THE FACTORS THAT AFFECT PLANT DOMESTICATION PROCESS IN THE FERTILE CRESCENT: CLIMATE, NATURAL HABITAT AND CROSSCULTURAL ENCOUNTERS (11000 – 7000 BCE.)

Yıl 2016, Cilt: 8 Sayı: 17, 463 - 488, 30.12.2016

İzzet Çıvgın

Öz

The Fertile Crescent region of Southwest Asia is most probably the earliest centre of food production (plant domestication) in the world. The world’s earliest known villages have been established in this region including the Levant, Northern Syria, Southeastern Anatolia and Western Iran. This is where agriculture first emerged as people began altering communities of flora and fauna for their own benefit. From as early as 11000 BCE, humans began a gradual transition away from hunting-gathering toward “cultivation before domestication” or “plant management” in which they intervened with the growth of genetically wild crops through such actions as field preparation, sowing, tilling, weeding, harvesting. Crop domestication (human-induced selection process for the adaptation of crops to humans’ environment) however, can take hundreds of years because of frequent importation of new wild plants when cultivated crops failed. By 8000 BCE, the “Neolithic founder crops” or “primary domesticates” (emmer wheat, einkorn wheat, barley, lentil, pea, chickpea and bitter vetch) were being introduced in areas where they had not previously grown wild. It seems that a great number of cultivated plants were being imported from different regions of Fertile Crescent both as fully domesticated and wild forms. Archaeological data suggests interaction, seed exchange and knowledge transfer between early farmers of Fertile Crescent. Thus, ancient cross-cultural encounters (exchange, emulation, colonization) played a decisive role in the shaping of the process of crop domestication.

Anahtar Kelimeler

Fertile Crescent, Plant Management, Domestication, Cereals, Pulses

BEREKETLİ HİLAL’DE BİTKİ EVCİLLEŞTİRME SÜRECİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: İKLİM, DOĞAL ÇEVRE VE KÜLTÜRLERARASI KARŞILAŞMALAR (MÖ. 11000 – 7000)

Öz

Bereketli Hilal, insanoğlunun avcı-toplayıcı geçim tarzını tedricen terk ederek yiyecek üretmeye başladığı (çiftçi-otlatıcı yaşam tarzını benimsediği) coğrafyaların ilkidir. “Erken köyler”, Levant (Doğu Akdeniz kıyıları), Kuzey Suriye, Güneydoğu Anadolu ve Batı İran’ı kapsayan bu bölgede doğmuştur. Tarım da, bu yerleşimleri kuran ve çevrelerinde buldukları yabani tahıllar/bakliyat içinden insan ihtiyaçlarına uygun biçimde mutasyon geçirmiş tekleri seçerek bitki evcilleştirme sürecini başlatan toplulukların eseridir. Yiyecek üretimine dair ilk adımlar MÖ 11000 gibi erken bir tarihte atılmıştır. Toplayıcılığın hala belirleyici olduğu bu devirde, “bitki yönetimi” ya da “evcilleştirme-öncesi ekim” olarak adlandırılan yeni bir geçim stratejisi uygulanmış; yabani bitki habitatı insan müdahalesi ile genişletilmiş, yeni ekim alanları yaratılarak çeşitlendirilmiştir. Evcilleştirme, yani bitkinin morfolojik dönüşüm geçirmesi ise, bu girişimlerden en az 2 binyıl sonra gerçekleşir. MÖ. 8000 itibariyle evcil tohumların Bereketli Hilal’in tamamında yaygınlaşmaya başladığı görülür. Ancak bundan önce de yabani tohumlar doğal habitatları dışına çıkabildiklerine göre, tohum alış-verişi evcilleştirmeyi takip etmemiş, onunla birlikte ilerlemiştir. Bu, bitki evcilleştirme sürecine pek çok toplumun katıldığını ve kültürel karşılaşmaların yalnızca tarihi çağlarda değil, sonu tarım toplumunun zuhuruna varacak olan çok daha erken devirlerde de bilgilerin ve tekniklerin yayılmasına/paylaşılmasına hizmet ettiğini gösterir.

Anahtar Kelimeler

Bereketli Hilal, Bitki Yönetimi, Evcilleştirme, Tahıl, Bakliyat