THE LOST CULTURAL HERITAGE OF THE TURKIC WORLD FROM PAST TO PRESENT AND FUTURE CHOVKEN / POLO

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 49, 14 - 31, 19.03.2025

Fatih Köse

Öz

Origin which can be traced back to the 3rd century BC and is the ancestor of modern polo, is a traditional equestrian game that originated in Central Asia and spread to all Turkish geographies and almost all of the Eastern civilisation. The game, which is based on the principle of scoring points by reaching the ball, which is one of the main tools of the game, to a certain target, the goal, with sticks called as çevgen, was learned in India by the British in the 19th century, transformed into a modern sports branch and spread all over the world under the name of polo. The game, which was traditionally played by the Turkic peoples of Central Asia and Tajiks until the 1980s, has survived to the present day without interruption in Azerbaijan. In 2013, the game was registered in the SOKÜM list on behalf of Azerbaijan, and in 2019, the game started to be played again in Turkey after hundreds of years. Following the 1st World Chovken Championship held in Baku in 2023, the game is rapidly progressing towards becoming a global sports branch by preserving its traditional essence under the umbrella of the International Chovken Federation, which was established in 2024, headquartered in Baku and currently attended by 53 country representatives. In this study, the origin, spread and change of the game, as well as its current situation and future, are explored and analysed.

Anahtar Kelimeler

Traditional Equistrian Game, Traditional Equistrian Sport, Chovken, Horse Polo, Intangible Cultural Heritage

Proje Numarası

Yoktur.

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE VE GELECEĞE TÜRK DÜNYASININ YİTİK KÜLTÜREL MİRASI ÇEVGEN / POLO

Öz

Kökeni MÖ 3. yüzyıla kadar takip edilebilen ve modern polonun atası olan çevgen oyunu Türkistan’da neşet ederek tüm Türk coğrafyalarına ve Doğu medeniyetinin neredeyse tamamına yayılmış geleneksel bir atlı oyundur. Çevgen adı verilen sopalar ile oyunun başlıca gereçlerinden olan topu belirli bir hedefe, kaleye ulaştırarak sayı kazanma esasına dayanan oyun, 19. yüzyılda İngilizler tarafından Hindistan’da öğrenilerek modern bir spor branşına dönüştürülmüş ve polo adı ile tüm dünyaya yayılmıştır. Geleneksel hâli 1980’li yıllara kadar Türkistan’daki Türk halkları ile Tacikler tarafından oynanan oyun Azerbaycan’da kesintiye uğramaksızın günümüze kadar ulaşmıştır. 2013 yılında SOKÜM listesine Azerbaycan adına tescil edilen oyun 2019 yılında Türkiye’de de yüzlerce yıl aradan sonra yeniden oynanmaya başlanmıştır. 2023 yılında Bakü’de düzenlenen 1. Dünya Çevgen Şampiyonası’nın ardından 2024 yılında kurulan, merkezi Bakü’de bulunan ve hâli hazırda 53 ülke temsilcisinin iştirak ettiği Uluslararası Çevgen Federasyonu çatısı altında oyun, geleneksel özü muhafaza edilerek küresel bir spor branşı olma yolunda hızla ilerlemektedir. Bu çalışmada oyunun kökeni, yayılımı ve değişimi ile birlikte mevcut durumu ve geleceği incelenerek tahlil edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Atlı Oyun, Geleneksel Atlı Spor, Çevgen, Çevgan, Somut Olmayan Kültürel Miras

Etik Beyan

Yoktur.

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Proje Numarası

Yoktur.

Teşekkür

Yoktur.

