TÜKETİCİLERİN ALIŞVERİŞLERİNDE HEDONİK, FAYDACI VE GÖSTERİŞÇİ TÜKETİM DAVRANIŞLARI HAKKINDA BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 30, 956 - 977, 28.12.2019

Nil Esra Dal Ayşe Akbaba

https://doi.org/10.20875/makusobed.643655

Öz

Tüketim zorunlu ihtiyaçların karşılanmasının ötesinde bir olgudur. Tüketiciler alışverişlerinde hedonik, faydacı veya gösterişçi tüketim davranışları gösterebilmektedir. Yapılan çalışmada tüketicilerin alışverişlerinde hedonik, faydacı ve gösterişçi tüketim davranışlarının araştırılması amaçlanmıştır. Kolayda örnekleme yöntemiyle çevrimiçi anket ve yüz yüze anket uygulanarak 416 katılımcıya ulaşılmıştır. Çalışmada, frekans analizi, tanımlayıcı istatistikler, normallik testi, güvenilirlik analizi, faktör analizi, T-testi, Anova testi ve korelasyon analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda hedonik tüketimin alt boyutlarından olan macera ve haz alışverişi, rol alışverişi, fikir ve sosyal alışveriş ile cinsiyet arasında anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Katılımcıların cinsiyete göre faydacı tüketim ve gösterişçi tüketim davranışlarında bir farklılık bulunamamıştır. Faydacı tüketimin alt boyutu olan planlı alışveriş ile hedonik tüketimin alt boyutlarından macera ve haz alışverişi ile sosyal ve fikir alışverişi arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Bekârların alışverişte macera ve haz alışverişi boyutuna daha çok katıldığı söylenebilir. Ayrıca çalışmada alışverişte faydacı tüketim davranışlarının medeni duruma göre farklılık göstermediği tespit edilmiştir.0

Anahtar Kelimeler

Hedonik Tüketim, Gösterişçi Tüketim, Faydacı tüketim, Tüketici Davranışı, Tüketim

A RESEARCH ON HEDONIC, UTILITARIAN AND CONSPICUOUS CONSUMPTION BEHAVIORS ON CONSUMERS SHOPPINGS

Öz

Consumption is a phenomenon that goes beyond the necessity. Consumers may exhibit hedonic,
utilitarian or conspicuous consumption behaviors in their purchases. In this study, it is aimed to
investigate hedonic, utilitarian and conspicuous consumption behaviors of consumers. 416
participants were reached by applying online survey and face-to-face survey with easy sampling
method. In the study, frequency analysis, descriptive statistics, normality test, reliability analysis,
factor analysis, T-test, Anova test and correlation analysis were performed. As a result of the
analysis, a significant difference was found between adventure and pleasure exchange, role
exchange, idea and social exchange and gender, which is one of the sub-dimensions of hedonic
consumption. There was no difference in the utilitarian consumption and conspicuous
consumption behaviors of the participants according to gender. No significant relationship was
found between the planned shopping, which is the sub-dimension of utilitarian consumption and
adventure and pleasure exchange, which is one of the sub-dimensions of hedonic consumption,
and social and intellectual exchange. It can be said that singles are more involved in the shopping
and adventure dimension of shopping. In addition, it was found that utilitarian consumption
behaviors in shopping did not differ according to marital status.

Anahtar Kelimeler

Consumption, Conspicuous Consumption, Consumer Behavior, Hedonic Consumption, Utilitarian Consumption

