Housing Policies in Türkiye and the Role of TOKI in This Scope

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 700 - 710, 31.10.2024

Ali Tosun

https://doi.org/10.33712/mana.1511583

Öz

It is seen that housing, which has an important place among the basic needs of people, has evolved to an important dimension both in rural and urban areas. It is seen that people are exposed to different factors in obtaining housing, and this is effective at the point of obtaining housing. This situation has highlighted the need to evaluate the housing policies that have been proposed in recent years. It is seen that the formulation of housing policies and the implementation of studies for this purpose are shaped according to each country. Housing policies in Türkiye have a short history. It is seen that public housing policies, which emerged after the Second World War and were put forward to meet the housing needs of people in urban areas, have undergone change and transformation in the process. It can be argued that this situation has caused official actors to come to the forefront in housing policies in Türkiye and the process to be shaped according to the policies of these institutions. It can be argued that the unplanned urbanization that emerged after the war revealed a distorted structure and created housing and social problems in urban areas. It is seen that the unplanned use of urban spaces and the creation of a rent-based area rather than meeting the housing need have caused the housing problem to grow for people with low income levels. It can be said that this has led public policies in the city to come to the forefront on the basis of housing. In this study, housing policies and the course of development are discussed within the framework of policy. The study aims to analyze the situation of housing policies Türkiye in recent years. The mission of TOKI in housing policies/problems expresses the importance of the study. It is seen that the concept of housing, the development/transformation course of housing policies in the world, housing policies in Türkiye and the role of TOKI reveal the methodology of the study. The study reveals that the desired policy outputs/results have not been fully achieved, and in this context, the necessity of state policies that prioritize/emphasize social problems has emerged in order for public policies to reach a result-oriented level.

Anahtar Kelimeler

TOKİ, Housing Policies, Social Justice, Public Policies

Türkiye’de Konut Politikaları ve TOKİ’nin Bu Kapsamdaki Rolü

Öz

İnsanların temel ihtiyaçları arasında önemli bir yer edinen barınmanın, gerek kırsal alanda gerekse de kentsel alanda önemli bir boyuta evrildiği görülmektedir. İnsanların konut edinmede değişik faktörlere maruz kaldıkları ve bunun konut edinme noktasında etkili olduğu görülmektedir. Bu durumun son yıllarda ortaya konan konut politikalarının değerlendirilmesini ön plana çıkardığı görülmektedir. Konut politikalarının ortaya konması ve buna yönelik çalışmaların yapılmasının ülkelerin her ülkeye göre şekillendiği görülmektedir. Türkiye’de konut politikalarının kısa bir tarihi bulunmaktadır. İkinci Dünya Savaşından sonra ortaya çıkan ve kentsel alandaki insanların barınma ihtiyaçlarının giderilmesine ilişkin ortaya konan kamusal konut politikalarının süreç içinde değişim ve dönüşüme uğradığı görülmektedir. Bu durumun Türkiye açısından konut politikalarında resmi aktörlerin ön plana çıkmasına ve sürecin bu kurumların politikalarına göre şekillenmesine neden olduğu savunulabilir. Savaştan sonra ortaya çıkan plansız kentleşmenin, çarpık yapıyı ortaya çıkardığı ve kentsel alanlarda barınma sorunu ile toplumsal sorunları yarattığı savunulabilir. Kent mekanlarının plansız bir şekilde kullanılması ve konut ihtiyacının karşılanmasından ziyade rant temelli bir alanın yaratılmasının, gelir düzeyi düşük insanlar açısından barınma sorununun büyümesine neden olduğu görülmektedir. Bunun, kentte kamu politikalarının barınma temelli olarak öne çıkmasını sağladığı söylenebilir. Bu çalışmada politika çerçevesinde konut politikaları ve gelişim seyri ele alınmıştır. Çalışmada konut politikalarının Türkiye’deki son yıllardaki durumunun analiz edilmesi amaçlanmıştır. Konut politikalarında/sorununda TOKİ’nin misyonu, çalışmanın önemini ifade etmektedir. Konut kavramının ele alınması, dünyada konut politkalarının gelişim/dönüşüm seyri, Türkiye’de konut politikaları ve TOKİ’nin rolünün çalışmanın metodolojisini ortaya koyduğu görülmektedir. Çalışmada, istenilen politika çıktılarına/sonuçlara tam olarak ulaşılamadığı ve bu kapsamda kamu politikalarının sonuç verici bir seviyeye gelmesi için toplumsal sorunların öncelendiği/önemsendiği devlet politikalarının gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

