Türk Yönetim Anlayışında Din’in Liderlik Tarzları Üzerindeki Yansımaları: Kutadgu Bilig ve Kanun-i Şehinşahî Eserlerinin Karşılaştırılması

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 3, 754 - 767, 31.12.2022

Samed Arı

https://doi.org/10.33712/mana.1157044

Öz

Yönetim bilimlerinde liderlik çalışmaları, yönetenlerin ve çalışanların huzuru, örgütlerin amaç ve hedefleri, çalışanların verimi, performansı veya motivasyonu gibi birçok açıdan önem taşımaktadır. Devlet yönetimlerinde ise bir liderin sergilediği liderlik tutumu, diğer devletler açısından ve ülkede yaşayanlar açısından tüm toplumun nasıl yönetildiğine dair genel soruya açıklama getirmesi açısından dikkate alınan bir husustur. Tarihsel süreçler izlendiğinde liderlik tutumlarının çağın gereklerine göre farklılık gösterdiği görülmektedir. Ekonomi ve toplum hayatında önemli değişikliklerin olduğu dönemlerde liderlik çalışmaları da bu sosyal değişim sürecinden etkilenmiştir. Hatta liderin meşruiyet kaynaklarının aşındığı ve değiştiği de hissedilmektedir. Bu süreçte devlet yönetiminde liderlik davranışlarının ve meşruiyetinin din etkisi altında kaldığı zamanlar da bulunmaktadır. Özellikle Türk devlet yönetiminde, İslamiyet öncesi dönemde Kut anlayışı hâkimiyeti görülmekte iken; İslamiyet’in kabulünden sonraki dönemde İslam dini etkisinin izleri görülmektedir. Edebiyat, hukuk ve siyaset alanındaki metinlerde yönetime dair bu etkilerin yansımaları bulunmaktadır. Türk yönetiminde ideal yönetici ve daha iyi bir yönetim için liderlere öğüt olarak sunulan siyasetnameler, yöneticilere bir tavsiye ve övgü metni olarak düşünce tarihinde yer bulmaktadırlar. Bu çalışmada, Türk devlet yönetimi anlayışı içerisinde “din” faktörünün liderlik tarzına etkisinin olup olmadığı Kutadgu Bilig ve Kanun-i Şehinşahî eserleri üzerinden incelenmektedir. Kutadgu Bilig ve Kanun-i Şehinşahî eserleri İslamiyet’e geçiş ve İslamiyet sonrası edebiyat tarihi ürünlerinden olup, liderlik tarzını din değişkeni ile incelemeye fırsat verebilecek iki eserdir. Çalışmamızda söz konusu eserlerin, bir liderin taşıması gereken özelliklerine dair ilgili bölümleri irdelenmekte ve bulgular üzerinden betimsel bir karşılaştırması yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yönetici, Lider, Liderlik Teorileri, Kutadgu Bilig, Kanun-i Şehinşahî

Reflections of Religion on Leadership Styles in Turkish Management Understanding: Comparison of Kutadgu Bilig and Kanun-i Şehinşahî Works

Öz

Leadership studies in management sciences are important in many aspects such as the peace of managers and employees, the goals and objectives of organizations, the efficiency, performance or motivation of employees. In state administrations, the leadership attitude of a leader is an issue that is taken into consideration in terms of other states and in terms of explaining the general question of how the whole society is governed by the people living in the country. When historical processes are followed, it is seen that leadership attitudes differ according to the requirements of the age. Leadership studies were also affected by this process of social change during periods of significant changes in economic and social life. It is even felt that the sources of legitimacy of the leader are eroded and changed. In this process, there are also times when leadership behaviors and legitimacy in state administration are under the influence of religion. Especially in the Turkish state administration, the concept of Kut was dominant in the pre-Islamic period; In the period after the adoption of Islam, traces of the influence of the religion of Islam can be seen. There are reflections of these effects on the administration in the texts in the field of literature, law and politics. Politics, which are offered as advice to the leaders for the ideal manager and better management in Turkish administration, find a place in the history of thought as a text of advice and praise to the managers. In this study, whether the "religion" factor has an effect on the leadership style in the understanding of Turkish state administration is examined through the works of Kutadgu Bilig and Kanun-i Şehinşahî. Kutadgu Bilig and Kanun-i Şehinşahî works are two works that can give the opportunity to examine the leadership style with the variable of religion, which are among the works of the transition to Islam and post-Islamic literature history. In our study, the relevant parts of the works in question about the characteristics that a leader should have are examined and a descriptive comparison is made on the basis of the findings.

