FROM TRADITIONAL NARRATIVE TO MODERN NARRATIVE: “LACİVERT TAŞI”

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1173 - 1191, 23.09.2024

Necla Gül Ercan

https://doi.org/10.12981/mahder.1501677

Öz

The 19th century was a century in which changes and transformations took place in many areas. It can be seen that radical steps have been taken for modernization in this century. With the Tanzimat period, many genres that came from the West-theatre, stories, novels-gained a solid place in Turkish literature. However, it would be wrong to say that the story and the novel emerged suddenly. Before the genre of stories and novels spread, the public met their reading needs with genres such as folk tales, fairy tales and legends. In this regard, it can be said that as a result of the development and spread of novels and stories, traditional narratives have been replaced by these genres.
In fictional texts such as stories and novels, writers often make use of traditional narrative products. In modern narratives, many elements of traditional narratives have changed and transformed over time and have been modernized. In this context, one of the modernized elements is motifs. It is seen that Sevinç Çokum, one of the important writers of Turkish literature, frequently includes motifs in traditional narratives in her stories and novels.
In this study, it will be tried to determine how Sevinç Çokum uses motifs frequently encountered in folk tales, fairy tales, legends and beliefs in her novel Lacivert Taşı.

Anahtar Kelimeler

Traditional Narrative, Modern Narrative, Motif, Sevinç Çokum, Lacivert Taşı

GELENEKSEL ANLATIDAN MODERN ANLATIYA: “LACİVERT TAŞI”

Öz

19. yüzyıl, birçok alanda değişim ve dönüşümlerin yaşandığı bir yüzyıldır. Bu yüzyılda modernleşme için köklü adımların atıldığı görülür. Tanzimat’la birlikte Batı’dan gelen birçok tür -tiyatro, hikâye, roman-Türk edebiyatında sağlam yer edinir. Ancak hikâye ve romanın bir anda ortaya çıktığını söylemek yanlış olur. Hikâye ve roman türü yayılmadan evvel halk okuma ihtiyacını halk hikâyesi, masal ve efsane gibi türlerle karşılar. Bu doğrultuda roman ve hikâyenin gelişip yaygınlaşması sonucunda geleneksel anlatıların yerini bu türlere bıraktığı söylenebilir.
Hikâye ve roman gibi kurmaca metinlerde yazarlar, geleneksel anlatı ürünlerinden sıklıkla yararlanırlar. Modern anlatılarda, geleneksel anlatılara ait birçok unsur zamanla değişim ve dönüşüme uğrayıp modernize edilir. Bu bağlamda modernize edilen unsurlardan biri de motiflerdir. Türk edebiyatının önemli yazarlardan Sevinç Çokum’un hikâye ve romanlarında da geleneksel anlatılarda yer alan motiflere sıkça yer verdiği görülür. Bu çalışmada Sevinç Çokum’un kaleme aldığı Lacivert Taşı romanında halk hikâyeleri, masallar, efsaneler ve inançlarda sıkça karşılaşılan motifleri nasıl kullandığı tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Anlatı, Modern Anlatı, Motif, Sevinç Çokum, Lacivert Taşı

Kaynakça

• Abdurrahman, V. (2004). Türklerin ad koyma gelenekleri üzerine bir inceleme. Millî Folklor, 61, 124-133.
• Alptekin, A. B. (2021). Halk hikâyelerinin motif yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Alptekin, A.B. (2012). Türk masal ve halk hikâyelerinde iki taş: binek taşı, şamşırak taşı. Türk dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 33, 35-48.
• Alsaç, F. (2024). Dokuyucu ana arketipi bağlamında Dirse Han Oğlu Boğaç Han anlatısı. Folklor Akademi Dergisi, 7(1), 12-21.
• Baldıck, J. (2011). Hayvan ve şaman Orta Asya’nın antik dinleri. (çev. Nevin Şahin), İstanbul: Hil Yayın.
• Banarlı, N. S. (2004). Resimli Türk edebiyatı tarihi I. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bayat, F. (2016). Türk mitolojik sistemi 2. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Cemiloğlu, M. (1999). Halk hikâyelerinde doğum motifi. İstanbul: Vipaş Yayınları.
• Çetin, İ. (2020). Türk halk hikâyeciliği -Türkiye sahası-. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çetin, N. (2009). Roman çözümleme yöntemi. Ankara: Öncü Kitap.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çokum, S. (2011). Lacivert taşı. Ankara: Kapı Yayınları.
• Çolak, F. (1994). Şah İsmail hikâyesi üzerine mukayeseli bir araştırma. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Ekici, M. (1995). Dede Korkut hikâyeleri tesiri ile teşekkül eden halk hikâyeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Ekici, M. (2004). Türk dünyasında Köroğlu. Ankara: Akçağ yayınları.
• Ergin, M. (2019). Dede Korkut kitabı. İstanbul: Boğaziçi yayınları.
• Günay, U. (2008). Türkiye’de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, M. (2002). Türk halk anlatılarında kadın. Toplumbilim, 15, 49-54.
• Tahiroğlu, D. (2022). Sevinç Çokum üzerine bir araştırma (hayatı, edebî Kişiliği ve eserleri). Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Türkçe sözlük (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uca, A. (2003). Kaybolmuş folklorik değerlerimizden biri: “Delikli taş”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 21, 163-167.
• Uzun, M. İ. (1995). Falnâme. İslam Ansiklopedisi, C. 12, 141-145. İstanbul: TDV Yayınları.