TEKNOSTRESİN DİJİTAL TÜKENMİŞLİĞE ETKİSİNDE BİLİŞSEL ÖN YARGILARIN ROLÜ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 1857 - 1883, 29.11.2022

Asena Gizem Yiğit Tuğçe Topçu Hilal Tuğçe Bayar

https://doi.org/10.30798/makuiibf.1034253

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada, teknolojiden kaynaklı olarak ortaya çıkan teknostresin, bireylerin dijital tükenmişliklerine etkisinde bilişsel önyargıların rolü olup olmadığının saptanması amaçlanmıştır. Teknostres (TS) değişkenin ölçümü için Tarafdar vd. (2007)’nin geliştirdiği ölçeğin Ilgaz, Özgür ve Çuhadar (2016) tarafından Türkçe’ye uyarlanmış formu kullanılmıştır. Dijital tükenmişlik (DT) değişkeninin ölçümü için ise Erten ve Özdemir (2020) tarafından geliştirilen Dijital Tükenmiş Ölçeği kullanılmıştır. Veriler, teknostres seviyesinin mesleki gerekliliklerden dolayı üst seviyede olacağı beklenen akademisyenlerden, kolayda örnekleme yöntemiyle elde edilmiştir. Yapılan korelasyon ve regresyon analizleri sonucunda, bireylerin teknostres seviyelerinin dijital tükenmişlik seviyelerinde etkili olduğu ve bilişsel önyargıların teknostres ve dijital tükenmişlik arasında düzenleyicilik etkisi olduğu saptanmıştır

Anahtar Kelimeler

Teknostres, Dijital Tükenmişlik, Bilişsel Ön Yargılar

THE ROLE OF COGNITIVE BIAS IN THE EFFECT OF TECHNOSTRESS ON DIGITAL BURNOUT

Öz

This study, it is aimed to determine whether cognitive biases have a role in the effect of technology-induced technostress on individuals' digital burnout. For the measurement of the technostress (TS) variable, Tarafdar et al. (2007), the Turkish version of the scale developed by Ilgaz, Özgür, and Çuhadar (2016) was used. The Digital Burnout Scale developed by Erten and Özdemir (2020) was used to measure the digital burnout (DT) variable. The data were obtained by convenience sampling method from academics who were expected to have a high level of technostress due to professional requirements. As a result of the correlation and regression analyzes, it was determined that individuals' technostress levels were effective in their digital burnout levels and that cognitive biases had a moderating effect between technostress and digital burnout.

