Environmental Services of Municipalitiesfrom Tanzimat Period to the Republic: Evaluation within the Framework of Legislation

Yıl 2023, , 1231 - 1242, 03.01.2024

Hatike Koçar Uzan

https://doi.org/10.33712/mana.1393815

Öz

Environmental problems arise when environmental values are damaged as a result of human activities. These problems manifest themselves in the form of the deterioration of the characteristics of environmental resources such as air, water and soil over time and the decrease or disappearance of their habitability. Today, environmental problems are increasing due to factors such as increasing population, industrialisation and unplanned urbanisation. As a result, the emergence of environmental problems has become a prominent concern. Numerous national and international initiatives have been taken to address these environmental issues. Environmental issues were first globally recognized as a problem in 1972 with the "Stockholm Conference on the Human and Environment," where concepts of environmental protection, development and progress were discussed. In Turkey, environmental problems became more visible and widely known with the Environmental Law of 1983.Municipalities are required to engage in activities related to the preservation and management of the environment, providing all environmental services within the framework of the legal system. This article analyses the critical periods in Turkey's municipal history and the evolution of local governments, and examines how the understanding of municipalism was shaped and how the current metropolitan municipality models were formed. The aim of this study is to examine the environmental services and environmental problems provided by the municipalities in Turkey from Tanzimat era to the Republican period in detail. In the study, a literature review was made and the subject was handled by document analysis method with the dimension of legislation. In the study conceptual background, development of environmental policies in Turkey, legal dimension of environmental policies, environmental services in municipal laws are analysed. It is seen that municipalities have adapted to the changing conditions in environmental services from Tanzimat to the Republican period.

Anahtar Kelimeler

Environment, Environment Services, Municipalities, Tanzimat, Republic

Tanzimat Döneminden Cumhuriyete Belediyelerin Çevre Hizmetleri: Mevzuat Çerçevesinde Değerlendirme

Öz

Çevre sorunları, insan faaliyetlerinin sonucunda çevresel değerlerin zarar görmesiyle ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlar, zaman içinde hava, su ve toprak gibi çevresel kaynakların özelliklerinin bozularak yaşanabilirliklerinin azalması veya yok olması şeklinde kendini gösterir. Günümüzde çevre sorunları, artan nüfus, sanayileşme ve plansız kentleşme gibi faktörler nedeniyle artış göstermektedir. Ortaya çıkan çevre sorunlarının çözümü için pek çok ulusal ve uluslararası adımlar atılmıştır. Çevre sorunları dünya genelinde sorun olarak ilk defa 1972 Stockholm İnsan ve Çevre Konferansı ile çevre koruma, gelişme ve kalkınma kavramları birlikte ele alınmıştır. Çevre sorunları Türkiye özelinde 1983 yılında Çevre Kanunu ile daha görünür ve bilinir hale gelmiştir. Belediyeler çevrenin korunması ve yönetilmesine yönelik faaliyetler üretmek ve çevreye yönelik tüm hizmetleri hukuk sistemi içerisinde gerçekleştirmektedirler. Bu çalışmanın amacı Tanzimat'tan Cumhuriyet Dönemi’ne kadar olan süreçte Türkiye'deki belediyelerin sunmuş olduğu çevre hizmetleri ile çevre sorunlarını detaylı bir şekilde incelemektir. Bu bağlamda çalışmada literatür taraması yapılmış, konu mevzuat boyutuyla doküman analiz yöntemiyle ele alınmıştır. Çalışmada kavramsal arka plan, Türkiye’de çevre politikalarının gelişimi, çevre politikalarının yasal boyutu, belediye kanunlarında çevre hizmetleri incelenmiştir. Tanzimat’tan Cumhuriyet Dönemi’ne kadar olan süreçte belediyelerin çevre hizmetlerinde değişen koşullara uyum sağladığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Çevre Hizmetleri, Belediyeler, Tazminat, Cumhuriyet

