Şuşa Zirvesi Odağında Azerbaycan - Türkiye İttifakı ve Uluslararası Etkisi

Yıl 2022, , 1 - 15, 15.05.2022

Aytekin Zeynalova

https://doi.org/10.33712/mana.1097358

Öz

Azerbaycan kültürünün beşiği Şuşa'da Milli Kurtuluş Günü'nde iki ülke cumhurbaşkanları tarafından imzalanan ittifak bildirgesi, dost ve kardeş ülkeler arasında yeni ilişkilerin ve gelecekteki işbirliğinin garantörü olacaktır. Belgenin 1921 Kars Anlaşması ile kıyaslanması, hatta bunun bir devamı olduğunun vurgulanması tesadüf değildir. 100 yıl önce Türkiye ile Rusya arasında imzalanan anlaşmanın, Sovyetlerin Nahçıvan'ı Ermenistan tarafından işgalini engellediği gibi, Şuşa Deklarasyonu da Ermenistan örneğinde olduğu gibi Azerbaycan'a karşı uluslararası güçlerin Karabağ'a yönelik herhangi bir tehdidini önlemeye hizmet edecektir. Deklarasyonun amacı bu tarihi yüzyıllar boyunca gelecek nesillere aktarmaktır. Yüz yıl önce, 1921'de Kars Antlaşması imzalandı. Türkiye, Nahçıvan'ın toprak bütünlüğünün garantörü oldu. Bugün Şuşa Deklarasyonu imzalandı. Türkiye, Karabağ'ın güvenliğini sağlamayı taahhüt etmiştir. Makale ile Azerbaycan ile Türkiye arasında yeni bir dostluk ve işbirliği aşamasının başlangıcı incelemektedir. Makalenin amacı, Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin gelecekteki yönünü netleştirmek ve Karabağ'daki inşaat çalışmalarının ve bölgedeki güvenliğin Bakü ve Ankara'nın himayesinde şekilleneceğini tarihe yazmaktır. Bu deklarasyon, Azerbaycan ile Türk bağımsızlığının sadece siyasi değil, aynı zamanda askeri, ekonomik, diplomatik ve medya platformunun yanı sıra eğitim, kültür, spor ve gençlik politikası olmak üzere tüm alanlarda entegrasyonunu göstermektedir. Deklarasyon, istikrar adası'nın kuruluşunun resmi duyurusuydu. Çünkü Şuşa Deklarasyonu sadece iki ülke arasındaki ilişkilerin değil, genel olarak bölge ülkeleri arasındaki ilişkilerin normalleşmesini ve karma bölgelerde uzun vadeli barışı sağlamıştır. Bu makalenin hazırlanmasında Azerbaycan tarih kitaplarında Kars Anlaşması ile ilgili hususlardan yararlanılmıştır. Bu tarihi kitaplar Azerbaycan'da okul eğitim programlarında yer almaktadır. Ayrıca siyasi uzmanların TV kanallarına ve haber sitelerine verdiği röportajlardan, Azerbaycan ve Türkiye'nin internet kaynaklarından da yararlanılmıştır. Sonuç olarak Azerbaycan ile Türkiye’nin kardeşçe, dostluk ve stratejik ittifak ilişkilerini en üst düzeye çıkardıkları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kars Anlaşması, Şuşa Deklarasyonu, 1 Millet - 2 Devlet, Zengazur Koridoru, İttifak Deklarasyonu

Azerbaijan - Turkey Alliance and its International Impact in the Focus of the Shusha Summit

Öz

The Declaration of alliance signed by the Presidents of the two countries in Shusha, the cradle of Azerbaijani culture, on the National Salvation Day will guarantee new relations and future cooperation between friendly and brotherly countries. Furthermore, just as the agreement signed between Turkey and Russia 100 years ago prevented the Soviet occupation of Nakhchivan by Armenia, the Shusha Declaration will prevent any threat to Karabakh by international anti-Azerbaijani forces in the form of Armenia. One hundred years ago, in 1921, the Treaty of Kars was signed. Turkey became the guarantor of Nakhchivan's territorial integrity. Today, the Shusha Declaration was signed. Turkey has undertaken to ensure the security of Karabakh. The article examines the beginning of a new phase of friendship and cooperation between Azerbaijan and Turkey. The article aims to clarify the future direction of Azerbaijan-Turkey relations and make the history of the formation of constructive work in Karabakh and security in the region under the patronage of Baku and Ankara. Moreover, the goal is to pass this history on to future generations over the centuries. This Declaration demonstrates the integration of Azerbaijani and Turkish independence in all areas, not only political but also military, economic, diplomatic, and the media platform and education, culture, sports, and youth policy. The Declaration was an official announcement of creating and island of stability. Because the Shusha Declaration ensured the normalization of relations between the region’s countries in general and the long-term peace in the mixed regions. In writing this article, the history books of Azerbaijan were used in connection with the Kars agreement. These historical books were included in school curricula in Azerbaijan. In addition, interviews with political experts on TV channels and news sites and Internet resources of Azerbaijan and Turkey were used. The result is that Azerbaijan-Turkey brotherly, friendly and strategic alliance relations are brought to the highest level.