TOKİ, Konut Politikaları, Sosyal Adalet, Kamu Politikaları

Etik Beyan

BULUNMAMAKTADIR

Destekleyen Kurum

BULUNMAMAKTADIR

Teşekkür

BULUNMAMAKTADIR

Kaynakça

• ACAR, Fırat (2021), “Kentleşme Süreçleri ve Konut Politikaları: Gaziantep Karataş Alt-Kentinde İnşaat Sektörü”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Göç Enstitüsü, Gaziantep.
• AHSAN, Md Moynul ve HELVACIOĞLU, Cansu (2022), “Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Projelerine Paydaşların Katılımı: Aktaş ve Yatıkmusluk TOKİ Konutları Proje Örneği”, Journal of Political Administrative and Local Studies (JPAL), S.5(2), ss.121-143.
• AKALIN, Mehmet (2016), “Sosyal Konutların Türkiye’nin Konut Politikaları İçerisindeki Yeri ve TOKİ’nin Sosyal Konut Uygulamaları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.(26)1, ss.107-123.
• AKIN, Rahman (2017), “Türkiye’de Sosyal Politika ve Sosyal Konut Politikası”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• AKÖZ ÇEVRİMLİ, Begüm, ÇEVRİMLİ, Süleyman Cevat ve ULUSOY, Mine (2024), “Konut ve Çevresinde Fiziksel Erişilebilirliğin Değerlendirilmesi: Isparta Akkent TOKİ Toplu Konutları Örneği”, Artium, S.12(1), ss.44-58.
• ALODALI, Mehmet Fatih Bilal, TUNCER, Aziz ve USTA, Sefa (2014), “Kamu Politikası Örneği Olarak Türkiye’de Konut Politikalarının Şekillenmesinde TOKİ’nin Rolü”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, S.5(10), ss.273-303.
• ANDREW, Beer, FAULKUNER, Debbie, PARIS, Chris ve CLOWER, Terry (2011), Housing Transitions Through the Life Course Aspiration Needs and Policy, The Policy Press, Bristol.
• ARSLAN, Hatice Derya, ACAR BİLGİLİ, Sümeyye Merve ve DOĞAN, Sercan (2024), “Farklı İklim Bölgelerinde TOKİ Tip Konutlarının Doğal Havalandırma Analizi”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, S.6(1), ss.21-39.
• ATEŞ, Hamza ve KARACAOĞLU YILDIZ, Naime Merve (2022), “Kentin Yeni Gettoları: Kapalı Konut Sitelerinin Yönetsel ve Sosyal Sorunlar”, Medeniyet Araştırmaları Dergisi, S.7(1), ss.48-60.
• BAHÇECİ, Hazal Ilgın (2018), “TOKİ’nin Kent Mekânının Kullanımına İlişkin Kamusal Yetkilerinin Yerel Demokrasi Kavramı Çerçevesinde İncelenmesi”, Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, S.1(1), ss.135-150.
• BAYRAKTAR, Erdoğan (2007), Bir İnsanlık Hakkı Konut TOKİ’nin Planlı Kentleşme ve Konut Üretim Seferberliği, Boyut Yayın Grubu, İstanbul, ss.1-168.
• BEYAZIT, Eylem ve YARIM, Umut Seren (2020), “Farklı Refah Devleti Modellerinde Konut Politikaları”, Journal of History School, S.48, ss.3604-3623.
• BOYACIOĞLU, Esin (2010), “Kent ve Konut”, TMMOB Dosya Dergisi, S.10, ss.1-2.
• BULUT, Yakup ve KURT, Zehra (2020), “Kentsel Katılım: Kentsel Politikaların Oluşumunda Dezavantajlı Grupların Konumu”, Journal of Politics, Economy and Management, S.3(1), ss.21-33.
