Çin Halk Cumhuriyeti ve Küba Cumhuriyeti’nin Karşılaştırılması: Değişen Düzende Anayasal Siyasal Sistem ve Ekonomi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 469 - 482, 31.08.2022

Umut Turgut Yıldırım

https://doi.org/10.33712/mana.1102038

Cited By: 1

Öz

Sosyalist fikirler ya da genel anlamıyla sosyalizm, XX. yüzyılın başlarında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) kurulması ve sonrasında Soğuk Savaş döneminde oynadığı rol sayesinde yakın tarihimizin popüler ideolojilerinden biri olmuş ve dünya genelinde geniş bir coğrafyada temsil edilmiştir. Doğu Asya, Avrupa ve Amerika Kıtası’nda çoğu ülke siyasal rejimlerinin kurgulanmasında sosyalizmi/komünizmi referans kabul etmiş fakat 1990’ların başında SSCB’nin dağılmasının ardından hem uluslararası düzende hem de çoğu sosyalist ülkede siyasal, ekonomik ve sosyal anlamda ciddi değişim ve dönüşümler gerçekleşmiştir. Öncesinde kapitalizm ve liberalizmin karşısında konumlanan bu sosyalist ülkelerin çoğunda, özellikle ekonomi anlayışları bakımından kapitalizme kayış süreci yaşanmıştır. Fakat siyasal sistemleri bakımından sosyalist/komünist düşünce, norm ve uygulamaların yaşanan değişime rağmen geçerliliğini koruduğu görülmüştür. Sosyalist düşüncenin siyasal sistemini şekillendirdiği Çin ve Küba, bu süreklilik ve değişim bağlamında çalışmanın odaklandığı iki ülkedir. Çalışma, Çin ve Küba’nın sosyalist sisteme geçiş sürecini ve sosyalist devrim ertesinde kurulan siyasal yapılarını ve sosyalizmin düşüşüyle iki ülkede yaşanan değişimleri karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Bu ülkelerin oluşturduğu sosyalist siyasal sistem modellerini tarihsel arka planları ve değişim süreçleriyle birlikte ele alan çalışmada nitel araştırma yöntemleri kullanılmaktadır. Çalışmada iki ülkenin de siyasal örgütlenme yapısının sosyalist sistemin öngördüğü yapı ve uygulamalardan uzaklaşmadığı, bununla birlikte ekonomi anlayışlarının giderek kapitalist mekanizma ve uygulamaları da içine alacak şekilde dönüştüğü iddia edilmektedir. Çalışmanın sonucunda Çin ve Küba’nın siyasal sistemlerinde geleneksel pratiklerinin çoğunu koruduğu fakat ekonomilerinin uluslararası kapitalist sisteme uyumlu hale gelme yolunda olduğu savlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyalizm, Komünizm, Çin ve Küba, Siyaset, Ekonomi

Comparison of the People’s Republic of China and The Republic of Cuba: Constitutional Systems and Changes in the New Order

Öz

Thanks to the establishment of the Union of Soviet Socialist Republics (USSR) at the beginning of the 20th century and its importance in the Cold War period, socialist ideals and socialism have become one of our recent history's most popular philosophies. Therefore, socialism has expanded its influence throughout the world. During this period, several countries in East Asia, Europe, and South America have adopted socialism/communism in the building process of their political regimes. However, after the dissolution of the USSR in the early 1990s, several changes and developments took place both in the international order and in most socialist countries in political, economic, and social terms. In most of these socialist countries, which were formerly opposed to capitalism and liberalism, there has been a transition to capitalism, especially with regard to their understanding of the economy. Despite the changes, socialist/communist ideas, values, and practices maintained their legitimacy in their political regimes. China and Cuba are the two countries that the study focuses on in the context of this continuity and change. The study comparatively examines the transition process of the China and Cuba to the socialist system; the political structures established after the socialist revolution; the changes in the two countries after the decline of socialism. The study based on the qualitative research methods. The central thesis of this study is that the political structure of both countries has not moved away from the order envisaged by the socialist system and that their understanding of the economy has gradually transformed to include capitalist mechanisms and practices. Finally, the main argument of this study is that China and Cuba have preserved most of the conventional structure of their political system, while their economies are on the way to adapting to the international capitalist economy.