Kaynakça

• BELLİ, Aziz, AYDIN, Abdullah (2017), “Kamu Yönetimi Bölümündeki Çevre Derslerinin Çevre Bilinci Üzerine Etkisi”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.(Kayfor’14 Özel Sayısı), ss.53-65.
• ÇELİK, Behiç (1995), “Türk Belediyeciliğinin Tarihsel Gelişimi”, Yeni Türkiye Dergisi, S.1(4), ss.588-597.
• ERDEM, Nisa (2015), “Çevre Sorunlarının Yerel Yönetimler Kapsamında İncelenmesi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, S.7(1), ss.16-32.
• ERTÜRK, Hasan (1996), Çevre Bilimlerine Giriş, Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayınları, Bursa.
• ERYILMAZ, Bilal (2010), Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık, Ankara, 3. Baskı.
• GERAY, Cevat (1998), “Yerel Yönelimler ve Çevre”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, S.7(3), ss.58-64.
• GIDDENS, Anthony (1997), Sosyoloji Eleştirel Yaklaşım (Çev. Ülgen Yıldız Battal), Siyasal Kitabevi, İstanbul, 4. Baskı.
• GÖRMEZ, Kemal (1997), Yerel Demokrasi ve Türkiye, Vadi Yayınları, Ankara.
• GÖRMEZ, Kemal (2010), Çevre Sorunları, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• KARAKILÇIK, Yusuf (2016), Yeni Yerel - Bölgesel Gelişmeler Işığında Yerel Yönetimler, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• KAYPAK, Şafak (2017), “Çevre Hakkı ve Kentsel Alanlarda Uygulanması”, Al Farabi 1. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Bildiriler Kitabı (Ed. Z. Altaev, Z. Suleımenova, Ö. O. Fettahlıoğlu), İKSAD Yayınevi, Gaziantep, ss.1037–1059.
• KELEŞ, Özgül, UZUN, Naim ve UZUN VARNACI, Funda (2010), “Öğretmen Adaylarının Çevre Bilinci, Çevresel Tutum, Düşünce ve Davranışlarının Doğa Eğitimi Projesine Bağlı Değişimi ve Kalıcılığının Değerlendirilmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, S.9(32), ss.384-401.
• KELEŞ, Ruşen (1993), Kent ve Siyaset Üzerine Yazılar (1975-1992), Iula-Emme, USA.
• KELEŞ, Ruşen (2012), Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, İstanbul.
• KELEŞ, Ruşen, HAMAMCI, Can ve ÇOBAN, Aykut (2016), Çevre Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, 8.Baskı.
• KIZILBOĞA, Rüyevda ve BATAL, Salih (2012), “Türkiye’de Çevre Sorunlarının Çözümünde Yerel Yönetimlerin Rolü”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.9(20), ss.191-212.
• MECEK, Mehmet ve YILMAZ, Vedat (2021), “Postmodern Kamu Yönetimi Ekseninde Yerel Yönetişim ve Katılım”, Postmodern Kamu Yönetimi: Kavramlar, Teoriler, Yaklaşımlar (Ed. Bekir Parlak, Kadir Caner Doğan), Nobel Yayınları, Ankara, ss.231-273.
• MUTLU, Ahmet (2001), “Yerel Yönetimlerin Çevre Politikaları: Çorum Örneği”, Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, S.6(8), ss.31-47.
• ORTAYLI, İlber (1985), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yerel Yönetim Geleneği, Hil Yayınları, İstanbul.
• ÖZEY, Ramazan (2009), Çevre Sorunları, Aktif Yayınevi, İstanbul, 3. Baskı.
• SAÇLI, Ahsen (2013), “Çevre Politikaları Çerçevesinde Merkezi İdare Yerel İdare İlişkileri 2010’dan Günümüze”, Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Poltikalar (Ed. Yakup Bulut, Veysel Eren, Sedat Karakaya, Abdullah Aydın), Pegem Akademi, Ankara, ss.628-642.
• SAÇLI, Ahsen (2018), “Kalkınma Politikalarında Çevresel Etki Değerlendirmesi Sorunsalı – Türkiye Örneği, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, S.29, ss.129-144, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2952087 (Erişim Tarihi: 03.08.2023).
• ŞENGÜL, Mihriban (1999), Çevre Yönetimine Katılım Açısından Belediye, TODAİE Yayınları, Ankara.
