Coğrafya Lisans Öğrencilerinin Enerji Tasarrufu ve Enerji Okuryazarlık Düzeylerine Dair Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 784 - 793, 21.10.2023

Fatih Ayhan

https://doi.org/10.33712/mana.1328770

Öz

Artan nüfus, şehirleşme ve üretim faaliyetlerine bağlı olarak enerjiye duyulan ihtiyaç ve bağımlılık giderek artmaktadır. Ancak enerji arzının sınırlı ve kaynakların eşitsiz dağıldığı günümüzde enerji kaynaklarının yönetimi, üretimi, aktarımı, ticareti vb. unsurlar kimi zaman politik, siyasi, ekonomik çatışma ve krizlere sebep olmaktadır. Özellikle fosil enerji kaynaklarının aşırı tüketimi sonucunda ortaya çıkan çevre ve hava kirliliği insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Günümüzde ülkeler bilinçli enerji tüketimi ve tercihi yaparak enerjiyi verimli, etkin ve tasarruflu kullanma davranışlarını benimseyen enerji okuryazarlığı kazanmış toplumlara ihtiyaç duymaktadır. Bu amaçla okul öncesinden başlayarak yüksek öğrenime kadar her kademede enerjiye dair temel konular öğretim programında yer almaktadır. Aile, arkadaş, yakın çevre, yaşanılan yerleşim yerine ait kültür, eğitim durumu, iletişim imkânları, gelir seviyesi vb. etkenler enerji okuryazarlığını özellikle davranış seviyesinde önemli ölçüde etkiler. Ülkemizde coğrafya lisans programlarında enerjinin üretimi, tüketimi, dağılışı, stratejik önemi ile doğal çevre ve ulusal ekonomi üzerindeki etkilerine dair kazanımları kapsayan dersler okutulmaktadır. Bu bakımdan coğrafya lisans programında öğrenim gören öğrenciler ile bölüm mezunlarının enerji okuryazarı niteliğine sahip olması beklenmektedir. Yapmış olduğumuz çalışma Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü öğrencilerine geçerliği ve güvenirliği kabul edilmiş enerji okuryazarlığı ölçeği uygulanmış ve sonuçlar öğrencilere ait bazı demografik özelliklere bağlı olarak yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda öğrencilerin sahip olduğu enerji okuryazarlık seviyelerinin yaşanan yer, sınıf düzeyi, anne-baba eğitim seviyesi gibi demografik bazı etkenlere göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Enerji, Enerji Okuryazarlığı, Coğrafya

A Study on Energy Saving and Energy Literacy Levels of Undergraduate Geography Students

Öz

Depending on the increasing population, urbanization, and production activities, the need and dependence on energy are increasing. However, in today's world, where energy supply is limited and resources are unevenly distributed, the management, production, transfer, and trade of energy resources sometimes cause political, political, and economic conflicts and crises. In particular, environmental and air pollution from excessive consumption of fossil energy sources has been affecting human health. Today, countries need energy-literate societies that use energy efficiently, effectively, and economically by making conscious energy consumption and choices. For this purpose, essential energy-related topics are included in the education curriculum at all levels, starting from preschool to higher education. Family, friends, immediate environment, culture of the place of residence, educational status, communication opportunities, income level, etc. factors significantly affect energy literacy, especially at the behavioral level. In our country, in geography undergraduate programs, courses covering the achievements of energy production, consumption, distribution, strategic importance and its effects on the natural environment and national economy are taught. In this respect, the students studying in the geography undergraduate program and the department graduates are expected to be energy literate. In our study, the energy literacy scale of which validity and reliability was accepted was applied to the Afyon Kocatepe University, Faculty of Science and Letters, Department of Geography, and the results were interpreted depending on some demographic characteristics of the students. The study's findings revealed that the energy literacy levels of the students vary depending on demographic factors such as place of residence, class level, and parental education level.