Anahtar Kelimeler

Technostress, Digital Burnout, Cognitive Biases

Kaynakça

• 1- Akgün, F. (2019). Öğretim Elemanlarının Bilgi ve İletişim Teknolojilerine Yönelik Kabulleri ve Teknostres Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 40-66.
• 2- Alm, J. (2010). Testing Behavioural Public Economics Theories in the Laboratory, National Tax Journal, 63(4), 635-658.
• 3- Altıntaş, M. (2020). Teknostres ile Değişime Direnç Arasındaki İlişki: Havacılık Sektöründe Bir Araştırma, ISPEC Journal of Social Sciences ve Humanities, 4(2), 1-27.
• 4- Arı, G. S. ve Bal, E. Ç. (2008). Tükenmişlik Kavramı: Birey ve Örgütler Açısından Önemi, Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 131-148
• 5- Arkes, H. ve Blumer, C. (1985). The Psychology of Sunk Cost. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 35(1), 124-140.
• 6- Ariely, D. (2010). Akıldışı Ama Öngörülebilir, (Çev. A. Hekimoğlu Gül ve F. Şar), İstanbul: Optimist- İş- Yönetim Dizisi.
• 7- Ayyagari, R., Grover, V. ve Purvis, R. (2011). Technostress: Technological Antecedents and Implications, MIS Quarterly, 35(4), 831-858.
• 8- Balcıoğlu, İ., Memetali, S. ve Rozant, R. (2008). Tükenmişlik Sendromu, Dirim Tıp Gazetesi, 83, 99-104
• 9- Berg-Beckhoff, G., Nielsen, G. ve Ladekjær Larsen, E. (2017). Use of Information Communication Technology and Stress, Burnout, And Mental Health in Older, Middle-Aged, and Younger Workers – Results From A Systematic Review, Int J Occup Environ Health, 23(2), 160–171.
• 10- Blanco, F. (2017). Cognitive Bias, J. Vonk, T.K. Shackelford (Eds.), Encyclopedia of Animal Cognition and Behavior, (1. Baskı) içinde s. 1-7, Springer, Cham, doi: 10.1007/978-3-319-47829-6_1244-1
• 11-Breytenbach, C. (2015). Tackling Digital Burnout in the Workplace. http://www.destinyman.com/2015/02/10/tackling-digital-burnout-in-the-workplace/, Erişim Tarihi: 25.10.2021.
• 12- Brod, C. (1984). Technostress: The Human Cost of The Computer Revolution, Reading, MA: Addison-Wesley.
• 13- Brooks, S. ve Longstreet, P. (2015). Social Networking’s Peril: Cognitive Absorption, Social Networking Usage, And Depression, Cyber Psychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 9(4), 5
• 14- Brooks, S., Schneider, C., Wang, X. (2016). Technology Addictions and Technostress: An Examination of Hong Kong and the U.S., Twenty-second Americas Conference on Information Systems, San Diego.
• 15- Champion, S. (1988). Technostress: Technology’s Toll, School Library Journal, 35(3), 48-51
• 16- Chang, D. (2014). Digital Burnout The New, Invisible Threat to Businesses, Retrieved from: http://fluxtrends.co.za/digital-burnout-the-new-invisible-threat-to-businesses/, Erişim Tarihi: 21.10.2021
• 17- Clark, K. ve Kalin, S. (1996). Technostressed out? How to Cope in The Digital Age, Library Journal, 121, 30-32.
• 18- Çetin, D. ve Bülbül, T. (2017). Okul Yöneticilerinin Teknostres Algıları ile Bireysel Yenilikçilik Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (3), 1241-1264
• 19- Çil, İ. (2021), Karar Analizi, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Endüstri Mühendisliği Lisans Programı, http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/endustrimuhlt_ue/kararanalizi.pdf, Erişim Tarihi: 29.10.2021
• 20- Das, T.K. ve Teng, B. (1999). Cognitive Biases and Strategic Decision Processes: An Integrative Perspective, Journal of Management Studies, 36(6), 757-778
• 21- Eren, A., S. ve Çiçeklioğlu, H. (2020). Örgütlerde Teknostresin Ölçümüne Yönelik Bir Alan Araştırması, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (3), 2927-2943
• 22- Erer, B. (2021). Teknolojinin Karanlık Yüzü: Teknostres, Management and Political Sciences Review, 3(1), 80-90.
• 23- Erten, P. ve Özdemir, O. (2020). The Digital Burnout Scale Development Study, Inonu University Journal of the Faculty of Education, 21(2), 668-683.
• 24- Fox, M. (2020). Remote Work Burnout is Growing As Pandemic Stretches On. Here’s How To Manage It, https://www.cnbc.com/2020/07/28/remote-work-burnout-is-growing-as-coronavirus-pandemic-stretches-on.html, Erişim Tarihi: 25.10.2021
• 25- Güriş, S., & Astar, M. (2014). Bilimsel Araştırmalarda SPSS ile İstatistik. İstanbul: DER Yayınları.
• 26- Hudiburg, R. A., Necessary. J. R. (1996). Coping with Computer Stress, J. Educational Comput. Res., 15(2), 113-124.
• 27- Ibrahim, R. Z. A. R., Bakar, A. A. ve Nor, S. B. Md. (2007). Techno Stress: A Study Among Academic and Non Academic Staff, In Ergonomics and Health Aspects of Work with Computers, M. J. Dainoff (Ed.), Newyork: Springer
• 28- Ilgaz, G., Özgür, H. ve Çuhadar, C. (2016). The Adaptation of Technostress Scale into Turkish, Abstracts of the 11th International Balkan Education and Science Congress (p.69), Poreč, Croatia.
• 29 Kaçmaz N. (2005). Tükenmişlik (Burnout) Sendromu, İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68, 29-32.
• 30- Kahneman, D. ve Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk, Econometrica, 47(2), 263
• 31- Kahneman, D. ve Tversky, A. (1984). Choices, Values, and Frames, American Psychologist, 39 (4), s. 341-350.