• ŞENGÜL, Ramazan (2011), Yerel Yönetimler, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• T.C. ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI (2023), “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Tarihçesi”, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kurumsal Web Sayfası, https://csb.gov.tr/tarihcemiz-i-7012 (Erişim Tarihi: 03.08.2023).
• TBB - TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ (2014), Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmeleri, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara.
• TOPRAK, Düriye (2017), “Türkiye’nin Çevre Politikasında Yerel Yönetimlerin Rolü: Yerel Yönetim Bütçesinin İncelenmesi”, Maliye Araştırmaları Dergisi, S.3(2), ss.173-193.
• TORTOP, Nuri, İSBİR, Eyüp Günay ve AY, Burhan (2007), Yönetim Bilimi, Nobel Yayınları, Ankara, 7.Baskı.
• TUNA, Muammer (2000), “Çevre Sorunlarının Küreselleşmesi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.2, ss.1-16.
• ULUSOY, Ahmet ve AKDEMİR, Tekin (2008), Mahalli İdareler: Teori – Uygulama - Maliye, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• ÜNAL, Feyzullah (2011), “Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Yasal ve Yapısal Dönüşümü”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.30, ss.241-248.
• YILMAZ, Vedat ve KAYPAK, Şafak (2019), “6360 Sayılı Yasa Sonrası Yeni Büyükşehir Belediyelerindeki Çevre Sorunlarının İrdelenmesi: Malatya Büyükşehir Belediyesi Örneği”, Kent Akademisi Dergisi, S.12(36), ss.1-28.
• YILMAZ, Vedat ve MECEK, Mehmet (2019), “Türkiye’de Mahalle Yönetimlerinin Tarihsel Gelişimi ve Hukuki Statüsü“, İdealkent Dergisi, S.10(27), ss.769-799.
• YİĞİTBAŞOĞLU, Hakan (1998), “Kentlerin Çevre Sorunları ve Habitat Konferansları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, S.38(1-2), ss.13-29.
• ZENGİN, Eyüp ve ESEDOV, Aqil (2010), “Çevre Sorunlarının Yerel Özellikleri ve Üsküdar Örneği”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, S.59, ss.149-178.
• T.C. 1961 Anayasası (20.07.1961 tarih ve 10859 sayılı Resmi Gazete).
• T.C. 1982 Anayasası (09.11.1982 tarih ve 17863 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete).
• 442 sayılı Köy Kanunu (07.04.1924 tarih ve 68 sayılı Resmi Gazete).
• 618 sayılı Limanlar Kanunu (20.04.1925 tarih ve 95 sayılı Resmi Gazete).
• 765 sayılı Ceza Kanunu (13.03.1926 tarih ve 320 sayılı Resmi Gazete).
• 831 sayılı Sular Kanunu (10.05.1926 tarih ve 368 sayılı Resmi Gazete).
• 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (06.05.1930 tarih ve 1489 sayılı Resmi Gazete).
• 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu (16.03.1982 tarih ve 17635 sayılı Resmi Gazete).
• 2872 sayılı Çevre Kanunu (11.08.1983 tarih ve 18132 sayılı Resmi Gazete).
• 3194 sayılı İmar Kanunu (09.05.1985 tarih ve 18749 sayılı Resmi Gazete).
• 4629 sayılı Bazı Fonların Tasfiyesi Hakkında Kanun (03.03.2001 tarih ve 24335 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete).
• 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu (11.07.2003 tarih ve 25165 sayılı Resmi Gazete).
• 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu (23.07.2004 tarih ve 25531 sayılı Resmi Gazete).
• 5393 sayılı Belediye Kanunu (13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete).
• 5491 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (13.05.2006 tarih ve 26167 sayılı Resmi Gazete).
• 6381 sayılı Orman Kanunu (08.09.1956 tarih ve 9402 sayılı Resmi Gazete).
• Çevre Kirliliğini Önleme Fonu Yönetmeliği (17.05.1985 tarih ve 18757 sayılı Resmi Gazete).