IĞDIR YÖRESİ MÜZİK KÜLTÜRÜNDEKİ ‘Sİ KARARLI’ TÜRKÜLERİN MÜZİKAL ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 1014 - 1028, 23.06.2024

Mehmet Can Pelikoğlu Ferhat Acay

https://doi.org/10.12981/mahder.1453470

Öz

Türkiye’nin Doğu Anadolu bölgesindeki Iğdır, Türk kültürünün temel özelliklerinin anlaşılabilmesi açısından önemli bir yerleşim yeridir. Tarihinde çeşitli olaylara sahne olmuş olan bölge, Anadolu’ya göç eden Türkler ile diğer Kafkasya halklarının etkili olduğu bir geçit, eşsiz bir kültürel merkez olmuştur. Bu makalede, Iğdır yöresi müzik kültüründe önem arz eden ve TRT-THM repertuvarına kayıt altına alınmış ‘Si Kararlı’ türkülerin makam dizileri ve ritim özellikleri yönünden incelenmesi, özgün niteliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada yöntem olarak belgesel tarama modeli kullanılmıştır; TRT-Türk halk müziği repertuvarında Iğdır yöresi olarak kayıt altına alınan dokuz sözlü ve bir enstrümantal türkü içerisinden “Si Kararlı” olanlar tespit edilmiş ve müzikal açıdan incelenmiştir. Eserlerin ezgisel ve ritimsel bakımdan incelenmesinde, söz unsurundaki cümle ve motifler ayrıştırılarak değerlendirilmiştir. İncelenen eserlerin bölgesel özelliklerini göstermek amacıyla melodik yapıyı belirleyen unsurlar ('karar sesi', 'güçlüsü', 'seyri', 'dizisi', 'donanımı', 'yedeni', 'genişlemesi', ' asma karar perdeleri', 'melodi içindeki cümleleri') ve ritmik yapının unsurları ('zamanı', 'birimi', 'usul türü', 'düzüm', 'metronom değerleri', 'nota süreleri') karşılaştırılmıştır. Elde edilen verilere göre; TRT- Türk halk müziği repertuvarına kayıtlı Iğdır yöresine ait ‘Si Kararlı’ türkülerde ezgisel olarak Segâh makamı dizisinin ve ritimsel olarak 12 zamanlı usullerin yaygın olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Iğdır Yöresi, Türk Halk Müziği, Müzik Kültürü, Makamsal Dizi, Ritim

Etik Beyan

Makalemizde etik kurulu izni ve/veya yasal/özel izin alınmasını gerektiren bir durum yoktur.

Destekleyen Kurum

Çalışmayı destekleyen herhangi bir kurum veya kuruluş bulunmamaktadır.

A STUDY ON THE MUSICAL CHARACTERISTICS OF THE ‘SI REST’ TURKISH FOLK SONGS IN THE MUSIC CULTURE OF IĞDIR

Öz

Iğdır, in the Eastern Anatolia region of Turkey, is an important settlement in terms of understanding the basic characteristics of Turkish culture. The region, which has witnessed various events in its history, has been a unique cultural center, a gateway where Turks migrating to Anatolia and other Caucasian peoples were influential. The aim of this study was to analyze the folk songs known as ‘Si Rest’ from the Iğdır region, which hold great significance in the musical culture of the area and are part of the TRT-Turkish folk music repertoire. The focus was on determining their unique qualities by examining the maqam sequences and rhythm features.The research followed a documentary screening model and studied ten folk songs from the Iğdır region in the TRT- Turkish folk music repertoire, of which nine were sung and one was instrumental. The ‘Si Rest’ songs were identified, and two selected works were analyzed musically. To examine the works, the study separated the sentences and motifs in the lyrics and evaluated them separately. Elements of the melodic structure, such as the ‘main pitches’, ‘dominian’, ‘roaming’, ‘scale’, ‘equipment’, ‘seventh sound’, ‘expansion’, ‘half pitches’ and ‘in melody phrases’ as well as elements of the rhythmic structure such as ‘time’, ‘unit’, ‘rhythm type’, ‘rhythm form’, ‘metronome values’ and ‘note durations’ were compared. The findings revealed that the Segâh maqam sequence is a commonly used melodic structure in the ‘Si Rest’ folk songs of the Iğdır region, which are part of the TRT- Turkish folk music repertoire. Additionally, it was found that 12-time rhythmic patterns are also frequently used in these folk songs.

Anahtar Kelimeler

Iğdır region, Turkish Folk Music, Music Culture, Maqam Series, Rhythm

Etik Beyan

There is no situation in our article that requires ethics committee approval and/or legal/special permission.

Destekleyen Kurum

There is no institution or organization supporting the study.

Kaynakça

• Acar, Z. Z. (2010). Her yönüyle Iğdır. 2. Baskı, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Çakar, Ş. (2004). Türk müziği teorisi ve makamlar. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çetinkaya, N. (1996). Iğdır tarihi: Tarih, yer adları ve bazı oymaklar üzerine. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Duygulu, M. (2018). Türkiye’nin halk müziği makamları. İstanbul: Pan yayıncılık.
• Ekici, S. (2009). Elâzığ Harput müziği. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Emnalar, A. (1998). Tüm yönleri ile Türk halk müziği ve nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınevi.
• Erol, S. Y. (2022). 1960’tan günümüze Iğdır da düğün (toy) müziklerinin değişimi. Aras Havzası, (ed.: A. Yardımcıel - T. Aydın), 237-246, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Hoşsu, M. (1997). Geleneksel Türk halk müziği nazariyatı. İzmir: Peker.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kırzıoğlu, F. (1953). Kars tarihi. İstanbul: Işıl Matbaası.
• Kurtuldu, S. (2018). Türk müziği nazariyatı temel teorik bilgiler makamlar usuller. Trabzon: Trabzon B. B. Kültür Yayınları.
• Özkan, İ. H. (2006). Türk musikisi nazariyatı ve usulleri. 8.Baskı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Pelikoğlu, M. C. (2012). Geleneksel Türk halk müziği eserlerinin makamsal açıdan adlandırılması. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Sürmeli, M. (2016). Iğdır’ın demografik yapısında göç ve Ahıska Türkleri örneği. Anlara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Şen, A. B. (2012). Geçmişten günümüze Iğdır halk kültürü inançlarıyla gelenekleriyle ritüelleriyle. Iğdır: Pulat Basımevi.
• Iğdır yöresi (2003). TRT-THM Repertuvarı Nota Arşivi
• Turhan, S. vd. (2010). Kars-Ardahan-Iğdır türküleri ve oyun havaları. Ankara: Kültür Ajans.
• Yahya-Kaçar, G. (2009). Türk mûsikîsi rehberi. Ankara: Maya Akademi.