MURADİYELİ MUHACİRLERDE BELLEK, KÜLTÜR VE KİMLİK BAĞLAMINDA GÖÇ ANLATILARI

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 48, 1972 - 1992, 26.12.2024

Demet Şafak

https://doi.org/10.12981/mahder.1530779

Öz

ÖZ: İnsanlığın var oluşundan itibaren ihtiyaçlar doğrultusunda yer değiştirmenin gerekliliği ile ortaya çıkan göç, zaman içerisinde siyasi nedenlerle bireylerin isteği dışında da gerçekleştirilmiştir. 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile Türk ve Rum Ahâlinin Mübadelesi, bu göçlerden biridir. Mübadele, ilk bakışta sadece yaşanılan yerin değiştirilmesi gibi görünse de, kültürel anlamda da bir mübadele söz konusudur. Kültürel anlamda gerçekleşen mübadele, mübadeleyi yaşayanlar için yeni bir kimlik olarak muhacir kimliğini de beraberinde getirmiştir. Kültürel bir kimlik olarak muhacir kimliğini oluşturan temel unsur, yaşanılan göç deneyimi ve bu deneyimin etrafında oluşan göç anlatılarıdır. Bu nedenle bu çalışmada, muhacir kimliğini oluşturan temel unsur olan göç anlatıları, kültürel bellek temelinde halk bilimsel bir bakış açısıyla incelenmiştir. Bu bağlamda çalışmanın alan araştırması Manisa’nın Yunusemre ilçesinin Muradiye Mahallesi’nde gerçekleştirilmiştir. Farklı yerlerden gelen göçmen grupların yerleşim yeri olması yönüyle Muradiye, özel bir yerleşim yeridir. Muradiye, mübadeleden önce sadece Rumların yaşadığı bir Rum köyüdür. Mübadele ile Rumların boşalttığı evlere muhacirler yerleştirilmiş, 1939 yılında Bulgaristan’dan göçmenler gelene kadar yerli halktan izole bir şekilde yaşamışlardır. Bu nedenle kendi kültürlerini uzun bir süre koruyarak muhacir kimliğinin temel unsuru olan göç anlatılarını günümüze taşıyabilmişlerdir. Çalışmada, mübadeleyi yaşamamış, ancak büyüklerinden dinlediği göç anlatılarıyla büyüyen ikinci ve üçüncü kuşak kaynak kişilerin belleğinde göç anlatılarının hâlen yer aldığı ve kendilerini muhacir olarak tanımladıkları tespit edilmiştir. Bu bağlamda mübadeleyi yaşamayan kuşağın göç anlatılarıyla dolaylı olarak mübadeleyi deneyimlediği ve göç anlatılarının muhacir kimliğinin devamlılığını sağladığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Göç, Kültür, Kimlik, Kültürel Bellek, Göç Anlatıları

Etik Beyan

Çalışma için alınan etik kurul izni bulunmaktadır.

Destekleyen Kurum

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

MİGRATİON NARRATİVES İN THE CONTEXT OF MEMORY, CULTURE AND IDENTİTY AMONG MURADİYE MİGRANTS

Öz

ABSTRACT: Migration, a human phenomenon stemming from the need to relocate due to various reasons, has often been forced upon individuals due to political circumstances. The population exchange between Greece and Turkey following the 1923 Treaty of Lausanne is one such example. While this exchange initially appears as a simple relocation, it also signified a cultural exchange. For those who experienced the exchange, this cultural shift led to the formation of a new identity: the identity of a refugee. At the core of this refugee identity lies the migration experience itself and the narratives that have developed around it. This study, grounded in folklore studies, examines these migration narratives within the framework of cultural memory. The fieldwork for the study was conducted in Muradiye, a neighborhood in Yunusemre district of Manisa. Muradiye is a unique settlement, having been home to various migrant groups. Before the population exchange, it was exclusively a Greek village. After the exchange, Turkish refugees settled in the abandoned homes and lived in isolation until Bulgarian migrants arrived in 1939. This isolation allowed them to preserve their culture and transmit the fundamental element of their refugee identity—migration narratives—to subsequent generations.The study found that even the second and third generations, who did not personally experience the exchange but grew up listening to their elders' stories, still carry these narratives in their memories and identify as refugees. This suggests that the younger generations have indirectly experienced the exchange through these narratives, and that these narratives have sustained the refugee identity over time.

