6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Yer Alan Destanlarda Biz ve Ötekinin Temsili

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 27 - 42, 31.12.2022

M. Talha Özalp , İbrahim Güngör

https://doi.org/10.47155/mamusbbd.1187479

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı 6. sınıf sosyal bilgiler kitaplarında yer alan destanların içindeki biz ve öteki olgularını tespit etmek ve nasıl/niçin kurgulandıklarını belirlemeye çalışmaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada nitel yöntemlerden doküman inceleme yöntemi kullanılarak sosyal bilgiler ders kitapları detaylı bir şekilde incelenmiş ve destanların yalnızca 6. sınıf ders kitabında yer aldığı tespit edilmiştir. “Kültür ve Miras” öğrenme alanında, “Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinin coğrafi, siyasal, ekonomik ve kültürel özelliklerine ilişkin çıkarımlarda bulunur.” isimli kazanımda yer alan Ergenekon, Göç ve Oğuz Kağan destanlarının tam metinlerine ders kitaplarında verilen kaynaklardan ulaşıldıktan sonra elde edilen veriler söylem analizi tekniği ile analiz edilerek metinlerde yer alan biz ve öteki olgularının kullanımı ve ilişkileri tespit ve idrak edilmeye çalışılmıştır. Bu analiz neticesinde destanlarda birçok kez biz ve öteki olgularının hayatiyet bulduğu ve farklı şekillerde temsil edildiği tespit edilmiştir. Biz olgusu Ergenekon Destanı’nda bir Türk topluluğu, Göç Destanı’nda değerli bir kaya ve Oğuz Kağan Destan’ında bir halk kahramanı şeklinde temsil edilirken öteki olgusu Ergenekon Destanı’nda bir dağ, Göç Destanı’nda Çinliler ve Oğuz Kağan Destan’ında yabani bir gergedan olarak temsil edildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Biz, Öteki, Sosyal Bilgiler Eğitimi, Ders Kitabı, Destan

Representation of Us and the Other in Epics in the 6th Grade Social Studies Textbook

Öz

The aim of this study is to determine the us and the other phenomena in the epics in the 6th grade social studies textbooks and to try to determine how / why they are constructed. For this purpose, Middle School Social Studies textbooks were examined in detail by using document analysis method, which is one of the qualitative methods, and it was found that the epics were only included in the 6th grade textbooks. Ergenekon, Göç and Oğuz Kağan epics have been obtained from the sources given in the textbooks in the field of “Culture and Heritage”, achievement of “Geographical Inferences on the geographical, political, economic and cultural characteristics of the first Turkish states established in Central Asia”. The data obtained were analyzed with discourse analysis technique and the use and relations of us and other cases in the texts were tried to be determined and understood. As a result of this analysis, it has been determined that we and the other phenomena have come to life in the epics and are represented in different ways. Us are represented as a Turkish community in the Epic of Ergenekon, a precious rock in the Epic of Goc and a folk hero in the Epic of Oguz Kagan, while the other is a mountain in the Epic of Ergenekon, the Chinese in the Epic of Goc and the Epic of Oguz Kagan was represented as a wild rhinoceros.