Kaynakça

• Açıkalın, S. ve Erdoğan, L. (2004). “Veblen’ci Gösteriş Amaçlı Tüketim”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomi Araştırmalar Dergisi, (7), 1-18.
• Akkılıç, M. E. ve Çetinbaş, H. (2015). “Termal Turizm İşletmelerinde Hedonik ve Faydacı Tüketim Eğiliminin Davranışsal Niyetler Üzerine Etkisi”, Internatıonal Review of Economics And Management, 3(2), 123-142.
• Akturan, U. (2007) “Tüketici Davranışına Yönelik Araştırmalarda Alternatif Bir Teknik: Etnografik Araştırma”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 237-252.
• Akturan, U. (2015). “Hedonik Tüketim Eğiliminin Plansız Satın Alma Eğilimi Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesi”, Öneri, 9(33), 109-116.
• Alba, J. W. ve Williams, E. F. (2012). “Pleasure principles: a review of on hedonic consumption”, Journal of Consumer Psychology, 1-17.
• Altunışık, R., Çoşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Uygulamaları (SPSS Uygulamalı), Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Amaldoss, W. ve Jain, S. (2005), “Conspicuous consumption and sophisticated thinking”, Management Science, 51(10), . 1449–1466.
• Arısal, İ. (2015) “Postmodern Dönemde Hedonik ve Faydacı Güdülerin Tüketici Davranışlarına Etkisi: İspanya Huelva Üniversitesi Öğrencileri İle Türkiye Mustafa Kemal Üniversitesi Öğrencileri Arasında Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Arnold, M. J. ve Reynolds, K. E. (2003). “Hedonic shopping motivations”, Journal of Retailing, (79), 77- 95.
• Arslan, K. (2003). “Otomobil Alımında Tüketici Davranışlarını Etkileyen Faktörler”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, 83-103.
• Aydın, A. E., Marangoz, M. ve Fırat, A. (2015). “Tüketim Kültürü Çalışmaları Üzerine Bir Literatür Taraması”, Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 23-40.
• Azizağaoğlu, A. ve Altunışık, R. (2012). “Postmodernizm, Sembolik Tüketim ve Marka”, Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 33-50.
• Babin, B. J., Darden, W. R. ve Grıffın, M. (2018). “Work and/or fun: measuring hedonic and utilitarian shopping value”, Journal of Consumer Research, 20(4), 644-656.
• Bagwell, L. ve Bernheım, B. (1996), “Veblen effects in a theory of conspicuous consumption”, The American Economic Review, 86(3), 349-373.
• Bakır, U. ve Çelik, M. (2013). “Tüketim Toplumuna Eleştirel Bir Yaklaşım: Kültür Bozumu ve Yıkıcı Reklamlar”, Selçuk İletişim, 7(4), 46-63.
• Barut, D. ve Güneş, S. (2018).“ Gösterişçi Tüketimin Nedenleri ve Mobilya Firmalarının Gösteriş Üzerine Geliştirdikleri Algı”, International Journal of Academic Value Studies, 4(18), 81-88.
• Batra, R. ve Ahtola, O. (1991). “Measuring the Hedonic and Utilitarian Sources of Consumer Atittudes”, 1991 Kluwer Academic Publishers, Manufactured in the Netherlands, 2(2), 159-170.
• Boğa, Ö. ve Başçı, A. (2016). “Ağızdan Ağıza Pazarlamanın Gösterişçi Tüketim Üzerine Etkisi’’, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12(45), 463-489.
• Chaudhurı, H. R., Mazumdar, S. ve Ghoshal, A., (2011), “Conspicuous consumption orientation: conceptualisation, scale development and validation”, Journal of Consumer Behaviour, 216-224.
• Choi, J., Li, Y., Rangan, P. ve Chatterjee P. (2014). “The Odd-Enging Price Justification Effect: The Influence Of Price Edings On Hedonic And Utilitarian Consumption”, Journal of the Academy of Marketing Science, 42(5), 545-557.
• Çabuk, S. ve Yağcı, M.İ. (2003). Pazarlamaya Çağdaş Yaklaşım, İstanbul: Nobel Kitabevi.
• Çakır, M., Çakır, F., ve Usta, G. (2010). Üniversite Öğrencilerinin Tüketim Tercihlerini Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 87-94.
• Çınar, İ. (2014). “Ölüm Kaygısı ve Gösterişçi Tüketim Eğilimi”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (5), 89-104.
• Çınar, R. ve Çubukcu, İ. (2009). Tüketim Toplumunun Şekillenmesi ve Tüketici Davranışları- Karşılaştırmalı Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 277-300.
• Demirgüneş, B. K. (2016). “İnternet Alışverişlerinde Hedonik ve Faydacı Değer Algılarının Davranışsal Sonuçları: E-Sadakat ve Ağızdan Ağıza İletişim”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (13), 246-269.
• Doğan, H. G., Gürler, A. Z. ve Ağcadağ, D. (2014). “Hedonik Tüketim Alışkanlıkları Üzerine Etkili Faktörlerin Değerlendirilmesi (Tokat İli Örneği)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(30), 69-77.
• Erdoğan, M. (2016). “Lüks Tüketim, Materyalizm, Sosyo-Ekonomik Statü ve Dini Değerler”, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Erkan, E. (2018). “Gençlerde Tüketim ve Din”, İstanbul: Hiperlink Yayıncılık.
• Güleç, C. (2015). “Thorsteın Veblen ve Gösterişçi Tüketim Kavramı”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38(1), 62-82.