Anahtar Kelimeler

Kars Contract, Shusha Declaration, 1 Nation - 2 States, Zangazur Corridor, Declaration of Alliance

Kaynakça

• ADİGOZELOV, Kamal (2021), “Şuşa Deklarasyonu: Yeni Bir İttifak Formatının Yolunu Açan Tarihi Bir Belge”, Newtimes.az Haber Sitesi Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), (tarihsiz), http://newtimes.az/en/organisations/7479/ (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• ALİBEYLİ, Aziz (2021), “Erdoğan'ın Şuşa Ziyaretinin Sonucu Ne Olacak?: Kars Anlaşmasını Farklı Şartlarda Bekliyoruz”, Bizimyol.info haber Web Sayfası (E-Haber), (tarihsiz), https://www.bizimyol.info/en/news/347311.html?fbclid=IwAR1UuXgiWMf7tw5gILRJRNUP08D0g7XbhiEGUM3AQ8n0XUtXThRwfCSa-o (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• APA.AZ HABER AJANSI (2021), “Azerbaycan ve Türkiye İttifakına İlişkin Şuşa Deklarasyonu”, APA.Az Enformasyon Ajansı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), (tarihsiz), https://apa.az/en/xeber/resmi-xeber/azerbaycanla-turkiye-arasinda-muttefiqlik-haqqinda-susa-beyannamesi-tam-metn-648220 (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• AZERBAYCAN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI (2021), “Azerbaycan ve Türkiye Cumhurbaşkanları Basına Ortak Açıklamalarda Bulundu”, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 15 Haziran 2021, https://president.az/articles/52116 (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• AZERBAYCAN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI (2021), “Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ‘Fuzuli Uluslararası Havalimanı'nın açılış törenine katıldı’”, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 26 Ekim 2021, https://president.az/articles/53734 (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• AZERBAYCAN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI (2022), “Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Görüştü”, Cumhurbaşkanlığı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 10 Mart 2022, https://president.az/en/articles/view/55598 (Erişim Tarihi: 10.03.2022).
• AZERBAYCAN CUMHURİYETİ DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI (2021), “Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı: Komşu Ülke Liderlerinin Ziyaretinin Ermenistan Dışişleri Bakanlığı ile Sınırlı Olmadığının Yorumlanması”, Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 16 Haziran 2021, https://report.az/xarici-siyaset/azerbaycan-xin-qonsu-olkelerin-rehberlerinin-seferini-serh-etmek-ermenistan-xin-in-heddi-deyil/ (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• BABAOĞLU, Hikmet (2021), “Cumhurbaşkanlarının Dostluğu ve Kardeşliği Türk-Azerbaycan Kardeşliğinin Simgesi Haline Geldi”, Yap.org.az Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), (tarihsiz), http://yap.org.az/en/view/interview/1155/prezidentlerin-dostlugu-ve-qardashligi-turkiye-azerbaycan-qardashliginin-simvoluna chevrilip?YJinhGk3JkGPZzH5XYt97W4WaxZ8noOieh9HueReklamlarBIrzWZ0 (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• HACIYEV, İsmayıl (2019), “Kars Anlaşması ve Tarihi Önemi”, Nahçivan Haber Ajansı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 13 Ekim 2019, https://nuhcixan.az/news/siyaset/20964-qars-muqavilesinin-tarixi-ehemiyyeti (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• HÜSEYNOV, Alisahib (2022), “Bakü ve Tehran Tarihi Öneme Sahip Bir Belge İmzaladı”, Halk Qazetesi Haber Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 13 Mart 2022, https://xalqqazeti.com/mobile/az/news/97766 (Erişim Tarihi: 13.03.2022).
• İBRAHİMOV, Natiq (2021), “Tanık Olduğumuz Şanlı Tarih”, Azpost.info Haber Sitesi Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 16 Haziran 2021, https://azpost.info/sahid-oldugumuz-sanli-tarix/?fbclid=IwAR25JOsXtyS78FBtUMvgLofBdZRRrNkWraELr7prKJ-pDNT3LyjRlKbe-5c (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• MAHMUDLU, Yaqub, ƏLİYEV, Qabil, ABDULLAYEV, Mehman, HÜSEYNOVA, Leyla ve CABBAROV, Hafız (2020), Azerbaycan Tarihi, Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı Yayını, Bakü.
• MAMMADOV, Rovshan (2021), “Azerbaycan Televizyonu “Hafta” Programı”, AZTV Haber Kanalı Kurumsal YouTube Kanalı (E-Haber), 20 Haziran 2021, https://www.youtube.com/watch?v=BmeRSf7EMFo&feature=youtu.be (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• MAMMADOV, Rovshan (2022), “Azerbaycan Televizyonu “Hafta” Programı”, AZTV Haber Kanalı Kurumsal YouTube Kanalı (E-Haber), 13 Mart 2022, https://www.youtube.com/watch?v=CFaOLCHzNNc&t=1552s (Erişim Tarihi: 13.03.2022).