Anahtar Kelimeler

Us, Other, Social Studies Education, Textbooks, Epic

Kaynakça

• Akkuş, Z. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde destanların kullanımı. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 141, 31-48.
• Akpınar, S., & Şahin, B. (2017). Orhan Pamuk romanlarında “öteki”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 330-344.
• Bang, W., & Rahmeti, G. R. (1936). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: Burhanettin Basımevi.
• Barker, C., & Galasinski, D. (2001). Cultural studies and discourse analysis: a dialogue on lnaguage and identity. London: Sage
• Barr, R. D., Barth, J. L., & Shermis, S. S. (1978). The nature of social studies. CA: ETC Publications.
• Barth, J., & Demirtaş, A. (1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: YÖK/Dünya Bankası Yayınları
• Başkurt, İ. (2002). Eğitimde çocuk ve “öteki”nin kimliği problemi. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 113-141.
• Beldağ, A., & Aktaş, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî eser kullanımına ilişkin öğretmen ve öğretmen adaylarının görüşleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 953-981. Doi:10.17556/jef.72887
• Cerrahoğlu, M. (2013). Destanların eğitimdeki işlevi/ atasözlerinin destan metinleri ile öğretilmesi. Turkish Studies, 8(13), 633-644.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2005). Research methods in education. (5th ed.). London: Routledge.
• Constantinidou, M. A. (2018). History and citizenship: Does the reformed Greek Cypriot primary history curriculum include myths and legends that represent the ‘other’?’. History Education Research Journal, 15(2), 206–15. Doi:10.18546/HERJ.15.2.04
• Çencen, N. (2017). Biz ve öteki örnekleminde Türk ve İran tarih ders kitaplarının karşılaştırılması. Journalof Human Sciences, 14(2), 1327-1337. Doi:10.14687/jhs.v14i2.4521
• Çengelci, T. (2013). Sosyal bilgiler dersinde yararlanılan toplumsal ve kültürel kaynakların belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(43), 219-236.
• Çiftçi, İ. (2006). Uluslararası ilişkilerde ‘öteki’ kavramı ve Avrupa birliği ile islam konferansı örgütü’nün 2002 İstanbul buluşmasında ‘Türk modeli’ söylemi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Daşdemir, İ., & Tekin, S. (2018). Sosyal bilgiler ders kitaplarında Türk-kültür ögelerinin kullanımı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(1), 215-228.
• Demirel, Ö. (1997). Öğrenme sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Devrani, E. P. (2017). Medyada “öteki”nin temsili: etnik komediler. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(2), 926-949. Doi: 10.19145/e-gifder.321649
• Ekinci, N. (2016). Türk dünyasında ulusal kimliklerin inşasında Manas Destanına siyasal iletişim açısından bir yaklaşım. Akademik Bakış Dergisi, 58, 380-391.
• Görmez, E. (2018). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan edebi eserler üzerine bir inceleme. Journal of Social and Humanities Sciences Research. 5(30), 4291-4296.
• Günay, U. (2015). Türk destanları. http://www.dilimiz.com/tarih/destanlar. Erişim Tarihi: 20.05.2019.
• Gürkan, T. ( 2006). Eğitim ve öğretim programları ile ilgili temel kavramlar. İçinde M. Gültekin (Ed.), Öğretimde Planlama ve Değerlendirme (4. Baskı). Eskişekir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
• Habermas, J. (2012). Öteki olmak, ötekiyle yaşamak siyaset kuramı yazıları (6. Baskı). İstanbul: Yapıkredi Yayınları.
• Hali, S. (2016). Göç Destanı ve Türk kültüründe göç. İçinde T. Çetin ve A. Meydan (Ed.), Türk Kültüründe Coğrafya II, 1. Baskı (ss.351-366). Ankara: Pegem Akademi.
• İspir, N., & Küçükalkan, G. (2013). “Ben” ve “öteki” ilişkisinde insan ve diğerleri. Atatürk İletişim Dergisi, 5, 1-10.
• Kalın, İ. (2016). Ben, öteki ve ötesi İslam ve Batı ilişkileri tarihine giriş (3. Baskı). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Karasu Avcı, E., & İbret, Ü. B. (2018). Toplumsal kimliğin oluşumunda sosyal bilgiler dersinin rolünün incelenmesi: sosyal bilgiler öğretim programları (1968, 1998, 2005). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 336-375. Doi: 10.14520/adyusbd.384963
• Kaymakcı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebî türlerin kullanım durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 230-255.
