ÇANKIRI’DA DOĞUMLA İLGİLİ HALK İNANIŞ VE UYGULAMALARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 48, 1836 - 1856, 26.12.2024

Seval Kasımoğlu

https://doi.org/10.12981/mahder.1508673

Öz

Halk inanışlarının en önemli özelliği kolektif bilinçdışının ürünü olmalarıdır. Nesilden nesile aktarılarak varlığını devam ettiren halk inanışları, genellikle kişilerin korkularıyla, umutsuzluklarıyla ya da güvenleri ve beklentileriyle şekillenmektedir. Toplumun bir bütün olarak değerlendirilmesinde çok önemli bir yeri olan halk inanışları sosyal, kültürel, psikolojik, mitik ve hatta siyasi pek çok bağlamda incelenebilir. Doğum, evlilik ve ölüm geçiş dönemleri olarak adlandırılmaktadır. Geçiş dönemleri benzer şekilde gerçekleşse de toplumdan topluma değişen geleneklere sahiptir. Bu gelenekleri toplumun kolektif bilinçdışı şekillendirmektedir.
Doğumla ilgili geleneklerle ilgili pek çok pratik ve inanış toplumun değer yargılarıyla bir bütündür. Türk kültüründe soyu devam ettirme önemli bir kabuldür. Bu çerçevede doğumla ilgili inanışlar ve pratikler konusunda hassas davranılmaktadır. Doğumla ilgili ritüellerin ve inanışların temel unsurları sembollerdir. Semboller vasıtasıyla bir ritüel ve inanış sonraki nesillere aktarılabilir. Doğum ritüellerinin temelinde yer alan bu semboller mitik verilerle yüklüdür. Bu makalede Çankırı’dan derlenen doğumla ilgili inanışlar ve uygulamalar mitik sembolik bir perspektifte incelenmeye çalışılmıştır. Böylece ilgili uygulama ve inanışların toplum içerisindeki yeri ve önemine ışık tutulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, Doğum Gelenekleri, Geçiş Ritüelleri, Sembol, Mitoloji

A STUDY ON FOLK BELIEFS AND PRACTICES REGARDING BIRTH IN ÇANKIRI

Öz

The most important feature of folk beliefs is that they are the product of the collective unconscious. Folk beliefs, which continue their existence by being passed down from generation to generation, are usually shaped by people's fears, hopelessness or trust and expectations. Folk beliefs, which have a very important place in evaluating society as a whole, can be examined in many social, cultural, psychological, mythical and even political contexts. Birth, marriage and death are called transition periods. Although transition periods occur in a similar way, they have traditions that vary from society to society. These traditions are shaped by the collective unconscious of society. Many practices and beliefs related to birth-related traditions are integrated with the value judgments of the society. Continuing the lineage is an important acceptance in Turkish culture. In this context, beliefs and practices related to birth are treated sensitively. The basic elements of rituals and beliefs related to birth are symbols. A ritual and belief can be passed on to the next generations through symbols. These symbols, which are the basis of birth rituals, are loaded with mythical data. In this article, birth-related beliefs and practices collected from Çankırı were examined from a mythical symbolic perspective. Thus, it was tried to shed light on the place and importance of the relevant practices and beliefs in society.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, Birth Traditions, Rites of Passage, Symbol, Mythology

Kaynakça

• Ayhan, B. (2012). Çankırı camileri-türbeleri-şifalı suları. Çankırı: Yeni Gün Ofset Matbaacılık.
• Akçam, H.-Köse, S. (2022). Mitolojik ana tasavvuru bağlamında toprak. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15(38), 389-396.
• Ateş, M. (2001). Mitolojiler ve semboller: Anatanrıça ve doğurganlık sembolleri. İstanbul: Aksiseda Matbaası.
• Assmann, J. (2001). Kültürel bellek. (çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayat, F. (2021). Türk mitolojik sistemi 2: kutsal dişi–mitolojik ana, Umay paradigmasında ilkel mitolojik kategoriler, iyeler ve demonoloji. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bayat, F. (2023). Ana hatlarıyla Türk şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Eliade, M. (2009). Dinler tarihine giriş. (çev.: Lale Arslan Özcan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, M. (2023). Kutsal ve dindışı. (çev.: Ali Berktay), Ankara: Alfa Yayınları.
• Eriksen, T. H. (2009). Küçük yerler derin mevzular. (çev.: Fahriye Adsay), İstanbul: Avesta Yayınları.
• Ergun, P.- Gündüz Alptürker, İ. (2017). Çocuksuzluk sağaltımında satılma ritüeli – ritüelin tarihsel bağlamı ve metaforik dili. Millî Folklor, 115, 79-90.
• Fromm, E. (2017). Rüyalar Masallar mitler sembol dilinin çözümlenmesi. (çev.: Hakan H. Ökten). İstanbul: Say Yayınları.
• Gennep, A. V. (2022). Geçiş ritleri: tabular, batıl inançlar, büyüler, ayinler ve törenler. (çev.: Oylum Bülbül Beşler), İstanbul: Nora Kitap.
• İnan, A. (2017). Tarihte ve bugün şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kalafat Y. - Abdurazzak, A. O. (2018). Halk kültüründe “satmak-satıp almak” inancının mitolojik boyutu. 9. Milletlerarası Halk Kültürü Kongresi, 15-24, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Karakaş, R. (2021). Türk halk kültürü geçiş dönemi ritüellerinde yumurta. Folklor/Edebiyat, 27(2), 357-377.
• Kasımoğlu, S. (2022). Türk kültüründe doğumla ilgili tabular ve işlevleri. Folklor Akademi Dergisi, 5 (2), 483–495.
• Kolcu, B. (2007). Çankırı türbeleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kuran-ı Kerim (2021). Isparta: Hayrat Neşriyat Yayınları.
• Mascetti, M.D. (1990). İçimizdeki tanrıça, kadınlığın mitolojisi. (çev.: Belkıs Çorakçı), İstanbul: Doğan Yayınları.
• Niman, E.M.- Darong, H. C. (2023). Unlocking mysteries: What do symbols reveal about manggarai birth rituals? Komunitas: International Journal of Indonesian Society and Culture, 15(2), 245-254
• Ögel, B. (2014). Türk mitolojisi, 5. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Örnek, S.V. (1997). Türk halk bilimi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Torun, C. (2002). Halk hekimliği ve Çankırıdaki halk hekimliği ile ilgili inanış ve uygulamalar. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Turner, V. (2018). Ritüeller, yapı ve anti-yapı. (çev.: Nur Küçük), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Uğur Çerikan, F. (2018). Türk kültüründe demir. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Üçok, H. H. (2002). Çankırı tarih ve halkıyatı. Ankara: Okuyan Adam Yayınları.
• Yıldız Altın, K. (2021). Türk kültüründe atalar kültü. Ankara: Gazi Yayınevi.