kak fenomen kazaçyey subkulturı. İzvestiya vuzov. Severo-Kavkazskiy region. Obşeçestvennıye nauki, 4, 31-34.
• İci, S. (2019). Gençlerin kıyafet tercihleri üzerine sosyolojik bir araştırma: Cumhuriyet Üniversitesi örneği. Sivas: Sivas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kalaşnikova, N. M. (2013). O jenskoy i mujskoy odejde kazaçyego naseleniya Rossii, Kultura mejetniçeskih kontaktov hudojestvenno-muzıkalnaya traditsiya. Pograniçe kultur i iskusstvo kazaçestva: Sbornik materialov vserossiyskaya nauçno-praktiçeskaya konferantsiya. Red. kol. İ. A. Çudinova, M. A. Sen, A. B. Nikanorov. Sankt Peterburg: Asterion, 9-11.
• Kurohtin, V. (2013). Traditsionnaya odejda uralskih kazakov, Ural, 84, , 5. Loginov, A. N. (2003). Russkaya traditsiya v odejde donskih kazaçek XVI-XIX vekov. Vestnik volGU, 4 (8), 66-75.
• Maslow, A. H. (1954). A theory of human motivation. Motivation and Personality, 35-58, y.y.: Harper & Row, Publishers, Inc.
• Novikova, O. V. - Rıbalko, A. A. (2018). Traditsionnaya odejda orenburgskih kazakov v kontse XIX – naçale XX vekov. Yekaterinburg: Tsentr narodnoy kulturı srednego urala.
• Omelçenko, İ. L. (1991). Terskoye kazaçestvo. Vladikavkaz: Severo-osetinskiy institut gumanitarnıh issledovaniy pri sovete ministrov SOSSR.
• Riasanovsky, N. V. -Steinberg, M. D. (2016). Rusya tarihi. (çev.: Figen Dereli), İstanbul: İnkilap Kitabevi.
• Rigelman, A. İ. (1846). İstoriya ili povestvovaniye o donskih kozakah. Moskva: V universitetskoy tipografii.
• Rjevusskiy, A. A. (2014). Terskoye kazaçye voysko. Moskva: Veçe.
• Suhorukov, V. D. (1891). Statiçeskoye opisaniye zemli donskih kazakov, sostovlenoye 1822-32 godah. Novoçerkask: Oblastnaya voyska donskago tipografiya.
• Şambarov, V. Ye. (2010). Kazaçestvo: Spasiteli Rossii. Moskva: Eksmo “Algoritm”.
• Tezcan, M. (1983). Giyim olgusuna sosyo-kültürel bakış ve Türklerde giyim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16 (1), 255-276.
• Valkova, T. R. ve Klimova, O. N. (2019). Muzeynıye kollektsii traditsionnogo russkogo kostyuma: formirovaniye i problemı hraneniya. Sistematiçeskoye opisaniye russkoy kollektsii Daşkovskogo etnografiçeskogo muzeya, 2-ya polovina XIX veka. Moskva: İnstitut naslediya.
• Yıldırım, N. (2023). N. V. Gogol’ün “Taras Bulba” ve L. N. Tolstoy’un “Kazaklar” adlı eserlerinde Kazaklar. Konya: Çizgi Kitabevi.