• Kaymakcı, S., Turgut, T., & Özalp, M. T. (2021). Sosyal bilgiler öğretiminde çözümlemeli öykünün kullanımına yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(4), 200-2097. Doi: 10.30783/nevsosbilen.996191
• Kırıkçı, C. A., Öztürk, C., & Tuncel, G. (2017). Sosyal bilgiler ve kapsamındaki ders kitaplarında Yahudi/Musevi imgesi (1928-2017). International Journal of Field Education, 3(2), 72-91.
• Koçak, A., & Mollaibrahimoğlu, Ç. (tarihsiz). Göktürk ve Uygur göç destanları üzerine bir inceleme. Erişim Adresi: https://www.academia.edu/20782954/G%C3%96KT%C3%9CRK_VE_UYGUR_G%C3%96%C3%87_DESTANLARI_%C3%9CZER%C4%B0NE_B%C4%B0R_%C4%B0NCELEME
• McGowan, T., & Guzzetti, B. (2003). Edebiyat Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi. Çev: Ahmet Doğanay, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11(11), 35-44.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018a). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018b). Ortaokul ve imam Hatip ortaokulu sosyal bilgiler 6 ders kitabı. Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Millas, H. (2000). Türk romanı ve ‘öteki’ ulusal kimlikte yunan imajı. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Onay, İ. (2013). Türk kültür tarihi bakımından oğuz kağan destanı ve önemi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171(171), 29–44.
• Özalp, M. T., & Kaymakcı, S. (2019). Sosyal bilgiler ve toplumsal değerler. İçinde B. Ü. İbret ve S. Kaymakcı (Eds.) Sosyal Bilgiler ve Toplum, (ss.143-164). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Özkesici, E. (2017). “Öteki” kavramı üzerine görsel çözümlemeler (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi). Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Rearick, J. (1997) Greek Myths: 8 short plays for the classroom. New York: Scholastic Professional Books.
• Said, E. W. (1989). Representing the colonized: Anthropology’s interlocutors. Critical Inquiry, 15(2), 205–25.
• Sepetçioğlu, M. N. (1992). Karşılaştırmalı Türk destanları. İstanbul: İrfan Yayınları.
• Sönmez Selçuk, S. (2012). Postmodern dönemde farklılığın kutsanması ve toplumun parçacıllaştırılması: “öteki” ve “ötekileştirme”. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15(2), 78-99.
• Stathis, P. (1998). “Yunan ve Türk tarih ders kitaplarında ‘ben’ ve ‘öteki’ imgeleri”, tarih eğitimi ve tarihte ‘öteki’ sorunu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Şimşek, A. (2001). Tarih eğitiminde efsane ve destanların rolü. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3), 11-21.
• Tekeli, İ. (1998). Tarih yazımı üzerine düşünmek. Ankara: Dost Kitabevi.
• Tezcan, M. (1978). Kültür ve eğitim ilişkileri. Eğitim ve Bilim, 3(15), 3-16.
• Togan, Z. V. (1972). Oğuz Destanı. Ankara: Ahmet Sait Matbaası.
• Togan, Z. V. (1985). Tarihte usul. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Tokcan, H. (2016). Sosyal bilgilerde sözlü ve yazılı edebiyat incelemeleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Topçu, E., & Kaymakcı, S. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde menkıbelerin kullanılma durumuna ilişkin öğretmen görüşleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 281-305. Doi: 10.17556/erziefd.400021
• Tural, S. K. (1986). Tarihçinin edebiyat dünyasından alması gerekenler veya metoda ait düşünceler. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 24(1), 103-117.
• Turan, M. (1998). Türk destanları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2001). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Usta, N. (2011). Türkiye’de tarih öğretiminin sorunlarına bir örnek: Kemal Kara’nın ‘İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük’ ders kitabında iç ve dış düşman algısı. Erciyes Üniversitesi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 163-182.
• Van Dijk, T. A. (Ed.). (1997). Discourse as structure and process (Vol. 1). London: Sage.
• Wood, L., A., & Kroger, R., O. (2000). Doing discourse analysis: methods for studying action in talk and text. London: Sage.
• Yıldırım, T. (2014). Tarih ders kitaplarında “öteki” kurgusu: 1930’lı yıllar üzerine bir değerlendirme. Turkish History Education Journal, 3(1), 62-89.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Nitel araştırma yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.