Anahtar Kelimeler

Manager, Leader, Leadership Theories, Kutadgu Bilig, Kanun-i Şehinşahî

Kaynakça

• ADALIOĞLU, Hasan Hüseyin (2016), “Bir Siyasetnâme Olarak Kutadgu Bilig”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.34, ss.237-253.
• AHMETBEYOĞLU, Ali (2020), “Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümdarlığın Hududları”, Turkish Journal of History, S.71, ss.29-50.
• AKDEMİR, Ali, TANKİŞİ, Safa, AKTAŞ, Özlem, YILDIZ, Burcu ve ÖZTÜRK, Hakan (2022), “Yöneticilerin, Liderlik Görevlerine İlişkin Algılarının Çeşitli Sektör Bağlamında Araştırılması”, Disiplinlerarası Yenilik Araştırmaları Dergisi, S.2(1), ss.78-89.
• ALTAY, Ahmet (2011), “Klasik Dönem Osmanlı Siyasetname Geleneğine Genel Bir Bakış”, Turkish Studies, S.6(3), ss.1795-1809.
• BULUT, Yakup ve BAKAN, İsmail (2005), “Yönetici ve Yöneticilik Üzerine Kahramanmaraş Kentinde Bir Araştırma”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, S.5(9), ss.62-89.
• ÇAPAR, Merve (2021), “Liderlik Türlerinin İş Tatminine Etkisi Beyaz Yakalı Çalışanlar Üzerine Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• DAĞLI, Gökmen (2003), “Toplam Kalite Yönetiminde Stratejik Liderliğin Yeri ve Önemi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Lefkoşa.
• DEMİR, Cengiz, YILMAZ, Mustafa Kemal ve ÇEVİRGEN, Aydın (2010), “Liderlik Yaklaşımları ve Liderlik Tarzlarına İlişkin Bir Araştırma”, Alanya İşletme Fatültesi Dergisi, S.2(1), ss.129-152.
• DEMİR, Halis ve OKAN, Tarkan (2008), “Etkileşimsel ve Dönüşümsel Liderlik: Bir Ölçek Geliştirme Denemesi”, Yönetim Dergisi, S.19(61), ss.72-90.
• DEMİRCİOĞLU, Emre Can (2015), “Karizmatik Liderliğin Yönetsel Açıdan Değerlendirilmesi”, Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, S.1(1), ss.52-69.
• DEMİREL, Demokaan, (2014), “Kutadgu Bilig’ de Devlet Yönetimi”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, S.6(1), ss.55-61.
• DİNÇER, Ömer (2018), Siyasetnameleri Yeniden Okumak: Bir Yönetim Bilimci Gözüyle Geleneksel Siyasi Düşünce, Klasik Yayınları, İstanbul.
• DOĞAN, Güleda ve ŞENCAN, İpek (2017), Bilimsel Yayınlarda Kaynak Gösterme: Tablo ve Şekil Oluşturma Rehberi APA 6 Kuralları, Türk Kütüphaneciler Derneği Yayınları, Ankara.
• DÖĞERLİOĞLU, Özlem (2015), Yönetici Olmak İçin Bilmeniz Gereken 14 Şey, Elif Yayınevi, Ankara, 2.Baskı.
• DURAN, Ömer (2018), “Türk Kamu Yönetimi’nde Liderlik Politikası”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• DÜVENCİ, Serhat (2018), “Devletin Kökenleri Açısından Devleti Doğuran Etmenler: Çeşitli Uygarlıklar ve Topluluklar Üzerinden Bir Değerlendirme”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, S.1(2), ss.66-93.
• GENÇ, Vural (2014), “Acem’den Rum’a: İdris-i Bidlîsî’nin Hayatı, Tarihçiliği ve Heşt Behişt’in II. Bayezid Kısmı (1481-1512)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• GÜLLÜCE, Veysel (2001), “İnsan Allah’ın Halifesi midir?”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.15, ss.169-214.
• HAS HACİB, Yusuf (2019), Kutadgu Bilig (Çev. Muzaffer Tunçel), Gençlik Spor Yayınları, Ankara.
• İNBAŞI, Mehmet ve DEMİRTAŞ, Mehmet (2019), Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Bitlis, Bitlis Eren Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2.Cilt.
• İSLAM SİYASET DÜŞÜNCESİ KATALOĞU (2022), “Kânûn-i Şehinşâhî”, İslam Siyaset Düşüncesi Kataloğu, http://isd.ilem.org.tr/detay/506 (Erişim Tarihi: 25.06.2022).
