EXAMINATION OF PLAIN WEAVINGS IN ALPASLAN MUSEUM AND REFLECTION OF MOTIFS ON TEXTILE DESIGNS

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1716 - 1732, 23.09.2024

Sema Tağı , Kübra Nur Yaldızbaş

https://doi.org/10.12981/mahder.1413678

Öz

Handicrafts, which have thousands of years of history reflecting the traditions and cultural values of the society, are an important part of Turkish culture. The art of weaving, which has survived from Central Asia and preserved its importance, is one of the oldest arts in the world. Plain weavings included in tapestry weavings are plain weaves that are woven on horizontal or vertical looms without pile and differ from carpets and tulle (kilim, cicim, zili and sumak) in terms of being knotless in terms of technique. These woven artifacts, which have cultural value, are exhibited in various museums. Amasya Alpaslan Museum is one of the museums where woven works are kept and protected. The aim of this research is to examine the technical, motif, color and composition features of plain weaving samples in the Alpaslan Museum and to reflect the motifs on various textile surface designs. For this purpose, 9 plain weaving samples on display and in storage in the museum were examined. Some motifs selected from the plain weaving samples examined in terms of motif, color and composition were used as inspiration with the theme of "Ethnic motifs". Various gift textile surfaces such as pillows, runners, scarves, sofa throws and cloth bags have been designed. Cultural sustainability has been achieved by reflecting traditional motifs into today's textile design.

Anahtar Kelimeler

Amasya Alpaslan Museum, Weaving, Textile Design, Motif.

ALPASLAN MÜZESİ’NDE BULUNAN DÜZ DOKUMALARIN İNCELENMESİ VE MOTİFLERİN TEKSTİL TASARIMLARINA YANSITILMASI

Öz

Toplumun geleneklerini ve kültürel değerlerini yansıtan binlerce yıllık geçmişe sahip olan el sanatları Türk kültürünün önemli bir parçasıdır. Orta Asya’dan günümüze ulaşan ve önemini koruyan dokuma sanatı dünyanın en eski sanatlarından birisidir. Kirkitli dokumalar içerisinde yer alan düz dokumalar, havsız yatay veya dikey tezgâhlarda dokunan ve teknik bakımından düğümsüz olmasıyla halı ve tülüden ayrılan (kilim, cicim, zili ve sumak) düz dokumalardır. Kültürel değere sahip olan bu dokuma eserler çeşitli müzelerde teşhir edilip sergilenmektedir. Dokuma eserlerin saklandığı ve korunmaya alındığı müzelerden birisi Amasya Alpaslan Müzesidir. Bu araştırma ile Alpaslan Müzesindeki düz dokuma örneklerinin teknik, motif, renk ve kompozisyon özelliklerinin incelenmesi ve motiflerin çeşitli tekstil yüzey tasarımlarına yansıtılması amaçlanmıştır. Bu amaçla müzede teşhirde ve depoda bulunan 9 adet düz dokuma örneği ele alınarak incelenmiştir. Motif, renk ve kompozisyon bakımından incelenen düz dokuma örneklerinden seçilen bazı motifler “Etnik motifler” temasıyla esin kaynağı olarak kullanılmıştır. Yastık, runner, eşarp, koltuk şalı ve bez çanta gibi çeşitli hediyelik tekstil yüzeyleri tasarlanmıştır. Geleneksel motiflerin günümüz tekstil tasarımına yansıtılmasıyla kültürel sürdürülebilirlik sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Amasya Alpaslan Müzesi, Dokuma, Tekstil Tasarım, Motif.

Kaynakça

• Akpınarlı, HF. -Üner, İ. (2019). Geleneksel tekstillerin özellikleri ve çeşitleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , (34), 133-145.
• Alparslan, S. (2003). Tasarım mesleki resim. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama.
• Anonim (1993). Türk el sanatları. Ankara: Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Başaran, F. N.-Tağı, S. (2019). Şanlıurfa kilim dokumaları. 4. Uluslararası GAP Sosyal Bilimler Kongresi, 158-171, Şanlıurfa: İKSAD İktisadi Kalkınma ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü.
• Bayazıt, N. (2008). Tasarımı anlamak. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Bayraktaroğlu, S. (1990). Eskişehir ve çevresi halı-kilim ve düz dokuma yaygıları. Vakıflar Dergisi, XXI, 299-312.
• Bulduk, B. (2018). Müze kavramı ve modern müze örnekleri. Ekonomik Kalkınma ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü Dergisi, 4 (9), 162-169.
• Deniz, B. (1994). Anadolu-Türk dokuma sanatında cicim. Sanat Tarihi Dergisi, 7(7), 59-73.
• Ergüder, A. A. (2009). Kars yöresi düz dokumaları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Gürcüm, B. H- Yalçın, M. (2016). Geleneksel tekstil tasarımı için tasarım algoritması önerisi. Journal of International Social Research, 9(47), 383-394.
• Görgünay Kırzıoğlu, N. (1995). Altaylardan Tuna boyuna Türk Dünya’sında ortak motifler. Ankara: Türksoy Yayınları.
• Kılıçarslan, H.- Etikan, S. (2015). Yalvaç ilçesi ölümlük-dirimlik dokumaları. SDÜ Art-e Sanat Dergisi, 8 (15), 79-94.
• Onuk, T. vd. (1998). Tarsus el sanatları. Ankara: TC. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Onuk. T.- Akpınarlı, H. F. (2011). İçel yöresi düz dokuma yaygılarda kullanılan motif ve kompozisyon özellikleri. Arış Dergisi, 6, 84-93.
• Barışta, Ö. H. (1998). Türk el sanatları. Ankara: TC. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özdemir, Z. (2003). Dünkü Zuday bugünkü Alpaslan. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Öztürk, İ. (2018). Sakarya ili kaynarca ilçesi kilim dokumaları ve yeni tasarımlar. Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi.
• Sarıkaya Hünerel, Z.- Er, B. (2012). Halk kültürünün tanıtılmasında el sanatlarının yeri ve önemi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1 (1), 179-190.
• Soysaldı, A. (1999). Türk kilimlerinde dokuma teknikleri ve boyama özellikleri. Erdem Dergisi, 10(30), 599-613.
• Tağı, S.-Başaran, F. N. (2019). Şanlıurfa cicim dokumaları. 4.Uluslararası GAP Sosyal Bilimler Kongresi, 172-185, Şanlıurfa: İKSAD İktisadi Kalkınma ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü.