CULTURE, SPACE, AND GEOGRAPHY: THE TRANSFORMATION OF A DISCIPLINE IN TÜRKİYE

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1571 - 1593, 23.09.2024

Yasin Koç , Bekir Derinöz

https://doi.org/10.12981/mahder.1484288

Öz

Geography examines physical and human processes within space. The interaction between cultural elements and these processes is a key research focus. Recent environmental challenges, such as natural disasters, climate change, and migration, have driven the need for new theoretical frameworks. In line with global trends, Turkish geography has evolved to better understand the complex relationship between space and culture. This study aims to trace the historical development of geography in Türkiye, assess its current status, and provide future insights based on emerging trends. The research employs a literature review and document analysis of relevant studies. Findings show that, since the early 20th century, contributions from foreign experts and Turkish geographers trained abroad have modernized and diversified research methods in the field. With this equipment, geography in 21st century Türkiye has approached environmental and social relations more holistically compared to its historical status. This transformation has increased the significance of geography both academically and socially in Türkiye. Geography in Türkiye is striving to expand the complex network of relationships it establishes between cultural and spatial interactions with new perspectives required by the era. Therefore, it is essential to closely follow global geographical trends and approaches within the discipline. To maintain its presence effectively in Türkiye, achieving global standards, providing solutions to national and international environmental-social problems, and being integrated into a geographical information interaction network with the world are considered the most important goals. These goals can also be evaluated as a critical threshold that closely concerns and shapes the future of the discipline in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Space, Culture, Geography, Disciplin, Türkiye

Etik Beyan

The study does not require ethical approval.

KÜLTÜR, MEKÂN VE COĞRAFYA: TÜRKİYE’DE BİR DİSİPLİNİN DÖNÜŞÜMÜ

Öz

Coğrafya bilimi, genel anlamıyla mekân üzerinde yer alan fiziki ve beşerî süreçleri inceleyen kapsamlı bir disiplindir. Kültürel unsurların bu fiziki ve beşerî süreçlerle nasıl etkileşimde bulunduğu konusu, coğrafya bilimi açısından önemli bir araştırma alanını oluşturur. Dünya üzerinde son dönemde yaşanan doğal afetler, küresel ısınmanın neden olduğu iklim değişikliği, göçler ve diğer küresel çevresel sorunlar coğrafyanın yeni teorik yaklaşımlar geliştirmesini gerekli kılmıştır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de coğrafya bilimi, mekân ve kültür arasındaki bu çok yönlü ilişkiyi anlamak için çeşitli dönüşüm süreçlerinden geçmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'deki coğrafya biliminin mekân ve kültür ilişkileri çerçevesinde tarihsel evrimini ortaya koymak, disiplinin günümüzdeki durumunu ve yeni yönelimler ekseninde gelecek perspektiflerini değerlendirmektir. Araştırmada literatür taraması ve doküman incelemesi yöntemleri kapsamında konuyla ilgili bilimsel yayınlar incelenmiştir. Bulgular, özellikle 20. yüzyılın başlarından itibaren yabancı uzmanların coğrafya bilimine olan katkıları ve yurtdışında eğitim almış coğrafyacıların etkisiyle Türkiye'de coğrafya biliminin daha modern, zengin ve çeşitli araştırma yöntemleri geliştirdiğini göstermektedir. Bu donanımla 21. yüzyıl Türkiye'sinde coğrafya biliminin, tarihsel süreçteki durumuna göre çevresel ve toplumsal ilişkileri daha bütüncül bir şekilde ele aldığı görülmektedir. Bu değişim, coğrafya biliminin Türkiye'de hem akademik hem de toplumsal düzeyde öneminin artmasına neden olmuştur. Türkiye'de coğrafya bilimi, kültürel ve mekânsal etkileşimler arasında kurduğu karmaşık ilişkiler ağını, çağın gerektirdiği yeni perspektiflerle genişletme çabasındadır. Bu nedenle disiplin içerisinde dünya genelindeki coğrafi akımların ve yaklaşımların yakından takip edilmesi gerekmektedir. Coğrafya biliminin Türkiye’de varlığını etkili bir şekilde sürdürebilmesi için disiplinin küresel standartlara ulaşabilmesi, ulusal ve uluslararası çevresel-toplumsal sorunlara çözümler üretebilmesi ve dünya ile entegre olmuş bir coğrafi bilgi etkileşim ağına dahil olabilmesi en önemli hedefler olarak ifade edilebilir. Bu hedefler aynı zamanda Türkiye’de disiplinin geleceğini de yakından ilgilendiren ve şekillendiren kritik bir eşik olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Kültür, Coğrafya, Disiplin, Türkiye

Etik Beyan

Çalışma etik izin gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Akyol, İ. H. (1943). Son yarım asırda Türkiye’de coğrafya. Türk Coğrafya Dergisi, 1.
• Alagöz, C. A. (1943). Türk Coğrafya Kurumu’nun amaçları ve çalışmaları. Türk Coğrafya Dergisi, 1.
• Cloke, P. et al. (2005). Introducing human geographies. Hodder Education.
• De Blij, H. J. (2012). Why geography matters: More than ever. Oxford University Press.
• De Blij, H. (2021). Coğrafya neden önemlidir hiç olmadığı kadar. (çev.: Fatma Yavaş - Baki Kaya), Ankara: Hece Yayınları.
• Doğanay, H. (1997). Türkiye Beşerî Coğrafyası. Gazi Kitabevi.
• Domosh, M. et al. (2010). The human mosaic: A cultural approach to human geography. W. H. Freeman and Company.
• Erinç, S. (1973). Cumhuriyet’in 50. yılında Türkiye’de coğrafya. Başbakanlık Basımevi.
• Glacken, C. J. (1967). Traces on the Rhodian shore: Nature and culture in Western thought from ancient times to the end of the eighteenth century. University of California Press.
• Gulbenkian Komisyonu. (2011). Sosyal bilimleri açın: Sosyal bilimlerin yeniden yapılanması üzerine rapor. (çev.: N. Ersoy). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gümüşçü, O. (2008). Tarihi coğrafya. İstanbul :Yeditepe Yayınevi.
• Gümüşçü, O. (2013). Osmanlı coğrafyasının gelişimi. Coğrafya Dergisi, 2(1), 50-67.
• Gümüşçü, O. (2015). Türkiye’de coğrafya eğitimi: Tarihsel süreç ve güncel yaklaşımlar. Coğrafya Eğitimi Dergisi, 1(1), 20-35.
• Gümüşçü, O. - Karakaş Özür, N. (2016). Türkiye’de modern coğrafyanın kuruluşu ve örgütlenmesi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 32, 105-148.
• Jensen, A. H. (1988). Geography, history, and concepts. (Translated by B. Fullerton), New York: Barnes and Noble Books.
• Kayan, İ. (2000). Türkiye üniversitelerinde coğrafya eğitimi, amaç, yeni hedefler, sorunlar ve öneriler. Ege Coğrafya Dergisi, 11, 7-22.
• Kishe, G. (1978). A source book in geography. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Livingstone, D (1992a). A brief history of geography. The Student’s Companion to Geography, (eds.: H. Viles et al.), 27-35, Oxford: Blackwell.
• Livingstone, D. N. (1992b). The geographical tradition: Episodes in the history of a contested enterprise. New Jersey: Blackwell Publishers.
• Martin, G. J. (1993). The history of geography. Oxford: Oxford University Press.
• Özçağlar, A. (2009). Coğrafyaya giriş. Ankara: Ümit Ofset Matbaacılık.
• Ratzel, F. (1896). The history of mankind, Vol. 1-3, UK: Macmillan and Company.
• Relph, E. (1976). Place and placelessness. London: Pion.
• Sözer, S. (1993). Türkiye'de coğrafya eğitimi ve araştırmaları: Tarihi gelişimi ve günümüzdeki durumu. İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları.
• Tanrıkulu, M. - Gümüşçü, O. (2021). Türkiye’de coğrafya biliminin gelişimi: 1940-2000 dönemi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 19(37), 467-512.
• Tokcan, H. & Oruç, Ş. (2009) Osmanlı Devleti son dönemlerinde coğrafya öğretimi: Buluş yoluyla öğretime bir örnek. Kastamonu Eğitim Dergisi, 3, 1013-1024.
• Tuan, Y. F. (1974). Topophilia: A study of environmental perception, attitudes, and values. New Jersey: Prentice-Hall.
• Tuan, Y. F. (1977). Space and place: The perspective of experience. Minnesota: University of Minnesota Press.
• Tuncel, H. et al. (2010). Türkiye coğrafya biblografyası kitaplar ve makaleler. Bilecik: Bilecik Üniversitesi Yayınları.
• Tümertekin, E. (1990). Çağdaş coğrafi düşüncenin oluşumu ve Paul Vidal de la Blache. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tümertekin, E. - Özgüç, N. (2002). Beşerî coğrafya: İnsan, kültür, mekân. 3. Baskı, İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Tümertekin, E. - Özgüç, N. (2004). Beşerî coğrafya: İnsan, kültür, mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Tümertekin, E. - Özgüç, N. (2007). Beşerî coğrafya: İnsan, kültür, mekân. 4. Baskı, İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Tümertekin, E. - Özgüç, N. (2017). Beşerî coğrafya: İnsan, kültür, mekân. 5. Baskı, İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Unat, R. F. (1943). Memleketimizde bir coğrafya cemiyeti kurma istekleri ve teşebbüsleri. Türk Coğrafya Dergisi, 1, 16-23.
• Withers, C. W. J. (2010). Geography and science in Britain, 1831-1939: A study of the British association for the advancement of science. Manchester: Manchester University Press.
• Yavan, N. (2005a) SCI ve SSCI bağlamında Türkiye’nin coğrafya biliminde uluslararası yayın performansının karşılaştırmalı analizi: 1945-2005. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3 (1), 27-55.
• Yavan, N. (2005b). Bilim felsefesi bakımından coğrafyada pozitivist yaklaşım. Ulusal Coğrafya Kongresi Bildiriler Kitabı, (eds: S. Avcı & H.Turoğlu), 405-414, İstanbul.
• Yavan, N. (2019). Türkiye’deki coğrafyacıların uluslararası yayın performansı (1945-2015): Son 10 yılda (2005-2015) ne değişti?. International Journal of Geography and Geography Education, 39, 121-150.
• Yıldırım, A. - Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.