FROG IN TURKISH MYTHOLOGY IN THE CONTEXT OF ANIMAL CULT

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 635 - 654, 23.06.2024

Rabia Gökcen Kayabaşı , Ömer Çini

https://doi.org/10.12981/mahder.1479295

Öz

Culture means people living in communities; all kinds of practices, ceremonies, customs, art, language, thought, belief and lifestyle etc. means the whole of the elements. Culture has been passed down from generation to generation and has survived to the present day. These elements in the structure of the society we live in are used, but the reason why such an application is made is usually not investigated. Belief, one of these cultural elements, is more common among the people and is resistant to being forgotten. Beliefs are practices formed from the traditions and customs of a society. These beliefs are used in curing diseases, making it rain, traveling for a job, etc. observed in various fields. Man, by nature, has been intertwined with the land and nature. Rain prayers are arranged for abundance and fertility. The rain ceremonies in the Aksaray/Yenikent region are an example of this situation. In these ceremonies, animals have taken their place in these practices due to some of the characteristics imposed by the society. The frog is one of these animals. The frog has been used in folk medicine. It is also possible to come across frogs in many ceremonies related to fire and water. In this respect, it was believed that frogs, which are believed to be the representatives of fire and the moon, carry a holy spirit. It is also seen as a "or stone" in rain-making ceremonies. The equestrian-nomadic lifestyle of the Turks paved the way for animals to be an effective element in their economic and social lives. For this reason, animal cult has gained a great place in Turkish society and continues its effects today. In this study, frog; folk medicine, rain prayers, curing diseases, the holy spirit it carries, the "or stone", the relationship with the moon, sun and fire have been examined with a cult-centered perspective.

Anahtar Kelimeler

frog, folk medicine, rain prayers, animal cult, curing diseases

HAYVAN KÜLTÜ BAĞLAMINDA TÜRK MİTOLOJİSİNDE KURBAĞA

Öz

Kültür, topluluk hâlinde yaşayan insanların; her türlü uygulama, tören, âdet, sanat, dil, düşünce, inanış ve yaşayış tarzı vb. öğelerin bütünü demektir. Kültür, nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. İçinde yaşadığımız toplumun yapısında yer alan bu öğeler kullanılır, ancak neden böyle bir uygulama yapıldığının sebebi genellikle araştırılmaz. Bu kültür unsurlarından inanç, halk arasında daha yaygın ve unutulmaya dirençlidir. İnançlar, bir toplumun gelenekleri ve göreneklerinden meydana gelmiş uygulamalardır. Bu inanışlar hastalıkları sağaltmada, yağmur yağdırmada, bir iş için yolculuğa çıkma vb. çeşitli alanlarda görülmektedir. İnsan, doğası gereği toprak ve tabiat ile iç içe olmuştur. Bolluk ve bereket için yağmur duaları düzenlenmiştir. Aksaray/Yenikent yöresindeki yağmur törenleri ise bu duruma örnek teşkil etmektedir. Bu törenlerde hayvanlara toplum tarafından yüklenen bazı özellikleri gereği bu uygulamalarda yerini almıştır. Kurbağada bu hayvanlardan birisidir. Kurbağa, halk hekimliğinde kullanılmıştır. Kurbağalara, ateş ve suyla ilgili olan birçok törende de rastlamak mümkündür. Bu bakımdan ateşin ve ayın temsilcisi olduğuna inanılan kurbağaların kutsal bir ruh taşıdığına inanılmıştır. Yağmur yağdırma törenlerinde de “yada taşı” olarak görülmektedir. Türklerin atlı-göçebe hayat tarzı, ekonomik ve sosyal hayatlarında hayvanların etkili bir unsur olmasına zemin hazırlamıştır. Bu nedenle hayvan kültü Türk toplumunda büyük bir yer edinmiş olup günümüzde de etkilerini sürdürmektedir. Bu çalışmada kurbağa; halk hekimliği, yağmur duaları, hastalıkları sağaltma, taşıdığı kutsal ruh, “yada taşı”, ay, güneş ve ateşle ilişkisi gibi konular açısından kült merkezli bir bakışla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

