BİR MEKÂN OLARAK ÜÇ ROMANDA BALIKESİR -KEHANETİN İLK GÜNÜ, ZEMHERİ KUYUSU VE KUVAYI MİLLİYE'NİN HAZİNESİ-

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 47, 1543 - 1556, 23.09.2024

Şaziye Durukan

https://doi.org/10.12981/mahder.1517501

Öz

Balıkesir, coğrafi konumu, yer altı ve yer üstü zenginlikleri ve kültürel birikimiyle önemli yerleşim merkezlerinden biridir. Şehrin, tarihi geçmişi çerçevesinde özellikle Millî Mücadele döneminde Kuva-yi Milliye ruhunun oluşturulduğu bir merkez olması büyük bir önem taşır. Bu bakımdan Balıkesir, romanlarımızda da önemli bir mekân olarak yerini alır. Metin Savaş’ın “Kuvayı Milliye’nin Hazinesi” romanını doğrudan Balıkesir’in romanı olarak değerlendirmek mümkündür. Roman bir tarih romanı değildir. Günümüz Türkiye’sinde Kuvayi Milliye ruhunu canlı tutmak gerektiği mesajını vermek isteyen bir romandır. Kuvayi Milliye isminin ilk kez Balıkesir Kongresi’nde kullanılması, zamanla Balıkesir’in Kuvayi Milliye karargâhı hâline gelmesi nedeniyle yazar, Kuvayi Milliye ruhunu Balıkesir’de arar. Nitekim Kuvayi Milliye hazinesinin saklandığı yer Balıkesir’dir ve şifreler de Balıkesir’deki çeşitli yerlere gizlenmiştir. Roman çok yönlü arayışların olduğu bir roman olmasının yanı sıra tarihi ve kültürel değerleriyle Balıkesir’i anlatan bir eser olması bakımından da önemlidir. Yazarın “Zemheri Kuyusu” romanında ise mekân olarak net bir şekilde Balıkesir adı geçmese de biyografik kahraman olarak göze çarpan Fuat Çınaraltı’nın özlem duyarak anlattığı çocukluk mekânı, Metin Savaş’ın Balıkesir’de geçirdiği çocukluk yıllarındaki mekânları işaret eder. Romanda Balıkesir’le ilgili en açık gönderme “Tülükabak Festivali” göndermesidir. Gerçek ile hayalin iç içe geçtiği romanda üstkurmaca, bilinç akışı, metinlerarasılık, tarihe yöneliş, geri dönüş gibi tekniklerin de hâkim olması sebebiyle romanda bahsi geçen mekânlardan Balıkesir’i işaret eden kısımları yazarın biyografisi çerçevesinde tespit edilmektedir. Akif Hasan Kaya’nın “Kehanetin İlk Günü” romanında ise yaşanılan süreç içerisinde geçen Kepsut, Bandırma, Balıkesir gibi mekânlar ve bu mekânlardaki tipolojiler ele alınıp incelenmiştir. Romanlarda Balıkesir’in çevresel ve algısal mekân olarak nasıl kullanıldığı irdelenecek; algısal mekân olarak kullanıldığı kısımlar, hafıza mekân kavramıyla ilişkilendirilerek hafıza mekân kavramı çerçevesinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Balıkesir, Roman, Mekân, Kültür, Hafıza

BALIKESIR AS A PLACE IN THREE NOVELS -KEHANETIN İLK GÜNÜ, ZEMHERI KUYUSU VE KUVAYI MİLLİYE'NİN HAZİNESİ-

Öz

Balıkesir is one of the important settlement centers with its geographical location, underground and aboveground riches and cultural heritage. It is of great importance that the city is a center where the spirit of Kuva-yi Milliye was created, especially during the War of Independence, within the framework of its historical past. In this respect, Balıkesir takes part as an important place in our novels. It is possible to evaluate Metin Savaş's novel “Kuvayı Milliye'nin Hazinesi” as a novel directly about Balıkesir. The novel is not a historical novel. It is a novel that wants to give the message that it is necessary to keep the spirit of Kuvayi Milliye alive in today's Turkey. Since the name Kuvayi Milliye was used for the first time at the Balıkesir Congress and Balıkesir became the headquarters of Kuvayi Milliye over time, the author searches for the spirit of Kuvayi Milliye in Balıkesir. As a matter of fact, the place where the Kuvayi Milliye treasure is hidden is Balıkesir and the passwords are hidden in various places in Balıkesir. In addition to being a novel with versatile quests, the novel is also important as it is a work that describes Balıkesir with its historical and cultural values. In the author's novel “Zemheri Kuyusu”, although Balıkesir is not clearly mentioned as a location, the childhood place described with longing by Fuat Çınaraltı, who stands out as the biographical hero, points to the places of Metin Savaş's childhood years in Balıkesir. The most obvious reference to Balıkesir in the novel is the reference to "Tülükabak Festival". In the novel, where reality and imagination are intertwined, techniques such as metafiction, stream of consciousness, intertextuality, turning to history, and flashback are dominant, so the parts of the novel that point to Balıkesir are identified within the framework of the author's biography. In Akif Hasan Kaya's novel “Kehanetin İlk Günü”, places such as Kepsut, Bandırma, Balıkesir, which take place during the period, and the typologies in these places discussed and examined. How Balıkesir is used as an environmental and perceptual space in the novels will be examined; the parts where it is used as perceptual space evaluated within the framework of the concept of memory-space by associating it with the concept of memory-space.

Anahtar Kelimeler

Balıkesir, Novel, Place, Culture, Memory

Kaynakça

• Bachelard, G. (2015). Mekânın poetikası. (çev.: Alp Tümertekin), İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Çetin, N. (2017). Roman çözümleme yöntemi. Ankara: Öncü Kitap Yayınları.
• Görücüler, H. (2018). Metin Savaş ve romancılığı. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin durumu. (çev.: Zuhal Karagöz), İstanbul: Metis Yayınları.
• Karaarslan, F. (2019). Toplumsal hafıza hatırlamanın ve unutmanın sosyolojisi. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Karakoyunlu, B. (2022). Hafıza mekânı olarak mahalle: Rafadan Tayfa örneği. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 8(6), 52-78.
• Kaya, A. H. (2023). Kehanetin ilk günü. Ankara: Uzam Yayınları.
• Kırcı, A. B. (2015). Zamana direnmek: Kişisel hafıza mekânları. Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi.
• Korkmaz, R.- Şahin, V. (2017). Romanda mekân romanda mekân poetiği ve çözümlemeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, R.- Şahin, V. (2017). Romanda mekân. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Lefebvre, H. (2000). Mekânın üretimi. (çev.: Işık Ergüden), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Narlı, M. (2002). Romanda zaman ve mekân kavramları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(7), 91-106.
• Narlı, M. (2007). Şiir ve mekân. Ankara: Hece Yayınları.
• Savaş, M. (2005). Zemheri kuyusu. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Savaş, M. (2014). Kuvayı milliye’nin hazinesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.