• 32- Kahneman, D. (2016). Hızlı ve Yavaş Düşünme. (Çev. F. Deniztekin ve O. Ç. Deniztekin) İstanbul: Varlık Yayınları.
• 33- Küçükay, A. (2018). Karar Vermenin Psikolojisi, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 9(35), 607-640.
• 34- Lazarus RS. ve Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping, (1. Baskı), New York: Springer Publishing Company.
• 35- Maier, C., Laumer, S. Weinert, C. Weitzel,T. (2014). Should I Stay Or Should I Go? Theorizing And Analyzing Behavior Change in Technostress Research, Technostress Theoretical Foundation And Empirical Evidence, C. Maier (Ed.), Bamberg: University of Bamberg.
• 36- Marchiori, D. M., Mainardes, E. W., Rodrigues, R. G. (2018). Do Individual Characteristics Influence the Types of Technostress Reported by Workers?, International Journal of Human–Computer Interaction, 35(3), 218-230.
• 37- Mccarhty, E. (2020). The Growing Problem With Digital Burnout, https://www.itstimetologoff.com/2021/03/26/the-growing-problem-with-digital-burnout/, Erişim Tarihi: 25.10.2021
• 38- Phelps, E. A., Lempert, K. M. ve Sokol-Hessner, P. (2014). Emotion and Decision Making: Multiple Modulatory Neural Circuits, Annual Review of Neuroscience, 37, 263-287
• 39- Ragu-Nathan, T. S., Tarafdar, M., Ragu-Nathan B. S., Tu, Q. (2008). The Consequences of Technostress for End Users in Organizations: Conceptual Development and Empirical Validation, Information Systems Research, 19(4), 417–433.
• 40- Reinecke, L., Hartmann, T. ve Eden, A. (2014). The Guilty Couch Potato: The Role of Ego Depletion in Reducing Recovery through Media Use, Journal of Communication, 64, 569-589.
• 41- Riedl, R., Kindermann, H., Auinger, A. ve Javor, A. (2012), Technostress from a Neurobiological Perspective: System Breakdown Increases the Stress Hormone Cortisol in Computer Users, Business & Information Systems Engineering, 4(2), 61-69.
• 42- Schoenenberg, K., Raake, A. ve Koeppe, J. (2014). Why Are You So Slow? Misattribution of Transmission Delay to Attributes of The Conversation Partner at The Far End, International Journal of Human-Computer Studies, 72, 477-87.
• 43- Selye, H. (1956). The Stress of Life, New York: McGraw-Hill.
• 44- Sharma, M. K., Anand, N., Ahuja, S. vd. (2020). Digital Burnout: COVID-19 Lockdown Mediates Excessive Technology Use Stress, World Social Psychiatry, 2(2), 171-172
• 45- Şahin, M. ve Bedük, A. (2019). Çalışanlarda İş Stresi ve Tükenmişlik İlişkisi: Bankacılık Örneği, International Social Sciences Studies Journal, 5(31), 1448-1458.
• 46- Tarafdar, M., Tu, Q., Ragu-Nathan B. S., Ragu-Nathan T. S. (2007). The Impact of Technostress on Role Stress and Productivity, Journal of Management Information Systems, 24(1), 301-328.
• 47- Tekin, B. (2018). Bilişsel Önyargı ve Hevristik Bağlamında Finansın İnsani Boyutu Olarak “Davranışsal Finans”: Bir Literatür İncelemesi ve Derleme Çalışması, Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi 2, 131-156
• 48- Torun, A. (1997). Stres ve Tükenmişlik, 2. Baskı, Ankara: Türk Psikologlar ve Kal-der Yayınları.
• 49- TÜİK (2021), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Girisimlerde-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-37435, Erişim Tarihi: 31.10.2021
• 50- TÜİK (2021), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2021-37437, Erişim Tarihi: 31.10.2021
• 51- Tversky, A. ve Kahneman, D. (1973). Availability: A Heuristic for Judging Frequency and Probability, Cognitive Psychology 5, 207-232
• 52- Tversky, A. ve Kahneman, D. (1974). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases, Science 185, 1124-1131
• 53- Tversky, A. ve Kahneman, D. (1982). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases, A. Tversky, D. Kahneman ve P. Slovic (Eds.), Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases, (1. Basım) içinde 3-20, USA: Cambridge University Press.
• 54- Tversky, A. ve Kahneman, D. (1983). Extensional Versus Intuitive Reasoning: The Conjunction Fallacy in Probability Judgment, Psychological Review, 90(4), 293-315.
• 55- Weil M.M. ve Rosen L.D. (1997). Technostress: coping with technology @ work @home @play, New York: Wiley.
• 56- Wilke, A. ve Mata, R. (2012). Cognitive Bias, Encyclopedia of Human Behavior 2, 531-535, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-375000-6.00094-X
• 57- World Health Organization (WHO), Burn-out an Occupational Phenomenon. International Classification of Diseases. Geneva: World Health Organization, 28 May, 2019. Available from: https://www.who.int/mental_health/evidence/burn-out/en, Erişim Tarihi: 22.10.2021
• 58- Yener, S. (2018). Teknostresin İş Performansı Üzerindeki Etkisi; Tükenmişliğin Aracı Rolü, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 85-101.
• 59- Yiğit, M. ve Sezgin, A. (2020). Bilişsel Yansıma ve İsraftan Kaçınma Davranışının Batık Maliyet Yanılgısındaki Rolü, N. Koç, M. Yiğit ve A.G. Yiğit (Eds.), Ekonomik Tercihlere Davranışsal Yaklaşım, (1. Basım) içinde 123-141, Bursa: Ekin Yayınevi.