TÜRKÇE SÖZLÜKTE RUSÇA ALINTI SÖZLERİN KAVRAM ALANI

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 51, 1578 - 1590, 28.09.2025

Gülbeyaz Göztas

https://doi.org/10.12981/mahder.1584901

Öz

Medeniyetler siyasi, ticari, kültürel ve sosyal ilişkilerden dolayı iletişim halinde bulunmaktadır. Böylece kültürleri, sosyal hayatları, inançları, toprak bütünlüğü, siyasi durumları ve dilleri etkilenmektedir. Türkler çok geniş bir alana yayılması sebebiyle birçok milletle iletişim halinde bulunmuş, hem bu milletleri etkilemiş hem de bu milletlerden etkilenmiştir. Bu çalışmada Rus medeniyetinin Türkiye Türkleri üzerindeki dilsel etkisi incelenecektir. Bu amaçla Güncel Türkçe Sözlükteki Rusça alıntı sözcükler taranmış ve bu sözcüklerin hangi boşluğu doldurmak amacıyla Türk diline geçtiği araştırılmıştır. Güncel Türkçe Sözlükte Rusçadan Türkçeye geçen 41 sözcüğe rastlanmıştır. İnceleme sonucunda Türk kültür dünyasında yer almayıp Rusçada bulunan kavramların anlam olarak birebir alıntılandığı ve bazılarının da yeni anlamlar yüklendiği görülmüştür. Bu bağlamda yeme-içme, tarım, giyim-kuşam, toplumsal statü ve siyaset, sanayileşme, araç-gereç, inanç kültürleri ile ilgi kavram alanlarına ait sözcüklerin Türkiye Türkçesinde alıntılandığı ve kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi , Rus Dili , Sözcük , Alıntı Sözcükler , Kavram Alanı

CONCEPTUAL FIELD OF RUSSIAN BORROWINGS WORDS IN THE TURKISH DICTIONARY

Öz

Civilizations are in communication due to political, commercial, cultural and social relations. Thus, their culture, social life, beliefs, territorial integrity, political situation and language are affected. Turks have been in contact with many nations due to their spread over a very wide area, and have both influenced and been influenced by these nations. In this study, the impact of Russian civilization on the Turks of Turkey will be examined. For this purpose, Russian loan words in the Current Turkish Dictionary were scanned and it was investigated to fill the gap in which these words were transferred to the Turkish language. 41 words transferred from Russian to Turkish were found. It has been observed that concepts found in Russian, which do not exist in the Turkish cultural world, are quoted verbatim. In this context, it has been determined that words related to food and beverage, agriculture, clothing, titles and politics, industrialization, tools and equipment, belief cultures and related concepts are used in Turkey Turkish.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Turkish , Russian Language , Word , Borrowings , Conceptual Field

Kaynakça

• Ahundova, P. (2016). Dil ilişkileri ve alıntı sözler üzerine. Gazi Türkiyat, 18, 205-211.
• Aksan, D. (1989) Kavram alanı-kelime ailesi ilişkileri ve Türk yazı dilinin eskiliği üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 19, 250-263.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Ayverdi, İ. (2005). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı Yayıncılık. Büyük Türkçe-Rusça sözlük. (1999). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Durmuş, O. (2004). Alıntı kelimeler bakımından Türkçe sözlük. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 11(26), 1-20.
• Göztaş, G. (2019). Dede Korkut hikâyelerinde kaba sözler ve bu sözlerin Türkiye Türkçesi ve Kazak Türkçesi aktarmalarındaki görünümleri. Uluslararası Türkçe Tarihi Metin Araştırmaları Sempozyumu, Almatı.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2009). Dil, tarih ve insan. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karaağaç, G. (2008). Türkçenin verintiler sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Karaağaç, G. (2015). Türkçenin alıntılar sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karaca, V. İ. (2012). Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde görülen ses olayları üzerine bir inceleme. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 2059-2090.
• Karçığa, S. (2015). Dil eğitiminde ve öğretiminde kavram alanı sözlüklerinin önemi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, UDES 2015, 2514-2524.
• Ortaylı, İ. (1999). XVIII. yüzyıl Türk-Rus ilişkileri: Türk-Rus ilişkilerinde 500 yıl 1491- 1992. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özeren, M. (2014). Türkiye Türkçesi ağızlarındaki Rusça sözcükler. Turkish Studies - International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(3), 1093-1120.
• Paşalıoğlu, C. (2011). Rucizm v Turetskom yazıke: Fonetiçeskiy, morfologiçeskiy i semantiçeskiy analiz. İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Rus Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sarıtaş, S. Hacıoğlu, C. (2017). Çamlıca’da eski bir Balkan kutlaması: Bocuk gecesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(2), 333-340.
• Türkçe sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.