Anahtar Kelimeler

Energy, Energy Literacy, Geography

Kaynakça

• AKBULUT, Gülpınar (2008), “Küresel Değişimler Bağlamında Dünya Enerji Kaynakları, Sorunlar ve Türkiye”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, S.32(1), ss.117-137.
• AKOVA, İsmet (2018), “Enerji Kaynakları”, Beşeri ve Ekonomik Coğrafya (Ed. Mesut Doğan, Özlem Sertkaya Doğan), Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, ss.285-329.
• AKOVA, İsmet (2019), “Türkiye’nin Enerji Sorunu ve Tercihler”, I. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiriler Kitabı, İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul, ss.571-580.
• AYATA, Semra, OYLUMLUOĞLU, Görkem, ALPASLAN, Muhammet Mustafa (2022), “Ortaokul Öğrencilerinin Enerji Okuryazarlığının Demografik Değişkenler ile İlişkisinin İncelenmesi”, Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi (BEST Dergi), S.6(2), ss.115-129.
• AYHAN, Fatih ve DOĞAN, Mesut (2022), “Enerji Okuryazarlığı – Coğrafya”, Coğrafya Okuryazarlığı II (Ed. Ramazan SEVER), Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, ss.36-53.
• BOZ, Vildan (2020), “Enerji Kaynaklarına İlişkin Öğrenci Görüşleri ve Enerji Okuryazarlığı: Durum Çalışması”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Şener, KILIÇ ÇAKMAK, Ebru, AKGÜN, Özcan Erkan, KARADENİZ, Şirin ve DEMİREL, Funda (2008), Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• DEWATERS, Jan ve POWERS, Susan (2013), “Establishing Measurement Criteria for an Energy Literacy Questionnaire”, The Journal of Environmental Education, S.44(1), ss.38-55.
• DEWATERS, Jan, QAQISH, Basil, GRAHAM, Mary ve POWERS, Susan (2013), “Designing an Energy Literacy Questionnaire for Middle and High School Youth”, The Journal of Environmental Education, S.44(1), ss.56-78.
• DOĞAN, Mesut (2011), “Enerji Kullanımının Coğrafi Çevre Üzerindeki Etkileri”, Marmara Coğrafya Dergisi, S.23, ss.36-52.
• GÜVEN, Güven, YAKAR, Ali ve SÜLÜN, Yusuf (2019), “Adapta on of the Energy Literacy Scale into Turkish: A Validity and Reliability Study”, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.48(1), ss.821-857.
• IŞIK, Hasan (2011), “Yirminci Yüzyıldan Yirmibirinci Yüzyıla Enerji Sorunu”, Günümüz Dünya Sorunları (Ed. Hakkı Yazıcı, Kenan Arıbaş), Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, ss.105-124.
• MARTINS, Ana, MADALENO, Mara ve DIAS, Marta Ferreira (2020), “Energy Literacy: What is Out There to Know?”, Energy Reports, S.6, ss.454-459.
• OLUK, Sami, KAYA ŞENGÖREN, Serap ve BABADAĞ, Gonca (2019), “Öğretmen Adaylarının Enerji Tasarrufuna Yönelik Tutum ve Davranışlarının Bazı Değişkenler Acısından Değerlendirilmesi”, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, S.47, ss.1-13.
• ORAL, Muhammed (2020), “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına İlişkin Bir Farkındalık Araştırması”, Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, S.5(2), ss.387-397.
• ÖZBAŞ, Abdullah (2006), “Lise 3 Coğrafya Dersinde Yer Alan Enerji Kaynakları Konularının İşbirlikli Öğrenme Yöntemi ile Öğretilmesinin Öğrenci Başarısına Etkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• YÖK - YÜKSEKÖĞRETİM KURULU (2023), “YÖK Başkanı Özvar, 2022-2023 Eğitim Öğretim Yılı Bahar Dönemi’ne İlişkin Alınan Yeni Kararları Açıkladı”, YÖK Kurumsal Web Sayfası (E-Haber), 30 Mart 2023, https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2023/yok-baskani-ozvar-2022-2023-egitim-ogretim-bahar-donemi-ne-iliskin-alinan-yeni-kararlari-acikladi.aspx (Erişim Tarihi: 14.06.2023).
• ZOGRAFAKIS, Nikalaos, MENEGAKI, Angeliki ve TSAGARAKIS, Konstantinos, (2008), “Effective Education for Energy Efficiency”, Energy Policy, S.36(8), ss.3226-3232.