• MECEK, Mehmet (2018), “Azerbaycan’ın Devlet Yapısı ve Taşra Yönetiminde Merkez – Yerel İlişkileri”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.7(1), ss.51-77.
• MEHDİYEV, Elchin (2021), “Şuşa Deklarasyonu, Azerbaycan ve Türk diasporalarının Ortak Faaliyetleri İçin Ciddi Yasal Zemin Oluşturuyor”, Trend.az Haber Ajansı Kurumsal Web Sayfası (F.Muradov Söyleşi), 19 Haziran 2021, https://az.trend.az/azerbaijan/politics/3442481.html?fbclid=IwAR3CEqMaxBv (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• MODERN.AZ HABER AJANSI (2021), “Fuzuli Uluslararası Havalimanı 2021'de Açıldı”, Modern.az Haber Ajansı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), (tarihsiz), https://m.modern.az/en/news/313403/fuzuli-beynelxalq-hava-limaninin-acilisi-oldu (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• NAHÇIVAN ÖZERK CUMHURİYETİ-80 (2004), Gümrü, Moskova ve Kars Antlaşmaları, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Yayını, Nahçıvan.
• NAHÇIVAN ÖZERK CUMHURİYETİ YÜKSEK MECLİSİ (2012), Behbud Ağa Şaxtaxtinski və Qars Müqaviləsi, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Yayını, Nahçivan.
• NOVRUZOV, Kenan (2021), “Hankendi ilçesinde havalimanı olacak”, Şerq.az Haber Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 30 Eylül 2021, https://sherg.az/qarabag/176927 (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• QARAYEVA, Aygül (2021), “Erdoğan'ın Ziyaretiyle Azerbaycan-Türkiye İlişkileri 2021 Şuşa'da Yeni Bir Döneme Girecek”, Demokrat.Az Haber Web Sayfası (E-Haber), 15 Haziran 2021, https://demokrat.az/en/news/79751/erdoganin-seferi-ile-mehz-susada-azerbaycan-turkiye-munasibetleri-yeni-bir-doneme-qedem-qoyacaq?fbclid=IwAR1i8VP5cNgipCCCYY5xlsJ4_5vlsB4 (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• QƏNİYEV, Hasan (2019), Azerbaycan Tarihi: En Kadim Zamanlardan 21. Yüzyılın İlk 10 Yıllarına Kadar, İlim ve Tahsil Neşriyatı, Bakü.
• REPORT HABER AJANSI (2021), “Şuşa Deklarasyonu”, Report.az Haber Sitesi Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 16 Haziran 2021, https://report.az/xarici-siyaset/susa-beyannamesinin-tam-metni/ (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• REPORT HABER AJANSI (2022), “Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı Azerbaycan'ı Ziyaret Etmeye Davet Etti”, Report.az Haber Sitesi Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 10 Mart 2022, https://report.az/xarici-siyaset/prezident-ilham-eliyev-receb-tayyib-erdogani-azerbaycana-devet-edib/ (Erişim Tarihi: 10.03.2022).
• RZAYEVA, Seide (2021), “Kars Anlaşması ve Nahçıvan'ın Durumu”, Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 29 Mart 2021, https://science.gov.az/ru/news/open/16456 (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• SÜLEYMANOV, Mehman (2014), Gülistan Mukavelesi, İlim ve Tahsil Neşriyatı, Bakü.
• ŞİRİYEV, Fikret ve HACIYEVA, İlhame (2009), Tarihsel Hafıza Büro Belgeleri (Metodik Yardımlar), Azerbaycan Cumhuriyeti Bakü Devlet Ünversitesi Yayını, Bakü.
• TAN, Mehmet, ALİYEV, Pelin ve AYDIN, Abdullah (2013), “Sivil Toplum Kuruluşları-Yerel Katılım İlişkisi: Azerbaycan Örneği”, Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar (Ed. Yakup Bulut, Veysel Eren, Sedat Karakaya, Abdullah Aydın), Pegem Akademi Yayınları, Ankara, ss.526-536.
• TRT HABET AJANSI (2021), “Kars Anlaşmasının 100. Yıl Dönümü ve Şuşa Deklarasyonu”, TRT Haber Ajansı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 28 Ekim 2021, https://www.trt.net.tr/azerbaycan/turk-dunyasi/2021/10/28/qars-muqavil-sinin-100-yasi-v- susa-b-yannam-si-1725986 (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• YILMAZ, Harun (2014), “1921-ci Yılın Kars Sözleşmesi: Nasıl Oldu?”, BBC Haber Ajansı Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 14 Ekim 2022, https://www.bbc.com/azeri/azerbaijan/2014/10/141014_kars_agreement (Erişim Tarihi: 03.01.2022).
• ZAMAN, Elchin (2021), “Muhteşem Fuzuli Havalimanı”, İkisahil.az Haber Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 07 Eylük 2021, https://ikisahil.az/post/246273-mohteshem-fuzuli-hava-limani (Erişim Tarihi: 03.01.2022).