kurbağa, halk hekimliği, yağmur duaları, hayvan kültü, hastalıkları sağltma

Kaynakça

• Aça, M. (2017). Sibirya halk anlatılarında “ölüler ülkesi’nin” insanları ile islamî anlatılarda cehennem azabı çeken insanları arasında bir karşılaştırma. Türklük Bilimi Araştırmaları, 41, 11-24.
• Ateş, M. (2002). Mitolojiler ve semboller ana tanrıça ve doğurganlık sembolleri. İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Başgöz, İ. (1986). Çömçe gelin bir Anadolu yağmur töreninin kökeni ve dağılımı üzerinde bir araştırma. Folklor Yazıları, 13-23, İstanbul: Adam Yayınları.
• Boratav, P. N. (1984). 100 soruda Türk folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Campbell, J. (2003). Doğu mitolojisi tanrının maskeleri. (çev.: K. Emiroğlu), Ankara: İmge Kitabevi.
• Çobanoğlu, Ö. (2009). Türk halk kültüründe şeytan telakkisi üzerine tespitler. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2(2-3), 269-282.
• Demirci, E. Ş. (2015). Türkiye'deki yağmur törenlerinde suya saçı sunma ile ilgili uygulamalar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (40), 48-52.
• Dilek, İ. (2021). Türk mitoloji sözlüğü. Ankara: TDK.
• Dilek, İ. (2007). Sibirya Türk masallarında hayvanla evlenme. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 207-218.
• Duvarcı, A. (1990). Halk hekimliğinde ocaklar. Milli Folklor, 7, 34-38.
• Eliade, M. (2000). Dinler tarihine giriş. (çev.: E. Kocabıyık - L. Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, M. (2006). Şamanizm ilkel esrime teknikleri. (çev.: İ. Birkan), Ankara: İmge Kitabevi.
• Ergin, M. (2016). Dede Korkut kitabı 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eyuboğlu, İ. Z. (1987). Anadolu inançları Anadolu mitologisi inanç söylence bağlantısı. İstanbul: Geçit Kitabevi.
• Irmak, C. (2019). Ardahan yöresi yamğmur törenlerinde hayvanlar. Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(2), 156-165.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün şamanizm materyaller ve araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kalafat, Y. (2010). Doğu Anadolu'da eski Türk inançlarının izleri. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kayabaşı, O. A. (2016). Türk mitolojisinde eskatoloji mitleri. Folklor/Edebiyat, 22(86), 167-180.
• Kumartaşlıoğlu, S. (2016). Türk kültüründe ateş ve ocak kültü. Konya: Kömen Yayınları.
• Nazlı, A. (2023). Sabahattin Ali’de kurbağa sembolizmi. Frankofoni, 2(43), 33-46.
• Ögel, B. (2003). Türk mitolojisi (kanakları ve açıklamaları ile destanlar). C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Örnek, S. V. (1988). 100 soruda ilkellerde din, büyü, sanat, efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Örnek, S. V. (1971). Etnoloji sözlüğü. Ankara: Ankara Ünv. Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Roux, J. P. (2005). Orta Asya'da kutsal bitkiler ve hayvanlar. (çev.: A. Kazancıgil - L. Arslan) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sakaoğlu, S. - Duymaz, A. (2020). İslamiyet öncesi Türk destanları (incelemeler- metinler). İstanbul: Ötüken.
• Saltık Özkan, T. (2012). Geleneksel tıpta iyileşmenin inanç boyutu üzerine kuramsal yaklaşımlar: psikosomatik tıp, plasebo etkisi ve kuantum iyileşme. Millî Folklor, 95, 304-317.
• Uğurelli, T. A. (2020). Bereket gösterimi olarak Anadolu'da yağmur yağdırma ritüelleri. Ankara: Ürün Yayınları E-Kültür.
• Uğurcan F. Z. - Koçak A. (2021). Anlatılar ve ritüeller ekseninde yaratılış ve yaşam enerjisi olarak gülme. Turkish Studies, 16(3), 1731-1743.
• Üçer, M. (1973). Ocaklar. Sivas Folkloru, 8, 3-5.
• Yeşil, Y. (2014). Türk dünyasında geçiş dönemi ritüelleri (doğum-evlenme-ölüm Gelenekleri. Ankara: Eskişehir Valiliği.
• Yeşil, Y. (2015). Türk sözlü anlatılarında şekil değiştirme. Ankara: KalemKitap Yayınları