YASEMİNLER TÜTER Mİ, HÂLÂ? ROMANINDAN KIBRIS TÜRK AĞIZ ÖZELLİKLERİNE DAİR YANSIMALAR

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 48, 2174 - 2187, 26.12.2024

Osman Yıldız

https://doi.org/10.12981/mahder.1526993

Öz

Alev Alatlı’nın Yaseminler Tüter mi, Hâlâ? adlı romanı, Kıbrıs’ın yerel ağız özelliklerine dair birçok malzemeyi içinde barındırmaktadır. Romanın özellikle İkinci Bölüm’ündeki olaylar Kıbrıs Türklerinin yoğun yaşadığı Lefkoşa ve Magosa’da geçer. Buradaki diyalogların tamamı Kıbrıs Türk ağzıyla yazılırken Birinci Bölümdeki birçok diyalog da aynıdır. Bu diyaloglardan bazısı Rumcadır. Romanın Üçüncü Bölüm’ü Yunanistan’da geçtiği için Kıbrıs ağzına rastlanmaz. Kıbrıs Türk Edebiyatında yüzlerce hikâye ve roman yazılmıştır. Bu eserlerin içeririsinde kısmen de olsa Kıbrıs Türk ağzına ait kelimeler ve diyaloglar geçer. Ancak Yaseminler Tüter mi, Hâlâ?’da olduğu gibi diyalogların Kıbrıs Türk ağzıyla yazılması yoktur. Kıbrıs’a dair yazılmış romanlarda da durum değişmez. Dolayısıyla eser, bu yönüyle bir ilktir. Romanda arkaik kelimelere de rastlanmaktadır. 1571’de Anadolu’dan Kıbrıs’a getirilen Türkler, 16. yüz yıla ait Türkiye Türkçesinden farklı koşullar altında gelişimini sürdürür. Özellikle Rumca ile etkileşim içerisine girer. Anadolu’dan getirdiği arkaik kelimeleri de söylenişleriyle birlikte muhafaza eder. Romanla ilgili birçok akademik çalışma yapıldığı hâlde eserden yansıyan ağız özelliklerine temas edilmediği görülmüştür. Bu çalışmada, romandan yansıyan yerel ağız örnekleri tahkiyeli eser yorumlama esasları dahilinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Romanı, Kıbrıs Türk Ağzı, Kıbrıs Türk Edebiyatı, Rumca, EOKA

Etik Beyan

Herhangi bir etik dışı davranış ve çıkar çatışması olmadığını beyan ederim.

Teşekkür

Teşekkürler.

Reflectıons On The Turkısh Cyprıot Dıalect In The Novel Yaseminler Tüter mi, Hâlâ?

Öz

Alev Alatlı’s novel Yaseminler Tüter mi, Hâlâ? (Do The Justmınes Still Smell?) contains material concerning Turkish Cypriot dialect. In its second part, events take place in Nicosia and Famagusta where Turkish Cypriots live. In its second part, dialogs are written in Turkish Cypriot dialect. Most of the dialogs in its first part are written in Turkish Cypriot dialect. Some are in Greek language. The third part passes in Grece, with no Turkish Cypriot dialect. Many stories and novels are written in Turkish Cypriot literature. Examples of the Turkish Cypriot dialect are encountered in them. Alev’s novel is the most valuable source of Turkish Cypriot dialect. The novels on Cyprus contain no words or dialogs reflecting the Turkish Cypriot dialect. Turkish Cypriots came from Anatolia and settled in Cyprus in 1571 and lived under different conditions. They realized interaction with Greek Cypriots. Many academic studies on Turkish Cypriot novels have been carried out until today, but there is no study on the Turkish Cypriot dialect as reflected in novels. In this study, local dialect examples are examined within the framework of narrative novel study method.

Anahtar Kelimeler

Turkish Novel, Turkish Cypriot Dialect, Turkish Cypriot Literature, Greek, EOKA

Kaynakça

• Alatlı, A. (2014). Yaseminler tüter mi, hâlâ?. 11. Basım, İstanbul: Everest Yayınları.
• Atun, S. – Fevzioğlu, B. (2007). Kıbrıs Türk edebiyatında öykü’nün 107 yıllık kronolojik – antolojik tarihsel süreci. Lefkoşa: Samtay Vakfı Yayınları.
• Aylanç, M. (2017). Kıbrıs Türk romanı eserler sözlüğü. Ankara: Başkent Klişe ve Matbacılık.
• Bozkurt, İ. (2010). Kıbrıs Türk ağzı / ağızları ile ilgili araştırmalara bir bakış (bir bibliyografya denemesi). I. Uluslararası Türk Diyalektolojisi Çalıştayı, 15-20 Mayıs 2008, Gazi Magosa / Kıbrıs, Türk Dilleri Araştırmaları, 20, 75-98.
• Duman, M. (2000). Kıbrıs ağzının morfolojik kaynakları: +cık küçültme ekinin kullanımı. III. Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi, C. 2, 15-26, Mağusa.
• Emirzade, S. (2015). Çifte nikah. Lefkoşa: Okman Printing.
• Ezilmez, H. (2017). Suna Atun’un kaleminde Kıbrıs Türk hikâye ve roman. Suna Atun’a Armağan, (hzl.: H. Ezilmez), Lefkoşa: Mavi Basım Yayıncılık.
• Fedai, H. (2004). The remnant of love Kâytaz-zade M. Nazım 1312. Lefkoşa: Akdeniz Haber Ajansı.
• H. Safa (1912a). Bir validenin kalbi git Mehmet. Seyf, No: 41, 22 Ekim 1912.
• H. Safa (1912b). Mecrûh gazi nişanlının mezarında. Seyf, No: 45, 19 Kasım 1912.
• Kabataş, O. (2006). Kıbrıs Türkçesinin ses bilgisi özellikleri. Belleten, 2006-II, 83-108.
• Kaya, D. (2010). Kıbrıs yazıları. İzmir: Mücahitler Derneği Yayınları.
• Muradov, N. (2019). Mustafa Gökçeoğlu. Kıbrıs Türk Edebiyatı Tarihi (1571-2017), C. 2, Ankara.
• Pehlivan, A. (2005). Kıbrıs Türk edebiyatında ağız kullanımı. 5. Uluslararası Araştırmaları Kongresi Bildirileri, (hzl.: Ü. V. Osam), C. 1, Lefkoşa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
• Sepetçioğlu, M. (1990). Sahibini arayan toprak. İstanbul: Kilim Matbaası.
• Soydan, N. H. (2010). Miguel De Cervantes Saavedra – örnek alınacak hikâyeler. İstanbul: Kırmızı Publications.
• Yaman, H. (2006). Köy romanlarında halk ağızlarının deyiş biçimi olarak kullanımı üzerine bir inceleme. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Uluslararası V. Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu, C. II, (hzl.: C.
• Yıldız – L. Beyreli), 391- 407, Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Yaşın, N. (2002). Üzgün kızların gizli tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, Osman (2021). Duyum edebiyatı bağlamında la amante liberal / The liberal lover’de Kıbrıs. Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, IV(8), 5-38.