Anahtar Kelimeler

Socialism, Communism, China and Cuba, Politics, Economy

Kaynakça

• AĞDEMİR, Zeynep (2015), “Küba Ekonomisinin ve Kamu Maliyesinin Genel Görünümü”, Mülkiye Dergisi, S.39(4), ss.109-146.
• AKDAĞ, Zekeriyya (2019a), “Türkiye-Çin İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi”, Hafıza Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, S.1(1), ss.40-57.
• AKDAĞ, Zekeriyya (2019b), “Türkiye-Çin İlişkilerinde Kuşak ve Yol Girişiminin Önemi”, Birey ve Toplum Dergisi, S.9(17), ss.65-95.
• ALBERT, Michael ve HAHNEL, Robin (1981), Socialism Today and Tomorrow, South End Press, Boston.
• ANADOLU AJANSI (2017), “Çin Halk Cumhuriyeti”, E-Haber, https://www.aa.com.tr/tr/ulke-profilleri/cin-halk-cumhuriyeti/901507 (Erişim Tarihi: 10.01.2022).
• ANGIN, Ahmet (1967), Küba İhtilali, Akşam Kitap Kulübü Yayını, İstanbul.
• BAIN, Mervyn J. ve WALKER, Chris (2021), Cuban International Relations at 60, Lexingyon Books Publisher, New York.
• BAKAN, Selahaddin (2019), İktisadi Düşünceler ve Devlet, BİLSAM Yayınları, Malatya.
• BARADAT, Leon P. (2012), Siyasal İdeolojiler Kökenleri ve Etkileri (Çev. Abdurrahman Aydın), Siyasal Kitapevi, Ankara.
• CHENG, Yinghong (2007), “Fidel Castro and China’s Lessons for Cuba: A Chinese Perspective”, The China Qarterly, S.189, ss.24-42.
• CHINA’S CONSTITUTION OF 1982 (1982), China’s Constitution of 1982, https://www.constitu.org/constitution /China2018.pdf?lang=e n (Erişim Tarihi: 17.10.2021).
• CUBA’S CONSTITUTION OF 2019 (2019), Cuba’s Constitution of 2019, https://www.constituteproject.org/constitution/Cuba_20 19.pdf?lan g=en (Erişim Tarihi: 17.10.2021).
• ÇAHA, Ömer (2013), Siyasi Düşüncelere Giriş, Değerler Eğitim Merkezi Yayını, İstanbul.
• ÇALIK, Ümit (2011), “Çin Ekonomisi (Mao ve Mao Sonrası Dönem)”, Liberal Düşünce Dergisi, S.16(64), ss.185-206.
• ÇİÇEK, Atıl Cem (2018), “Kuvvetler Birliği Kuramı Bağlamında Küba’da Siyasal Sistem”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler’de Akademik Araştırmalar III (Ed. Timuçin Kodaman, Emel İştar Işıklı), Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara, ss.165-180.
• ÇULHAOĞLU, Metin (2012), “Marksizm”, Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler (Haz. Gökhan Atılgan, Erden Atilla Aytekin), Yordam Kitap Yayınları, İstanbul, ss.297-313.
• DEMİR, Tarık (2019), “Latin Amerika’daki Hegemonya Mücadelesinde Küba’nın Yeri”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, S.44, ss.1-11.
• DIŞ EKONOMIK İLIŞKILER KURULU (2022), Türkiye – Küba İş Konseyi, DEİK Yayınları, Ankara, https://www.deik.org.tr/turkiye-amerika-is-konseyleri-turkiye-kuba-is-konseyi (Erişim Tarihi: 23.01.2022).
• DUMAN, Fatih (2012), “Devlet”, Siyaset Bilimi (Ed. Halis Çetin), Orion Kitabevi, Ankara, ss.75-114.
• DUVERGER, Maurice (1986), Siyasal Rejimler (Çev. Teoman Tunçdoğan), Sosyal Yayınlar, İstanbul.
• ESENBEL, Selçuk (2013), Türkiye’de Çin’i Düşünmek: Ekonomik, Siyasi ve Kültürel Ilişkilere Yeni Yaklaşımlar, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• GONZALEZ, Mike (1994), Küba, Castro ve Sosyalizm (Çev. Betül Genç), Z Yayınlar, İstanbul.
• HARDT-LANSBERG, Martin ve BURKETT, Paul (2006), Çin ve Sosyalizm (Çev. Emre Balıkçı), Kalkedon Yayıncılık, İstanbul.
• HARRIS, Richard L. (1992), Marxism, Socialism, and Democracy in Latin America, Routledge Publisher, New York.
• HEYWOOD, Andrew (2007), Siyaset (Ed. Buğra Kalkan; Çev. Bekir Berat Özipek, Bircan Şahin, Mete Yıldız, Zeynep Kopuzlu, Bahattin Seçilmişoğlu, Atilla Yayla), Adres Yayınları, Ankara.
• HÜRRİYET GAZETESİ (2001), “Çin Kapılarını Dünyaya Açıyor”, Hürriyet Gazetesi (E-Haber), https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/cin-kapilarini-dunyaya-aciyor-36301 (Erişim Tarihi: 16.12.2021).