Kaynakça

• Aksoy, M. (2015). Tarihin bilinen ilk pantolonundan Türkiye’ye gelen damga. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 346, 22-27.
• Andrea, A. J. – Overfield, J. H. (2011). The human record: Sources of global history. Volume 1: To 1500. Cengage Learning.
• Brownell, S. (1995). Training the body for China: Sports in the moral order of the People’s Republic. Chicago: University of Chicago Press.
• Chehabi, H. E. - Guttman. A. (2022). From Iran to all of Asia: The origin and diffusion of polo. The International Journal of the History of Sport, 19 (2-3), 384-400.
• Crowther, N. B. (2010). Sport in ancient times. London: Praeger Publishers.
• Çavuşoğlu, A. (2008). Çevgen/çöğen oyunu kültürü ve edebî, tasavvufî metinlerde yansıması. İstem, 11, 159-174.
• Çıplak, E. (2021). Memlûklerde la‘bü’l-kürre “çevgân”. Ortaçağ Araştırmaları Dergisi, 4 (12), 255-263.
• Çoraklı, B. (2021). Selçuklu seramiklerinde polo oyunu: Nam-ı diğer gûy u çevgân. Geleneğin Mirası, (ed.: Ali Fuat Baysal vd.), 24-46, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
• Ersan, M. (2006). Türkiye Selçuklularında devlet erkânının eğlence hayatı. Tarih İncelemeleri Dergisi, 21 (1), 73-106.
• Evliya Çelebi. (2001). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi: Bağdad - Basra - Bitlis - Diyarbakır - Isfahan - Malatya - Mardin - Musul –Tebriz - Van. 4. cilt, 1. kitap. (hzl:. Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Guttmann, A. - Thompson L. (2001). Japanese sports a history. Honolulu: University of Hawai’i Press.
• Günay, M. (2016). Türkiye’de spor cemiyetlerinin kuruluşu ve bu cemiyetlerin etnik amaçlarla kullanılması. International Journal of Science Culture and Sport, 4 (5), 383-393.
• Halıcı, F. (1993). Çevgân. İslam Ansiklopedisi, C. 8, 294-295, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İbn Bibi (1996). El-evâmirü’l-alâiyye fi’l-umûri’l-alâiyye (Selçuk name). (çev.: Mürsel Öztürk), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kafesoğlu, İ (2017). Türk millî kültürü. Ötüken Neşriyat.
• Kâşgarlı Mahmud (1991). Divanü Lûgat-it Türk. (çev.: Besim Atalay), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köse, F. (2023). Baytarnâmeler bağlamında at-atçılık ve at hastalıkları. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Laffaye, H.A. (2009). The evolution of polo. Jefferson: McFarland & Company Inc. Publishers.
• Maksud, F. - Muradaliyev R. (2020). Göktürkler ve üzenginin yayılması üzerine. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 287-302.
• McDevitt, P. (2003). The king of sports: Polo in late Victorian and Edwardian India. The International Journal of the History of Sport, 20 (1), 1-27.
• Merlini, V. L. (2004). A case study of the equestrian sport of polo: An integrative approach to issues of structure, function, and interaction. University of Connecticut Unpublished Doctoral Thesis.
• Ögel, B. (2022). Türk kültür tarihine giriş I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Parkes, P. (2005). Indigenous polo in northern Pakistan: Game and power on the periphery. Subaltern Sports: Politics and Sport in South Asia, (ed.: James Mills), 61-82, London: Anthem Press.
• Rajagopalan, K. A. (2014). Brief history of physical education in India. UK: AuthorHouse.
• Riordan, J. – Jones, R. (1999.) Sport and physical education in China. London: E & FN Spon.
• Shea, E. L. (2023). Riders in the tomb: Women equestrians in North Chinese funerary art (10th–14th centuries). Arts, 12 (201), 1-15.
• Şükün, Z. (1984). Farsça-Türkçe lûgat gencinei güftar ferhengi Ziya. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Tazegül, Ü. (2017). Farklı toplumlarda polo sporu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 2150-2161.
• Türkmen, M. (2009). Dünden bugüne Türk toplumlarında çevgen / çöğen / çevgan / polo oyununa genel bakış. Türk Dünyası Araştırmaları, 183, 479-492.
• Ubaıdulloev, Z. (2015). The history and characteristics of traditional sports in Central Asia: Tajikistan. Bull. Facul. Health & Sci., Univ. of Tsukuba, 38, 43-58.
• Wilkins, S. (2002). Sports and games of medieval cultures sports and games through history. Westport, Connecticut: Greenwood Press.
• Yıldırım, T. (2016). Abbasîlerde sportif faaliyetler ve eğlence kültürü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (22), 351-367.
• Yusuf Has Hacip. (1999). Kutadgu bilig I metin. (hzl.: Reşit Rahmeti Arat), Türk Dil Kurumu Yayınları.