ÂŞIK ÖMER DİVANI’NDA AÇAN KLASİK TÜRK ŞİİRİ ÇİÇEKLERİ

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 46, 704 - 726, 23.06.2024

Ayşe Yılmaz

https://doi.org/10.12981/mahder.1484318

Öz

Bu makalede sanatın en derin ve değerli sembollerinden çiçeklerin halk edebiyatı şairi Âşık Ömer şiirlerine tesiri, klasik Türk şiiri malzemesi açısından ele alınmıştır. Eserde on iki çiçek tespit edilmiş ve seçilen örnek mısralarla benzerlikler ortaya konmaya çalışılmıştır. En geniş bahis alanı “gül” için açılmıştır. “Sevgili ile İlişkilendirilmesi” başlığı “Yüzü/Yanağı”, “Dudakları”, “Ayakları, “Hayaldeki Hâli” maddeleriyle izah edilmiştir. “Gül ile Bülbül Mazmunu” ve “Diken” alt başlıklarında gülün âşık üzerindeki tesiri ele alınmıştır. Diğer çiçeklerden “lale”, sevgilinin yanağı ve âşığın yanan bağrına dair benzetmelerde ön plana çıkar. “Nergis” sarhoşluk, uykululuk ile ilgili manalar kurarken “sümbül” renk ve koku hasebiyle sevgilinin saçlarıyla ilişkilendirilir. “Reyhan”, “karanfil”, “şebboy”, “yasemin” rayihalarıyla, “menekşe” başının toprağa mail oluşuyla, “erguvan” şarapla, “zambak” Hz. Muhammed’in kokusuyla, “susen” ise sevgilinin yan bakış hançeriyle anılır. Âşık Ömer Divanı’ndaki bu renk ve koku cümbüşü, şairin şiirlerine klasik Türk şiiri hayalleri kazandırmış, türlü ifadeleri besleyen, çiçeklendiren üslup arayışlarına fırsat sunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Âşık Ömer, Klasik Türk Edebiyatı, Çiçekler, Estetik, Mazmun

THE BLOOMING FLOWERS OF CLASSICAL TURKISH POETRY IN THE AŞIK ÖMER'S DIVAN

Öz

This article discusses the influence of flowers, which represent the most profound and valuable themes in art, on the poetry of the folk literature poet Aşık Ömer, drawn from classical Turkish poetry. Twelve flowers were identified within his works, and efforts were made to demonstrate similarities using selected verses. The most extensive discussion is devoted to the "rose", elaborated under several sub-sections including "Association with the Beloved" with items like "Face/Cheek", "Lips", "Feet", and "Imaginary State". Additionally, the rose is examined under themes such as "The Nightingale and the Rose" and the influence of the "Thorn" on both the rose and the lover. Other flowers like the tulip emerge prominently in comparisons related to the beloved's cheek and the lover's burning heart. The narcissus is associated with drunkenness and sleepiness, while the hyacinth relates to color and scent akin to the lover's hair. Other flowers like basil, carnation, stock, and jasmine are noted for their scents; violets for the earthward tilt of their stems; corn poppy with wine; lily with the scent of Prophet Muhammad; and iris with the dagger of the lover's sidelong glance. This rich tapestry of colors and scents in Aşık Ömer's Divan provides an array of imaginative possibilities that, despite the poet's lack of skilled discourse in classical Turkish poetry, enrich his work.

Anahtar Kelimeler

Aşık Ömer, Classical Turkish Literature, Flowers, Aesthetics, Themes.

Kaynakça

• Aça, M. (2006). Halk şiirinde tür ve şekil. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, 263-314, Ankara: Grafiker Yayınları. Ayvazoğlu, B. (2021). Güller kitabı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Banarlı, N. S. (2004). Resimli Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• BAYRAM, Y. (2007). Klasik Türk şiirinde duyguların dili: Çiçekler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2(4), 209-10.
• Baytop, T. – Kurnaz, C. (2003). “Lâle”. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 27, 79-81, İstanbul: TDV Yayınları.
• Çavdar, Y. (2023). Âşık Ömer’in divanında olmayan şiirler. Konya: Çizgi Yayınevi.
• Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Elçin, Ş. (2004). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergün, S. N. (1936). Ȃşık Ömer hayatı ve şiirleri. İstanbul: Semih Lütfi Matbaası ve Kitap Evi.
• Erkal, A. (2016). Âşıklık geleneğinde divan şiiri izleri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ÖS-III, 93-100.
• Karahan, A. (1991). Âşık Ömer. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, 1, İstanbul: TDV Yayınları.
• Karasoy, Y. – Yavuz, O. (2010). Âşık Ömer divanı. Konya: İnci Ofset.
• Köprülü, F. (1962). Türk saz şairleri. İstanbul: Milli Kültür Yayınları.
• Kurnaz, C. (1997). Türküden gazele halk ve divan şiirinin müşterekleri üzerine bir deneme. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kurnaz, C. (1996). Gül. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul: TDV Yayınları.
• Mehmed Salâhȋ (2023). Kâmȗs-ı Osmânȋ. (hzl.: K. A. Yılmaz), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mengi, M. (2000). Mazmun üzerine düşünceler. Divan Şiiri Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Onay, A. T. (1992). Eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı. (hzl.: C. Kurnaz), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Pala, İ. (2000). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Poyraz, Y. (2014). Âşık tarzı Türk şiirinde divan şiiri hayal ve mazmunlarının kullanılması. Folklor/Edebiyat, 20 (80), 245-273.