KONYA’DA UNUTULMAYAN BİR GELENEK “FENER ALAYI VE ŞİVLİLİK” ÜZERİNE

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 600 - 611, 23.06.2024

Betül Demirelma

https://doi.org/10.12981/mahder.1411086

Öz

ÖZ: Hemen her toplumda görülen, toplumların temelini teşkil eden, toplumsal dayanışma ve bireyler arasında bağ kurarak birlikteliği sağlayan millî kimliğin oluşmasında büyük rol oynayan bayramların, törenlerin ve şenliklerin toplum hayatında önemli bir yeri vardır. İçerisinde çeşitli ritüelleri barındıran Nevruz’dan Hıdırellez’e, Ramazan Bayramı’ndan Kurban Bayramı’na, koç katımından ekin yolmaya, Aşure ve Şivlilik’e kadar belirli aylar içinde yer alan bu bayramlar, şenlikler büyük bir coşku ile kutlanarak pek çoğu gelenek hâline dönüştürülmüş, geçmişten günümüze çeşitli değişikliklere uğramış olsa bile Türk kültürünün ayrılmaz bir parçası olmuştur. Bayramlar, şenlikler, geleneksel eğlenceler bazı gösterilerden oluşmaktadır. Bu gösterilerin şekillenişini ve kurallarını da gelenekler belirlemektedir. Toplumda kuşaktan kuşağa geçen kültürün temel yapı taşları, bilgileri, davranış şekilleri vb. gelenekleri meydana getirmektedir. Geleneklerde de kanun niteliği taşıyan uygulamalar bulunmaktadır. Sosyal norm olarak kabul edilen gelenekler, bireyin içinde yaşadığı toplumun kurallarına yazılı olmayan yaptırım gücü ile uymasını sağlamaktadır. Bu açıdan bakıldığında bayram ve kutlamaların, geleneksel eğlencelerin temel yapısını geleneklerin oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Fener Alayı, Şivlilik geleneği, kültür, şenlik

AN ENDURING TRADITION IN KONYA: “LANTERN PROCESSION AND SHIVLINESS”

Öz

ABSTRACT: Holidays, ceremonies, and festivities, which exist in almost every society, play a major role in the formation of national identity, and form the basis of societies and provide social solidarity and unity by establishing bonds between individuals, have an important place in social life. These holidays and festivities, which take place in certain months and include various rituals, from Nowruz to Hıdırellez, from Eid al-Fitr to Eid al-Adha, from the mating of sheep to plucking crops to Ashura and Shivliness, are celebrated with great enthusiasm and many of them have become traditions, and even though they have undergone various changes from the past to the present, these have become an inseparable part of Turkish culture. Holidays, festivities, and traditional entertainment consist of certain shows. And traditions determine the shape and rules of these shows. The basic building blocks of culture, knowledge, behavioral patterns, etc., which are passed from generation to generation in society, constitute traditions. There are also practices that bear the nature of law in traditions. Traditions, which are accepted as social norms, enable the individual to comply with the rules of the society in which s/he lives with unwritten sanction power. From this perspective, we could state that traditions form the basic structure of holidays, celebrations, and traditional entertainment.

Anahtar Kelimeler

Lantern procession, Shivlik tradition, culture, festivity

Kaynakça

• Aça, M. (2021). Toplumlaşma ve toplumsallaşma eşiğinde kültür. Halk Bilimi El Kitabı, (ed. Mustafa Aça), 2-9, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık,
• Arslan, N. (2021). Konya’da sürdürülen şivlilik geleneğinin sosyal bilgiler dersi kültür aktarımı açısından değerlendirilmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ataman, M. (1960). Şivlilik. Türk Folklor Araştırmaları, 6 (127), 2089.
• Çakır, V. (2005). Konya’nın geleneksel eğlence kültürü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 355-382.
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Yapısal ve işlevsel bakımdan geleneksel bayramlar bağlamında nevruz ve hıdırellez. Türkbilig: Türkoloji Araştırmaları, 1, 51- 59.
• Derleme sözlüğü X (1993). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gönen, S. (2019). Dinî değerlerin kültürel sürekliliği ve medeniyet oluşumundaki rolü. Toroslardan Tanrı Dağlarına Türk Halk Biliminin Ulu Çınarı Prof. Dr. Ali Berat Alptekin Armağanı, 575-586, Konya: Kömen Yayınları.
• Görgülü, D. (2018). Konya’da aşure, şivlilik ve fener alayı geleneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5 (12), 66-82.
• Güvenç, B. (1999). İnsan ve kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Karaman, R. (1999). Türkiye’de nevruz kutlamaları. Milli Folklor, 11(42), 39-51.
• Özakpınar, Y. (1999). Turhan’da kültür ve medeniyet kavramı. Kültür Değişmeleri ve Batılılaşma Meselesi, 181-202, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özdemir, N. (2006). Yeni/lenmek ve nevruz. Millî Folklor, 18 (69), 15-27.
• Sweterlitsch, P. (2016). Gelenek. (çev.: Aslı Büyükokutan Töret), Millî Folklor, 28 (110), 121-124.