• Güllülü, U., Ünal, S. ve Bilgili, B. (2010). “Kendini Gösterim ve Kişilerarası Etkileşimin Gösterişçi Tüketim Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 105-139.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz, Ankara: Seçkin Kitabevi.
• Gürer, S. Z. V. ve Gürer, M. (2017). “Televizyonda Tasarlanan Hayatlar Ekseninde “Gösterişçi Tüketimin” Sunumu: Cesur ve Güzel Dizisi Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(51), 1160-1173.
• Hirschman, E. C. ve Halbrook, M. B. (1982). “Hedonic consumption: emerging concepts, methotds ve propositions”, Journal of Marketing 46, 92-101.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ankara: Asil Yayınları.
• Karagöz, Y. ve Kösterelioğlu, İ. (2008). “İletişim Becerileri Değerlendirme Ölçeğinin Faktör Analizi Metodu İle Geliştirilmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 81-98.
• Kazakevicitue, A. ve Banyte J. (2012). “The relationship of consumer perceived hedonic value and behavior”, Inzinerine Ekonomika-Engineering Economic, 23(5), 532-540.
• Kırgız, A. (2014). ‘’Hedonism, a consumer disease of the modern age: gender and hedonic shopping in Turkey’’, Global Media Journal: TR Edition, 4(8), 200-212.
• Koçak, P. G. (2017). “Gösterişçi Tüketim Üzerine Teorik ve Uygulamalı Bir Çalışma: Pamukkale Üniversitesi Örneği”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 79-112.
• Köseoğlu, E. ve Burkut, E. B. (2017). “Komşuluk İlişkilerinde Gösterişçi Tüketim Teorisi ve Medya Yoluyla Mekanın Araçsallaşması”, 10. Uluslararası Sinan Sempozyumu, 27-28 Nisan 2017, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Kronrod, A., Grınsteın, A. ve Wathıeu, L. (2012). “Enjoy! Hedonic Consumption and Compline with Assertive Messages”, Journal of Consumer Research, 39(1), 51-61.
• Kurtuluş, K. (1985). Pazarlama Araştırmaları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yayın No:2789.
• Kükrer, Ö. (2011). “Üniversite Öğrencilerinde Hedonik Tüketimin Cinsiyete Göre Farklılaşması’’, Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 78-87.
• Lim, E., Cyr, D. ve Tan, CW. (2012). “Untangling Utilitarian And Hedonic Consumption Behaviors In Online Shopping”, PACIS 2012 Proceedings.
• O’Cass, A. ve McEwen, H. (2004). “Exploring consumer status and conspicuous consumption”, Journal of Consumer Behaviour, 4(1), 25–39.
• Odabaşı, Y. ve Barış, G. (2002). Tüketici Davranışı, Ankara: MediaCat Akademi.
• Okada, E. M. (2005). “Justification effects on consumer choice of hedonic and utilitarian goods”, Journal of Marketing Research, XI(II), 43-53.
• Özdemir, Ş. ve Yaman, F. (2007). “Hedonik Alışverişin Cinsiyete Göre Farklılaşması Üzerine Bir Araştırma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İBBF Dergisi, (2), 81-91.
• Ural, T. ve Hallumoğlu, Ç. E. (2018). “Tüketim Değerlerinin Gösterişçi Tüketim Eğilimi ve Satın Alma Niyeti Üzerindeki Etkileri: Hatay Örneği”, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 6(4), 48-60.
• Patır, S. (2009). “Faktör Analizi İle Öğretim Üyesi Değerleme Çalışması”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (4), 69-86.
• Saraçlı, S. (2011). “Faktör analizinde yer alan döndürme metotlarının karşılaştırmalı incelenmesi üzerine bir uygulama”, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(3), 22-26.
• Sarıtaş, E. ve Haşıloğlu,S. B. (2015). “Çalışan Kadınların Özel Alışveriş Sitelerinden Satın Alımlarının Hedonik Amaçlı Tüketim Açısından İncelenmesi”, JUYD, 6(1), 53-62.
• Tabachnick, B.G. ve Fiddell, L.S. (2007). Using multivariate statistics, 5th edition, pearson allyn bacon, Boston.
• Tanrısevdi, A. ve Baran, G. G. (2017). “Turistlerin Hedonik ve Faydacı Tüketim Eğilimlerinin Belirlenmesi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(60), 551-566.
• Tifferet, S. ve Herstein, R. (2012). “Gender differences in brand commitment, impulse buying and hedonic consumption”, Journal of Product & Brand Management, 21(3), 176-182.
• Torlak, Ö. (2016). “Tüketim – Bireysel Eylemin Toplumsal Dönüşümü”, İstanbul: İnkılab Basım Yayım.
• Trigg, A. (2001). “Veblen, bourdieu, and conspicuous consumption”, Journal of economics ıssues, 35(1).
• Voss, K. E., Spangenberg, E. ve Grohmann, B. (2003). “Measuring the hedonic and utilitarian dimensions of consumer attitude”, Journal of Marketing Research, 310-320.
• Yaşar, M. (2017). “Hedonik ve Faydacı Tüketim Bağlamında Tüketici Davranışlarının İncelenmesi. Gençlerin Hedonik Tüketim Eğilimlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Zengingönül, O. (2012). “Küresel Put: Tüketim Ekonomisi Yeni Sapkınlık: Sosyal Bilinç”, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Wang, C., Chen, Z., Chan, A. ve Zheng. Z. (2000). “The ınfluence of hedonic values on consumer behaviors”, Journal of Global Marketing, 14(1-2), 169-186.
• Wu, J. ve Holsapple, C. (2014). “Imaginal and emotional experiences in pleasure-oriented IT usage: a hedonic consumption perspective”, Information&Management, 51, 80-92.