BETWEEN TWO WORLDS: OTEBAY TURMANJANOV AND FOLKLORE

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 655 - 671, 23.06.2024

Gül Banu Duman

https://doi.org/10.12981/mahder.1483583

Öz

Kazakh literature which started to develop as a written literature since the mid-19th century at the same time has inherited a rich oral literature tradition. In Kazakh literature traces of oral culture can be seen in the works of first writers and poets of twentieth century. Otebay Turmanzhanov, whose name is mentioned among the founders of Soviet Kazakh literature, was born in a Kazakh village where Kazakh culture and anonymous literature were alive. The poet who made his first steps towards literature in this village had influences of folk culture and literature in his poems. Although the effects of the Soviet folklore understanding are seen in his poems, there is no pure Soviet propaganda. The poet’s poems, which adopt a simple style that can be understood by the public and the folk style, have a lyricism that is rare in the works of poets of that time. The poet, who was accused of “Nationalism, Magzhanism and Abayism”, was sent to exile for 20 years in 1938. The poet, who mostly wrote works in the field of children’s literature after returning from exile, could only make his name known in children’s literature because his previuous works were not taken into account. The poet has adopted the use of folkloric elements as a style in his poems. In this study, the folkloric elements in the poet’s poems were examined and the folklore effect in his poems was tried to be explained with examples.

Anahtar Kelimeler

Kazakh folklore, Otebay Turmanjanov, folkloric elements, folklore, folk literature

İKİ DÜNYA ARASINDA: ÖTEBAY TURMANJANOV VE FOLKLOR

Öz

ÖZ: 19. yüzyılın ortalarından itibaren yazılı edebiyatı gelişmeye başlayan Kazak edebiyatı, zengin bir sözlü edebiyat geleneğini miras almıştır. Yirminci yüzyıl Kazak edebiyatının ilk yazar ve şairlerinde sözlü kültürün izleri görülür. Sovyet Kazak Edebiyatının kurucuları arasında ismi anılan Ötebay Turmanjanov, Kazak kültürünün ve anonim edebiyatının canlı olduğu bir Kazak köyünde dünyaya gelmiştir. İlk edebi zevkini bu köyde alan şairin şiirlerinde halk kültürü ve edebiyatının etkileri vardır. Onun şiirlerinde Sovyet folklor anlayışının etkileri görülmesine rağmen kuru kuruya bir propaganda yoktur. Halkın anlayabileceği sade bir üslupla, halk söyleyişini benimseyen şairin şiirlerinde zamanın şairlerinde az rastlanan lirizm vardır. “Milliyetçilik, Mağcancılık, Abaycılık” ile suçlanan şair 1938 yılında 20 yıl sürecek sürgün cezasına gönderilir. Sürgünden döndükten sonra daha çok çocuk edebiyatı alanında eserler veren şair, eski eserleri dikkate alınmadığından ismini ancak çocuk edebiyatı içerisinde duyurabilmiştir. Şair şiirlerinde folklorik unsurlar kullanmayı bir üslup olarak benimsemiştir. Bu çalışmada şairin şiirlerindeki folklorik unsurlar incelenerek şiirlerindeki folklor etkisi örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kazak folkloru, Ötebay Turmanjanov, folklorik unsurlar, halkbilimi, halk edebiyatı

Etik Beyan

Bu çalışma için etik beyana gerek yoktur.

Kaynakça

• Ahmetov, Ş. (1976). Qazaq Sovet balalar ädebiyeti. Almatı: Mektep.
• Atasoy, E. (2001). Kazakistan’ın nüfus yapısı ve demografik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, 36, 215-244.
• Atnur, G. (2009). Abdullah Tukay’ın şiirlerinde efsane ve masal unsurları. Bilig, 51, 1-12
• Aydoğmuş, E. (2021). Gönüldeki koca âlem Karakalpak şairi İbrayım Yusupov dil ve üslup incelemesi. Ankara: Bengü.
• Azap, S. (2023). Türk dünyası ve edebiyat. İstanbul: Kesit.
• Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar? (çev.: Alâeddin Şenel,), İstanbul: Ayrıntı.
• Duman, G. B. (2023). Kazak şairi Ötebay Turmanjanov’un eserleri üzerine dil ve üslup incelemesi. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Ergöbekov, Q. (1992). Ötebay Turmanjanov. Almatı: Rawan.
• Kenjebayev, B. (2005). Zamandas tuwralı sır. Ötebay Turmanjanov tuwralı yestelikter (hzl.: Turmanjanova vd.), Almatı: Bilim.
• Koç, K. vd. (2019). Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Miller, D. Y. (1990). Folklore for Stalin: Russian folklore and pseudo folklore of the Stalin Era. London Armonk: M. E Sharpe.
• Oğuz, M. Ö. (2010). Türkiye’de mit ve masal çalışmaları veya bir olumsuzlama ve tek-tipleştirme öyküsü. Millî Folklor, 85, 36-45
• Ölçekçi, H. (1996). Tarihi süreç içerisinde Kazakistan’da Rus varlığı. Bilig, 2, 54-74.
• Özer, Y. (2022). Folklor ve folkloristik kavramları çerçevesinde Sovyet folklorunun oluşumu. Millî Folklor, 136, 37-47.
• Qaratayev, M. (2005). Mutlu çocuklar yazarı. Ötebay Turmanjanov tuwralı yestelikter (hzl.: Turmanjanova vd.), Almatı: Bilim.
• Sametova, Zh. (2019). Bazı modern Kazak yazarlarınca sembollerin ve folklorik unsurların kullanılması. Millî Folklor, 12, 95-101.
• Saraç, H. (2019). Kutsalı topyekûn dönüştürme çabası: Lenin ve Stalin döneminde Sovyetler Birliği’nin din politikası. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 73-96
• Temur, N. (2010). Folklor-ideoloji bağlamında Sovyetler Birliği dönemi folklor politikaları ve bu politikaların Kırgız folkloruna etkileri. Bilig, 53, 219-232.
• Turmanjanov, Ö. (1958). Tañdamalı öleñder men poemalar. Almatı: Kazaktıñ Memlekettik Baspası,
• Turmanjanova, D. vd. (2005). Ötebay Turmanjanov tuwralı yestelikter. Almatı: Bilim.
• Uludağ, İ. - Serin, V. (1990). S.S.C.B.'deki Türk cumhuriyetlerinin sosyo - ekonomik analizleri ve Türkiye ile ilişkileri. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• Yakıcı, A. (2007). Halk şiirinde türkü-tanım-tasnif-inceleme-metin. Ankara: Akçağ.