KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE BİR GEÇİŞ DÖNEMİ OLARAK EVLİLİK

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1557 - 1570, 23.09.2024

Oğuz Yıldırım , Pınar Uçar

https://doi.org/10.12981/mahder.1482281

Öz

Klasik Türk şiiri yerli ve millî olarak sosyal yaşamın bütün aşamalarını içerisinde barındırmış; halkın yaşayışını, örf ve adetlerini dile getirmiştir. Bu şiirin içerisinde sosyal yaşama dair pek çok orijinal içerik yer almaktadır. Şairler, bulundukları sosyal ve kültürel çevreden aldıkları ilhamı, kendi bilgi ve birikimleriyle birleştirmiş ve o toplumun gelecek kuşakları için bir nevi ses olmuşlardır. Bu bağlamda şairlerin toplum yaşantısından hareketle ele aldıkları konulardan biri de bir geçiş dönemi olarak kabul edilen evliliktir. Bir toplum yaşantısının devamlılığı ve neslin korunması için önem arz eden evlilik, genel manada toplum tarafından teşvik edilen bir hadisedir. Kadın ve erkeğin bir aile olarak sosyal hayata katılma zamanının başladığı bir süreç olan ve önem arz eden evlilik, insan soyunu diğer canlılardan ayırt eden bir davranış şeklidir. Kültür çevremizde tören, töre, gelenek, görenek ve inanç açısından bir hayli zengin olan evlilik uygulamaları ise içinde bulunduğu kültür zemininin kabul ettiği belli kurallara ve çeşitli kalıplara uygun bir şekilde gerçekleştirilir. Çalışmamızda, klasik Türk şiiri bünyesinde bulunan seçtiğimiz şairlerin divanlarından hareketle evliliğe dair çeşitli başlıklar oluşturulmuş ve beyitlerin açıklaması yapılarak klasik Türk şiirinin sosyal yaşamdan kopuk olmadığını göstermek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Halk Kültürü, Evlilik, Düğün, Nikâh

MARRIAGE AS A TRANSITIONAL PERIOD IN CLASSICAL TURKISH POETRY

Öz

Classical Turkish poetry has included all stages of local and national social life; He expressed the life, customs and traditions of the people. This poem contains many original contents about social life. Poets combined the inspiration they received from the social and cultural environment they were in with their own knowledge and experience and became a kind of voice for the future generations of that society. In this context, one of the topics that poets deal with based on social life is marriage, which is considered a transition period. Marriage, which is important for the continuity of a social life and the preservation of the generation, is generally encouraged. It is an important process in which the time for men and women to participate in social life as a family begins, and it is a form of behavior that distinguishes the human race from other living creatures. In our cultural environment, marriage practices, which are very rich in terms of ceremonies, customs, traditions and beliefs, are carried out in accordance with certain rules and various patterns accepted by the cultural background in which they are located. In our study, various titles about marriage were created based on the divans of the poets we selected within the scope of classical Turkish poetry, and by explaining the couplets, it was aimed to show that classical Turkish poetry is not disconnected from social life.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Poetry, Folk Culture, Marriage, Wedding, Nuptials

Kaynakça

• Abdülaziz Bey (1995). Osmanlı âdet merasim ve tabirleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ak, C. (2001). Bağdatlı Rûhî dîvânı. Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Akgündüz, A. (1992). Başlık. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 5, 131-133, İstanbul: TDV Yayınları.
• Artun, E. (2010). Türk halk bilimi. İstanbul: Kitabevi.
• Aşçı, G. (2020). 18. yüzyıl divan şiirinde halk kültürü unsurları. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Atar, F. (2007). Nikah. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 33, 112-117, İstanbul: TDV Yayınları.
• Aydemir A. (2013). Türk dünyasında bazı düğün terimleri ve ‘al duvak’ geleneği üzerine. Turkish Studies, 8 (9), 619-655.
• Bilkan, A. F. (1997). Nâbî divanı. C. 1-2, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çakır, Z. V. (1998). Hevâyî (Abdurrahman, Kubûrî-zâde) dîvânı’nın tenkidli metni ve incelenmesi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çetin, İsmail, (1993), Derzizâde Ulvî divanı: Hayatı, edebî şahsiyeti ve divanının tenkidli metni. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çiftoğlu Çabuk, A. (2017). Türk kültüründe gelin süsleme ve süsleme ustaları. Milli Folklor, 29(113), 54-68.
• Devellioğlu, F. (2011). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dikmen, H. (1991). Seyyid Vehbî ve divanının karşılaştırmalı metni. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Eroğlu, E. – Özkanat, Z. (2014). Unutulmaya yüz tutmuş bir gelenek ‘duvak töreni’. TÜRÜK Dil, Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 272-278.
• Görkem, B. (2021). Türkülerde ‘evlilik geçiş dönemi’ metaforu olarak ‘köprü’. TUDED, 61(2), 631–646.
• Gündüz, A. (1992). Başlık. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 5, 131-133, İstanbul: TDV Yayınları.
• Kaya, B. A. (2017). Osman Nevres dîvânı (İnceleme-Metin). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kazan Nas, Ş. (2013). Klâsik Türk şiirinde şairlerin gözüyle evlilik ve düğün. Gelin Kitabı, (ed.: E. G. Naskali ve A. Güneş), 109-181, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Köse, N. (2003). Türk düğünlerinde gerdek sonrası duvak geleneği. Milli Folklor, 15(60), 92-109.
• Küçük, S. (1999). Antakyalı Münîf dîvânı tenkitli basım. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Mahmûd Ed-Dîb, A. (1993). Çeyiz. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, 296-297, İstanbul: TDV Yayınları.
• Nutku, Ö. (1993). Damad. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, 434-435, İstanbul: TDV Yayınları.
• Öğüt Eker, G. (2000). Türk düğün geleneği içinde Karakeçili Türk düğününün ritüel açısından değerlendirilmesi. Milli Folklor, 46, 92-100.
• Öğüt, S. - Kâmil Ali, K. (1993). Çok evlilik. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, 365-396, İstanbul: TDV Yayınları. Pakalın, M. Z. (1998). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. C. 1-3. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Pala, İ. (2004a). Meşşâtâ kimdir?. Saç Kitabı, (ed. Emine Gürsoy Naskali), İstanbul: Kitabevi.
• Pala, İ. (2004b). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sefercioğlu, M. N. (1990). Nev’î divanı’nın tahlili, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şahin, E. S. (2004). Keçeci-zâde İzzet Molla’nın divanları: Bahar-ı Efkâr ve Hazan-ı Asar. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Tanrıbuyurdu, G. (2016). Klâsik Türk şiirinde bir sembol dili olarak ‘kına’. İnsan ve Toplum Bilimi Araştırmaları Dergisi, 5(1), 102-115.
• Türkçe sözlük. (2005). Ankara: TDK Yayınları.
• Yıldırım, O. - Köktan, Y. (2024). Divan şiirinde halk kültürünün izleri: XIX. yüzyılda geçiş dönemleri (doğum-evlenme-ölüm). Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 129-149.