• KAFESOĞLU, İbrahim (2021), Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• KALAYCI, Erkan (2019), “Oğuz Kağan Destanında Türklerin Lider Anlayışı Üzerine Bazı Tespitler”, Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S.14, ss.198-2014.
• KARAHALİLÖZ, Osman (2021), “Öğretmen Görüşlerine Göre Okul Müdürlerinin Alturistik (Özgeci) Liderlik Davranışlarının İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• KAYA, Fatih (2015), “Kutadgu Bilig’e Göre Liderlik Eğitimi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• KILIÇ ÖZKAYNAR, Gülnaz (2017), “Tarihte Öne Çıkan Türk Lider Özellikleri Üzerine Bir İnceleme”, Ekonomi, İşletme ve Yönetim Dergisi, S1(1), ss.10-31.
• KOÇAK MACUN, Büşra ve KURTLU, Yasemin (2018), “Kutadgu Bilig’e Göre Yönetici ve Nitelikleri”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.10(28), ss.60-96.
• KURT ACAR, Ayşegül (2022), “Geçmişten Günümüze Yönetsel Metinlerde Liderlik: Orhun Yazıtları, Siyasetname ve Nutuk’un Eğitsel Liderlik Bağlamında Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• KÜÇÜKÖZKAN, Yasemin (2015), “Liderlik ve Motivasyon Teorileri: Kuramsal Bir Çerçeve”, Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, S.1(2), ss.86-115.
• OVACI, Vahap (2015), “İslam Hukukunun Karaktaristik Özellikleri”, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.7(7), ss.69-80.
• ÖZCAN, Abdülkadir (2013), “Osmanlı Tarihçiliğine ve Tarih Kaynaklarına Genel Bir Bakış”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S.1, ss.271-293.
• ÖZKAN CANBOLAT, Ela, BERAHA, Aydın, ÇELİKSOY, Emine ve TÜRKER, Yücel (2010), “Türk Liderlik Profili: Türk Siyasi Liderleri Üzerine Niteliksel Bir Çalışma”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, S.2(2), ss.37-45.
• SARI, Esra (2020), “Vizyoner Liderlik: Mithat Paşa Örneği”, Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, S.3(2), ss.75-86.
• SÖNMEZ, Kamil (2017), Türkiye’de Yönetim Becerileri ve Liderlik, Anı Yayıncılık, Ankara, 2.Baskı.
• TAŞ, Ali (2012), “Türk Yönetim Tarzının Tarihsel Arka Planı”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.99(196), ss.59-82.
• TEMİZKAN, Abdullah (2011), “Türk Tarihinde Meşruiyetin Kaynağı ve Öteki Sorunu”, Türk Yurdu Dergisi, S.31(289), ss.259-262.
• TERZİ ÇOBAN, Duygu ve TUTAR, Hasan (2020), “Kutadgu Bilig’de ‘Bey’ Figürünün Otantik Liderlik Yaklaşımı Açısından Analizi”, Milli Folklor Dergisi, S.32(16), ss.202-214.
• TÜRKER KÜYEL, Mübahat (1995), “Farabi, Hikmet ve Kutadgu Bilig”, Atatürk Kültür Merkezi Erdem Dergisi, S.7(20), ss.377-470.
• UYGUR, Abdüsselam (2007), “Kanun-i Şehinşâhî Tercümelerinde Rastlanan Bazı Çeviri Hataları ve Bunların Tashihi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.22, ss.103-120.
• UYGUR, Abdüsselam (2011), “İdris-i Bitlisi ve Eserleri Üzerinde Yapılan Bazı Bilimsel Araştırmalara Tenkidi Bir Yaklaşım”, Şarkiyat Mecmuası, S.2007(10), ss.53-69.
• YALÇIN, E. Semih ve ÇETİN, Altan (1999), “Türklerde Liderlik Geleneği ve Atatürk”, Erdem Dergisi, S.33, ss.1029-1036.
• YEŞİL, Abdullah (2016), “Liderlik ve Motivasyon Teorilerine Yönelik Kavramsal Bir İnceleme”, Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, S.2(3), ss.158-180.
• YOLCU, Tuğba (2019), “Türkiye’de Siyasal Kültür ve Siyasal Liderlik Anlayışının Temelleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.12(1), ss.93-106.