• KIŞLALI, Ahmet Taner (1987), Siyaset Bilimi, Ankara Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Yayınları, Ankara.
• KISSINGER, Henry (2015), Çin: Dünden Bugüne Yeni Çin (Çev. Nalan Işık Çeper), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• LINZ, Juan (2008), Totaliter ve Otoriter Rejimler (Çev. Ergun Özbudun), Liberte Yayınları, Ankara.
• MANDEL, Ernest (1998), Marksist Ekonomi Kuramına Giriş (Çev. Ali Ünlü), Toplumsal Dönüşün Yayınları, İstanbul.
• MARX, Karl (2019), Kapital (Çev. Mehmet Selik, Nail Satlıgan, Erkin Özalp), Yordam Kitap Yayınları, İstanbul.
• MARX, Karl ve ENGELS, Friedrich (2016), Komünist Manifesto (Çev. Nail Satlıgan), Yordam Kitap Yayınları, İstanbul.
• OKUTAN, Çağatay (2012), “Siyasal Sistemler”, Siyaset Bilimi (Ed. Halis Çetin), Orion Kitabevi, Ankara, ss.189-219.
• ÖRMECI, Ozan (2018), Ejderin Ayak Sesleri: Dünya Siyasetinde Çin Halk Cumhuriyeti, Cinius Yayınları, İstanbul.
• ÖZTEKIN, Ali (1993), Siyaset Bilimine Giriş, Yenimalatya Gazetesi Yayını, Malatya.
• PARLAK, Bekir ve CANER, Cantürk (2005), Karşılaştırmalı Siyasal ve Yönetsel Yapılar, Aktüel Yayınları, İstanbul.
• PEREZ-LOPEZ, Jorge (1998), “The Cuban Economic Crisis of the 1990s and the External Sector”, Association for the Study of the Cuban Economy, https://www.ascecuba.org/asce_proceedings/the-cuban-economic-crisis-of-the-1990s-and-the-external-sector/ (Erişim Tarihi: 19.12.2021).
• PETRAS, James ve EASTMAN-ABAYA, Robin (2014), “Küba: Devam Eden Devrim ve Güncel Çelişkiler”, Yeni Fikir Dergisi, S.2(13), ss.97-110.
• PLETCHER, Kenneth (2011), The History of China, Britannica Educational Publishing, New York.
• ROSKIN, Michael G., CORD, Robert L., MEDEIROS, James A. ve JONES, Walter S. (2015), Siyaset Bilimi: Bir Giriş (Çev. Atilla Yayla), Adres Yayınları, Ankara.
• SARTRE, Jean Paul (1969), Küba’yı Anlatıyor (Çev. Şahin Alpay), Anadolu Yayınları, Ankara.
• SEZEN, Seriye (2007), “Çin Halk Cumhuriyeti’nde Sosyalist Piyasa Ekonomisine Dönüşüm”, Amme İdaresi Dergisi, S.40(1), ss.27-56.
• SEZEN, Seriye (2021), “Çin Halk Cumhuriyeti’nin Siyasal Sistemi: Sürekliliği Koruyarak Değişmek”, APAM Çin Çalışmaları I (Ed. Merthan Dündar, Gürhan Kirilen), APAM Yayınları, Ankara, ss.1-30.
• ŞİMŞEK, Mevlüdiye (2005), “Çin Halk Cumhuriyeti’nin Dünya Ticaret Örgütü’ne Üyeliğinin Ekonomik Etkileri ve Çin’in Geleceğine İlişkin Senaryolar”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, S.12(2), ss.77-90.
• T. C. DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI (tarihsiz), “Küba’nın Siyasi Görünümü”, T.C. Dışişleri Bakanlığı Kurumsal Web Sayfası, http://www.mfa.gov.tr/kuba-siyasi-gorunumu.tr.mfa. (Erişim Tarihi: 24.05.2021).
• TEZİÇ, Erdoğan (2016), Anayasa Hukuku, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• THE WORLD BANK (tarihsiz), “Data for China and Cuba”, Worldbank Kurumsal Web Sayfası, https://data.worldbank.org/?locations=CN-CU (Erişim Tarihi: 05.05.2021).
• TİMURTAŞ, Mehmet Emin (2018), “Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ekonomik ve Siyasi Geçmişinin Bugünkü Gelişim Sürecindeki Rolü”, Sakarya İktisat Dergisi, S.7(1), ss.52-69.
• TOK, Nafiz (2012), “Siyasal İdeolojiler”, Siyaset Bilimi (Ed. Halis Çetin), Orion Kitabevi, Ankara, ss.117-186.
• UYANIK, Özgür (2014), Latin Amerika’nın Devrimci Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• XING, Li (2010), “Introduction: Rise of China and Capitalist World Order: The Four-China Nexus”, The Rise of China and Capitalist World Order (Ed. Li Xing), Ashgate Publishing Company, Vermont, ss.1-25.
• XING, Li ve OPOKU-MENSAH, Paul (2010), “The Diaspora and the Rise of Nations: China and Africa Compared”, The Rise of China and Capitalist World Order (Ed. Li Xing), Ashgate Publishing Company, Vermont, ss.87-116.
• ZARROW, Peter (2005), China in War and Revolution 1895-1949, Routledge Publisher, New York.