Anahtar Kelimeler

Migration, Culture, Identity, Cultural Memory, Migration Narratives

Kaynakça

• Ağanoğlu, H. Y. (2012). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanların makûs talihi göç. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Akhtar, S. (2018). Göç ve kimlik kargaşa, sağaltım ve dönüşüm. (çev.: Sedef Ayhan), İstanbul: Sfenks Kitap.
• Assmann, J. (2008). Communicative and cultural memory. Media and Cultural Memory: Cultural Memory Studies an International and Interdisciplinary Handbook, (ed.: A. Erll – A. Nünning), 109-118, Berlin: W. de Gruyter.
• Assmann, J. (2018). Kültürel bellek. (çev.: Ayşe Tekin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayındır-Goularas, G. (2012). 1923 Türk-Yunan nüfus mübadelesi ve günümüzde mübadil kimlik ve kültürlerinin yaşatılması. Alternatif Politika, 4(2), 129-146.
• Berber, F. (2010). İmparatorluktan Cumhuriyete Manisa ve göçler (1860-1960). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik inşası. Ankara: Aşina Kitaplar-Turmaks Yayınları.
• Bilgin, N. (2013). Tarih ve kolektif bellek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Boyraz, Ş. (2008). Sözlü anlatıların sürekliliği üzerine düşünceler. Folklor/Edebiyat, 54, 105-118.
• Bozkurt, N. (2013). Göçmen kimliği bağlamında kişilerarası iletişim dinamiklerinin incelenmesi: Türkiye’deki Balkan göçmenleri üzerine bir araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Cinman-Şimşek, M. (1997). Türk cumhuriyetleri ve Türkiye Cumhuriyeti’ne ulusal kimlik açısından bir yaklaşım. Yeni Türkiye Türk Dünyası I Özel Sayısı, 15, 406-425.
• Clark, B. (2008). İki kere yabancı kitlesel insan ihracı modern Türkiye ve Yunanistan’ı nasıl biçimlendirdi?. (çev.: Müfide Pekin), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Connerton, P. (2014). Toplumlar nasıl anımsar?. (çev.: Alaeddin Şenel), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Doyuran, L. (2018). Kolektif belleğin inşası. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Emgili, F. (2017). Türk-Yunan nüfus mübadelesi hakkındaki araştırmalara bir bakış. Tarih ve Günce Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, 1(1), 29-54.
• Fulford, R. (2017). Anlatının gücü kitle kültürü çağında hikâyecilik. (çev.: Ezgi Kardelen), İstanbul: Kolektif Yayınları.
• Gökten, M. (1991). Toplu konutlarda insan-mekân ilişkileri. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Güleç, C. (2002). Türkiye’de kültürel kimlik sorunu. Antropoloji, 15, 63-78.
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif bellek. (çev.: Zuhal Karagöz), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Hatipler, M. (2003). Selânik’ten Edirne’ye insan ziyanlığı (gözyaşı, hicran ve büyük mübadele). İstanbul: Assos Yayınları.
• Hırschon, R. (2000). Mübadele çocukları. (çev.: Serpil Çağlayan), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kaderli-Yapıcı, Z. (2012). Kişisel deneyim anlatılarının bağlamsal çerçevesi: Deneyimlenen, hatırlanan ve anlatılan hayat. Millî Folklor, 93, 207-219.
• Keser, İ. (2010). Göç ve zor - Diyarbakır örneğinde göç ve zorunlu göç. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• MacIntyre, A. (2001). Erdem peşinde: Bir ahlak teorisi çalışması. (çev.: Muttalip Özcan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Salvanou, E. (2022). Mübadil belleği tarih ve pratik olarak geçmiş. (çev.: Saim Örnek), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Sancar, M. (2016). Geçmişle hesaplaşma: Unutma kültüründen hatırlama kültürüne. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Traverso, E. (2019). Geçmişi kullanma kılavuzu-tarih, bellek, politika. (çev.: Işık Ergüden), İstanbul: İletişim Yayınları.