TÜRK HALK MÜZİĞİ MATERYALLERİNİN ZENGİNLEŞTİRİLMESİ VE ARŞİVLENMESİNDE BELA BARTOK’UN ROLÜ

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1374 - 1391, 23.09.2024

Sevgünur Tandoğdu Kılıç , Gülşah Ergün

https://doi.org/10.12981/mahder.1469793

Öz

Müzik, insanoğlunun varlığından itibaren ilk ilişki kurduğu sanat dallarından biridir. İnsanoğlunun gelişim süreci ile paralel olarak da gelişmiş ve çeşitlenmiştir. Coğrafi ve etnik kimlikler arasında müzik, biçim ve yapı bakımından benzerlikler göstermektedir. Hatta çoğu zaman benzer müzik türleri ve yapıları aynı coğrafyalarda görülmüştür. Türk tarihi Orta Asya’dan başlayan varlığı ile çok çeşitli coğrafyalardan etkilenmiş ve aynı zamanda bu coğrafyalara etkisini bırakmıştır. Bu etkileşim tüm sanat dallarında olduğu gibi müzik sanatında da gerçekleşmiştir. Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren ise ülkedeki sanat dallarının çağdaşlaşması, arşivlenmesi ve evrensel bir sanat eğitimi için çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Yüzyılların mirasını barındıran Türk müzik tarihi hakkında araştırma ve çalışma yapmak için ise Bela Bartok ülkemize gelmiştir. Bu makalede Bela Bartok’un ülkemize gelmesi ile bu seyahatin Türk müzik tarihine olan katkıları araştırılmıştır. Araştırmanın genel amacı, ünlü besteci Bela Bartok’un Türk Halk Müziği üzerine araştırmalar yapmak için ülkemize gelmesi neticesinde ortaya çıkan çalışmaların incelenmesi sonucunda elde edilen veriler ile literatüre katkı sağlamaktır. Makalede, Bela Bartok ve müziği, Bartok’un halk müziği tutkusu, Türkiye’de Türk halk müziği üzerine yapılan çalışmalar, Bela Bartok ve Türk halk müziği ve son olarak Bartok ve Türk beşlerinin etkileşimi başlıkları altında, gözlem ve yazılı materyallerin incelenmesi yöntemleri kullanılarak nitel bir araştırma sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bela Bartok, Derlemeler, Türk Halk Müziği, Türkü Derlemeleri, Türk Beşleri

THE ROLE OF BELA BARTOK IN THE ENRICHMENT AND ARCHIVING OF TURKISH FOLK MUSIC MATERIALS

Öz

Music is one of the branches of art that human beings first came into contact with since their existence. It has developed and diversified in parallel with the development process of human beings. Music shows similarities in terms of form and structure between geographical and ethnic identities. In fact, most of the time similar musical genres and structures have been seen in the same geographies. Turkish history, with its existence starting from Central Asia, has been influenced by many different geographies and has also left its impact on these geographies. This interaction took place in the art of music, as in all branches of art. Since the establishment of the Republic, various studies have been carried out for the modernization and archiving of the arts in the country and for a universal art education. Bela Bartok came to our country to do research and study on Turkish music history, which contains the heritage of centuries. In this article, Bela Bartok's arrival to our country and the contributions of this trip to Turkish music history are investigated. The general purpose of the research is to contribute to the literature with the data obtained as a result of examining the studies that emerged as a result of the famous composer Bela Bartok's coming to our country to conduct research on Turkish Folk Music. In the article, it is a qualitative study using observation and written materials analysis methods under the headings of Bela Bartok and his music, Bartok's passion for folk music, studies on Turkish folk music in Turkey and finally the interaction of Bartok and Turkish fives.

Anahtar Kelimeler

Bela Bartok, Compilations, Turkish Folk Music, Folk Song Compilations, Turkish Quintets

Kaynakça

• Altunışık, R. vd. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. 6. Baskı, Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Ayan, D. (2009). Sosyolojik açıdan etnografik müzik ve Bela Bartok. Folklor/Edebiyat, 15 (58), 165-178.
• Bartok, B. 2017. Küçük Asya’dan Türk halk musikisi. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Barışeri, N. (1996). Bela Bartok’un Türkiye’deki Cçalışmaları ve Türk halk müziği ile Macar halk müziği arasındaki ilişkilerin araştırılması. Konya: Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Cooper, D. (2015). Bela Bartok. London: Yale Universty Press.
• Çalgan, K. (2001). Duyuşlar Ulvi Cemal Erkin. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Demirel, E. (2015). Çağdaş Türk bestecilerinde postmodern bir eğilim olarak yeniden yerellik. Education Sciences, 10(2), 84-99.
• Eker, B. - Maral, H. A. (2023). Estonya’nın müziği: Halk müziği bağlamında Heino Eller keman konçertosu. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 13(3), 569-589.
• Ergün, E. (1990). Türkiye'de sosyal ve kültürel bütünleşme faktörlerinden halk müziğinin önemi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 10-11-12, 30-35.
• Feyzi, A. (2015). Darü’l Elhan’a ait Anadolu halk şarkıları defterinde Erzurum türküleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 54, 829-856.
• Kınık, M. (2011). Bir iletişim aracı olarak Türk halk müziği ve türleri. Erciyes İletişim Dergisi, 2, 136-150.
• Mimaroğlu, İ. K. (2019). Debussy’den Stravinsky’ye ve Bartók’a, çağdaş müzikte iz bırakmış 11 besteci. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Say, A. (1985). Müzik ansiklopedisi. İstanbul: Pan Yayınları.
• Saygun, A. A. (1936). Türk halk musikisinde pentatonizm. İstanbul: Numune Matbaası.
• Signell, K. (1978). Review of Turkish folk music from Asia Minor; Béla Bartók’s folk music research in Turkey, by B. Bartók, B. Suchoff, A. A. Saygun, & L. Vikár. Journal of the American Musicological Society, 31(2), 382–384.
• Sipos, J. (2007). A lament from Bartók’s Anatolian collection and its musical background. Studia Musicologia, 48 (1-2), 201-213.
• Uçan, A. (2005). Türk Macar kültür/müzik ilişkilerine ve Türk Macar karşılaştırmalı halk müziği araştırmalarına genel bir bakış. Ankara: Türk Müzik Kültürü, Evrensel Müzikevi Yayınları.
• Yıldırım, A. - Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 6. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yildiz, G. (2019). The abstract approach to the Turkish Aksak in the piano music of Ahmed Adnan Saygun and Ilhan Baran. Context: A Journal of Music Research, 44 (1), 13–23.