TRADITIONAL PRACTICES TO PROTECT AGRICULTURAL PRODUCTS FROM WİLD ANİMALS IN THE AGRICULTURAL CULTURE OF THE EASTERN BLACKSEA REGİON

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 541 - 561, 23.06.2024

İskender Keleş

https://doi.org/10.12981/mahder.1470659

Öz

A significant part of the basic livelihood of people living in the Eastern Black Sea Region consists of income from agriculture. In addition, it tries to meet a part of the annual food consumption of the people living in the region with the agricultural products they plant. It follows people's gardens consisting of agricultural products from planting time to harvest opportunity. However, agriculture causes serious harm to animals by protecting them. The Eastern Black Sea Region is an area rich in wildlife. In the region; Wild animals such as bears, jackals, pigs, moles, badgers, squirrels, mice, gazelles, deer and roe deer initiate agricultural development and plunder agricultural education. In addition, insect and bird species also haunt the products and fruits in the garden and cause product distribution. For this reason, people engaged in regional agriculture develop their own decoctions to prevent wild animals from damaging their products. In order to ward off wild animals, folk technology products created for the people of the gardens based on their own knowledge and experience are produced. Attempts are made to kidnap animals with devices and traps placed in the gardens. The aim is to keep animals away from the garden through kidnapping methods carried out in and around gardens. Information regarding this information was scanned from written sources. Applications made to protect agricultural plants from animals in the Eastern Black Sea Region were evaluated.

Anahtar Kelimeler

East Black Sea, Agrıcultural Culture, Wild Animals, Mechanism, Kelif

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ TARIM KÜLTÜRÜNDE TARIM ÜRÜNLERİNİ YABANİ HAYVANLARDAN KORUMAK İÇİN YAPILAN GELENEKSEL UYGULAMALAR

Öz

ÖZ: Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yaşayan insanların temel geçim kaynaklarının önemli bir kısmını tarımdan elde edilen gelirler oluşturur. Bunun yanında bölgede yaşayan insanlar ektikleri tarım ürünleriyle yıllık yiyecek ihtiyacının bir bölümünü karşılamaya çalışır. İnsanlar tarım ürünlerinden oluşan bahçelerini ekim zamanından hasat vaktine kadar takip eder. Ancak tarım ürünlerini yabani hayvanlar tahrip ederek ciddi zararlar verir. Doğu Karadeniz Bölgesi, yaban hayatı açısından zengin bir alandır. Bölgede; ayı, çakal, domuz, köstebek, porsuk, sincap, fare, ceylan, geyik, karaca gibi yabani hayvanlar tarım alanlarına girerek tarım ürünlerini talan eder. Ayrıca böcek ve kuş türleri de bahçedeki ürünlere, meyvelere dadanarak ürün kaybına yol açar. Bundan dolayı bölgede tarımla uğraşan kişiler yabani hayvanların ürünlere zarar vermemesi için kendilerince birtakım yöntemler geliştirirler. Yabani hayvanları kaçırmak amacıyla bahçelerin kenarlarına halkın kendi bilgi ve tecrübelerine dayalı olarak oluşturdukları halk teknolojisi ürünleri yaparlar. Bahçelere yapılan düzenek ve tuzaklarla hayvanlar kaçırılmaya çalışılır. Bahçelerin içinde ve çevresinde yapılan kaçırma yöntemleriyle hayvanların bahçeden uzaklaşması hedeflenir. Bu çalışmada konuyla ilgili bilgiler yazılı kaynaklar içerisinden taranmıştır. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde tarım alanlarını yabani hayvanlardan korumak için yapılan uygulamalar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğu Karadeniz, Tarım Kültürü, Yabani Hayvanlar, Düzenek, Kelif

Kaynakça

• Akbaş, F. (2023). Trabzon’daki geleneksel oyuncakların halkbilimi açısından incelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Aksoy, H. (1973). Vakfıkebir ilçesi ve çevresi. Trabzon: Hakimiyet Matbaası.
• Aktan, R. (1946). Rize’de çay. Ankara: Çankaya Matbaası.
• Baştürk, M. (2002). Trabzon ve yöresi âdet ve inançları. Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih- Dil- Edebiyat Sempozyumu Bildirileri 3-5 Mayıs 2001. (hzl. Mithat Kerim Arslan, A. Mevhibe Coşar, Kemal Üçüncü). 27-40. Trabzon: T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• Batur, M. (1957). Gölpazarı’nda avcılık. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 4(91), 1447-1448.
• Coşar, A. M. (2018). Söz varlığı bakımından Çepni dili çalışmalarına bir yaklaşım. Şalpazarı- Tarih- Kültür- İnsan, (ed.: Veysel Usta), 401-466, Trabzon: Serander Yayınevi.
• Çelikarslan, A. (2018). Artvin ili Murgul ilçesi folkloru. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çobanoğlu, Ö. (2005). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Duman, M. (2008), Fındık kitabı. İstanbul: Kitabevi.
• Emiroğlu, K. (1989). Trabzon-Maçka etimoloji sözlüğü. Ankara: Gülen Ofset.
• Eyuboğlu, İ. Z. (1998). Anadolu ilaçları. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Eyüboğlu M. ve Alşan M.H. (2018). Akçaabat Lügatı. Akçaabat Lügatı Anonim Söz Varlığı ve Kelimeler- Şiirler. (hzl.: M. Hakan Alşan. Murat Eyüboğlu. Erkan Ergül. Zehra Topal). 59-229. Akçaabat Belediyesi Kültür Yayınları.
• Fontanier, V. (2015). Doğuya seyahat (Bir Fransız konsolosun gözüyle 1830’ların Trabzon’undan siyaset ve toplum). (çev.: Özgür Yılmaz), İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Giritlioğlu, N. (1952). Avcılık ve av aletleri-III. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 2 (32), 511-512.
• Gökgöl, M. (1937). Doğu Karadeniz bölgesinde bir araştırma gezisi. İstanbul: Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası.
• Günay, T. (1978). Rize ili ağızları (inceleme-metinler-sözlük). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Günaydın, M. (2018). Trabzon/Tonya ağzı örneğinde işlevsel bir ağız sözlüğü oluşturma denemesi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Karpuz, H. - Sümerkan, M. R. (2013). Trabzon ve çevresinde halk teknolojisi. Trabzon Yöresi Halk Kültürünün ve Etnografyasının Derlenmesi ve Müzelenmesi Çalıştayı (23 Mart 2012). (hzl.: Kemal Üçüncü), 128-157, Trabzon: KTÜ Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Kaya, M. (2019). Giresun yöresi tarih ve kültür notları. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Kukul, H.(2001), Beşikdüzü halk ağzı. Erdem. 38, 373-398.
• Kuyumcu, O. (2006). Türkçenin Hemşin ağzı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Küçükyıldız Gözelce, D. (2021). Türk sofra kültürü ve Rize örneği. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Melikoğlu Akın, A. (2018), Giresun ili halkbilim monografisi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Öksüz, S. (2005). Çifteköprü’de kapancılar. Tekne Kültür Sanat Dergisi. 7, 44-45.
• Örnek, S. V. (1977), Türk halkbilimi, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özdemir, M. (2022), Sembolik-ritüel açıdan halk bilgisi ve uygulamalarında fare- sıçanlar. Türk Kültür Ekolojisinde Hayvanlar, (ed.: Serhat Sabri Yılmaz), 315-344, Çanakkale: Hars Akademi.
• Özkazanç Okumuş, G. (2022), Arhavi ilçesinin kültür coğrafyası. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Peker, K. (1950). Fındık bilgisi. İstanbul: Ege Matbaası.
• Sarıahmet, E. (2018). Rize Çamlıhemşin ağzı. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Saylık, N. (2022). Piraziz ve yöresi ağızları (inceleme- metinler- sözlük). Giresun: Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Selimoğlu, Z. (1950). Rize’nin Köylerinden, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 1 (13), 203-204.
• Temiz, M. (2019), Doğu Karadeniz Çepnilerinin yaylacılıkta kullandıkları bazı araç gereçler ve bunların etrafında şekillenen halk bilgisi. Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu 26- 28 Eylül 2019 Tam Metin Bildiri Kitabı, (ed.: Mustafa Cin - Nazım Kuruca), 461- 466, Giresun: Giresun Üniversitesi Yayınları.
• Topal, Z. (2020). Akçaabat’ın kadim yerleşkesi Kordyle. Trabzon: Serander Yayınları.
• Tuncer, İ. (2019). Çaykara kültürü, İstanbul: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık.
• Tunçok, Ş. (1935). Yaban domuzları ve avcılık, İstanbul: Ülkü Matbaası
• Yanıkoğlu, B. A. (1943). Trabzon ve havalisinden toplanmış folklor malzemesi. İstanbul: Kenan Matbaası.
• Yılmaz, B. (2014). Trabzon ili Maçka ilçesi sözlü ve maddi kültür kadrolarının derlenmesi, tasnifi ve halkbilimsel açıdan incelenmesi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yılmaz, B. (2019). Trabzon ili geleneksel halk bilgisi ve etnografyası. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Yılmaz, S. (1978), Akçaabat’ın Akçaköy’ünde İnanmalar, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 18 (345), 8296-8300.
• Yiğit, A. (1983). Çaykara ve folkloru. Ankara: Kent Matbaası.