ŞİNASİ’NİN MİLLİYETÇİLİK ANLAYIŞI: JOURNAL ASİATİQUE’İN İZİNDE BİR DÜŞÜNSEL DÖNÜŞÜM

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 50, 836 - 850, 28.06.2025

Nisanur Erdoğmuş , Kürşat Öncül

https://doi.org/10.12981/mahder.1619960

Öz

Bu makale, Tanzimat dönemi Osmanlı aydınlarından biri olan Şinasi’nin milliyetçilik anlayışını ve bu anlayışın şekillenmesinde Journal Asiatique dergisinin etkisini ele almaktadır. Şinasi’nin Paris’te bulunduğu yıllarda Fransız düşünce dünyası ve Pavet de Courteille gibi isimlerle kurduğu entelektüel ilişkiler, onun düşünsel dönüşümünde ve Türk diline yönelik modern yaklaşımlar geliştirmesinde önemli bir rol oynamıştır. Makale, Şinasi’nin Durûb-ı Emsâl-i Osmaniye adlı atasözleri derlemesinin, onun ulusal kimlik ve millet kavramlarına bakış açısını nasıl yansıttığını analiz etmektedir. Ayrıca, bu çalışmanın kendisinden sonraki sözlükçülük faaliyetleri, özellikle Ahmet Vefik Paşa gibi isimler üzerindeki etkisi tartışılmaktadır. Bu bağlamda, oryantalist çalışmaların Osmanlı aydınları üzerindeki dolaylı etkileri incelenmiş ve Şinasi’nin milliyetçilik anlayışı, modernleşme ve kültürel mirasın korunması arasındaki dengede konumlandırılmıştır. Şinasi’nin milliyetçilik anlayışının, Osmanlı’da dil reformlarının ötesine geçerek bir ulusal kimlik inşa etme çabasını ifade ettiği görülmüştür. Şinasi, dilin birleştirici gücünü vurgulayan bir yaklaşımı benimserken geleneksel kültürel değerleri modern bir çerçevede yeniden yorumlamıştır. Bu bağlamda, Şinasi’nin düşünceleri, Osmanlı modernleşmesi ve Türk milliyetçiliğinin erken dönem ideolojik temellerinin bir parçası olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Şinasi , Journal Asiatique , Milliyetçilik , Tanzimat , Sözlükçülük

Etik Beyan

Makale konusu ve kapsamı, etik kurul onay belgesi gerektirmemektedir.

ŞİNASİ’S UNDERSTANDING OF NATIONALISM: AN INTELLECTUAL TRANSFORMATION IN THE FOOTSTEPS OF JOURNAL ASIATIQUE

Öz

This article analyses the understanding of nationalism of Şinasi, an Ottoman intellectual of the Tanzimat period, and the influence of the Journal Asiatique in shaping this understanding. The intellectual relations Şinasi established with the French world of thought and names such as Pavet de Courteille during his years in Paris played an important role in his intellectual transformation and his development of modern approaches to the Turkish language. The article analyses how Şinasi's collection of proverbs, Durûb-ı Emsâl-i Osmaniye, reflects his perspective on the concepts of national identity and nation. It also discusses the impact of this work on later lexicographical activities, especially on names such as Ahmet Vefik Pasha. In this context, the indirect effects of orientalist studies on Ottoman intellectuals are examined and Şinasi's conception of nationalism is positioned in the balance between modernisation and the preservation of cultural heritage. Şinasi's conception of nationalism was seen to go beyond language reforms in the Ottoman Empire and express an effort to construct a national identity. While adopting an approach that emphasized the unifying power of language, Şinasi reinterpreted traditional cultural values within a modern framework. In this context, Şinasi's ideas can be considered as part of the early ideological foundations of Ottoman modernization and Turkish nationalism.

Anahtar Kelimeler

Şinasi , Journal Asiatique , Nationalism , Tanzimat , Lexicography

Kaynakça

• Aydın, A. (2017). Batı kavşağında Şinasi ve duruşu. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 17-26.
• Beyzadeoğlu, S. A. (2005). Durftb-ı Emsal-i Osminiyye'de Türkçe ile birlikte Arapça, Farsça ve Fransızca'da ortak kullanılan atasözleri ve deyimler. İlmî Araştırmalar, 19, 23-33.
• Bilici, F. (2008). Sacy, Antoine Isaac Silvestre de. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 35, 366-367, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Bozdemir, M. (2023). La Turcologie au seine de la Société Asiatique 1822-2022. D'un centenaire à l'autre: la Société Asiatique de 1822 à 2022, France.
• Bulut, Y. (2007). Oryantalizm. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 33, 428-437, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Carr, E. H. (1990). Milliyetçilik ve sonrası. (çev.: Osman Akınhay), İstanbul: İletişim.
• Çoruk, A. Ş. (2007). Oryantalizm üzerine notlar. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 193-204.
• Erdem, Y. (2007). Pavet de Courteille, Abel Jean Baptiste Marie Michel. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 34, 192-193, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Ergişi, A. (2012). Yeni Türk edebiyatının öncüsü Şinasi: Bourdieu’cü bir okuma. Journal of International Social Research, 5(23), 207-214.
• Esmen, C. T. (2021). Eski Türk tarihçiliğinin Avrupa’da doğuşu. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 6(1), 65-93.
• Finot, L. (1922). Société Asiatique, Livre du centenaire: 1822-1922. Paris: Librairie Oriaentaliste Paul Geuthner.
• Kahraman, A. (2010). Şinasi. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 39, 166-169, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Karahan, N. (2024). Eski Türkçe’den derleme sözlüğüne bir katkı: Dünür düşük. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 12(41), 476-485.
• Kavas, A. (2001). Journal Asiatique. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 23, 582-583, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Kılıç, E. T. (2022). Türk modernleşmesinde XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ulus kavramı ve ulus devletin inşası (1850-1950). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Koç, F. (2023). II. Meşrutiyet dönemi Türkçülük fikrinin gelişimi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 82-91.
• Nalbant, B. (2017). Türkistan, İran ve Anadolu sahasında yazılan doğu (Çağatay) Türkçesi sözlük ve gramerleri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 14(4), 120-147.
• Said, E. W. (2023). Orientalism. Social Theory Re-Wired, 362-374, London: Routledge.
• Shaw, S. J. - Shaw, E. K. (1976). History of the Ottoman Empire and modern Turkey: Reform, revolution, and republic: the rise of modern Turkey, 1808-1975, vol. 11, Cambridge, Cambridge University Press.
• Şahiner, A. E. (2024). Kültürel diplomasi ve Türk halk bilimi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 12(39), 66-76.
• Temir, H. (2024). Fransız şarkiyat kurumu Inalco’daki Türkçe dil eğitiminin arka planı ve Türkoloji çalışmaları. Turcology Research, 80, 327-338.
• Vural, H. - Böler, T. (2006). Ahmet Vefik Paşa ve Türk diline katkıları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 46, 1-23.
• Yılmaz, S. (2016). M. Pavet de Courteille’nin “Dictionnaire Turk-Oriental” adlı sözlüğünün Türkiye Türkçesine çevirisi ve leksikolojik incelemesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.