• CANDAN, Hakan, OKTAY, Ercan ve SÜRMELİ, İpek (2018), “Sanayileşme ve Göç Olgusunun Kent Planları Üzerine Etkisi: Karaman Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.11(60), ss.869-879.
• ÇAKIR, Sabri (2011), “Türkiye’de Göç, Kentleşme/Gecekondu Sorunu ve Üretilen Politikalar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, S.23, ss.209-222.
• ÇALIŞKAN, Özlem (2017), “Mekânsal Planlamada Sosyal Adaletin Yeri ve Sosyal Konutla İlişkisi: Türkiye’de 1980 Sonrası Dönemde Konut Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• ÇARDAK, Fatma Seda (2011), “Kentsel Dönüşüm Bağlamında TOKİ Konutlarının İncelenmesi: Yüreğir Sinan Paşa Kentsel Dönüşüm Projesi ve Aksantaş TOKİ Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• ÇOBAN, Aykut Namık (2012), “Cumhuriyetin İlanından Günümüze Konut Politikası”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, S.67(3), ss.75-108.
• DEMİR, Oğuzhan Mehmet (2019), “Konut Sorununa Yönelik Kamu Politikaları ve TOKİ Projelerinin Gelir Dağılımı İle İlişkisi: İzmir İli Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• GÜLEÇ SOLAK, Sevcan ve OKTAY, Ercan (2017), “"Konut"tan Öte "Konut"tan Ziyade: Yaratılan Yeni Kentsel Ütopyaların Konut Reklamları Aracılığıyla İnşası”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.14(40), ss.378-397.
• KARA, Mustafa ve PALABIYIK, Hamit (2009), “1980 Sonrası Türkiye’de Konut Politikaları: Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ)”, Uluslararası Davraz Kongresi Bildiriler Kitabı, 24-27 Eylül 2009 – Isparta, ss.1541-1555.
• KELEŞ, Ruşen (2010), Kentleşme Politikası, İmge Yayınları, Ankara.
• KÖSE, Fatma Nur ve AKKAYA, Mehmet Ali (2022), “Türkiye’de Toplu Konut İdaresi (TOKİ) Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında Kütüphanelerin Yeri”, Bilgi Yönetimi Dergisi, S.5(1), ss.163-179.
• ORHAN, Vildan (2008), “Toplu Konutlarda Kullanım Aşaması, Kalite Değerlendirmesi Eryaman 7. Etap Toplu Konut Uygulaması”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• ÖKTEM ÜNSAL, Binnur (2011), “İstanbul'da Neoliberal Kentleşme Modelinin Sosyo-mekansal İzdüşümleri”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S.44, ss.23-40.
• ÖZKAN, Doruk Görken ve AKYOL, Duygu (2017), “Yeni Yasal Düzenlemeler Ekseninde Yerele Müdahalenin En Güçlü Aktörlerinden Birisi Olarak TOKİ”, Turan: Stratejik Araştırmalar Merkezi, S.9(36), ss.630-636.
• ÖZTÜRK, Bilge L. (2008), “Türkiye’de Konut Sorunu ve Konut Finansman Sistemi (Mortgage)”, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• PAÇ, Dilara Gökçen (2023), “Anonim Kullanıcının Barınma Mekânı: TOKİ Konutları”, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, S.9(75), ss.4518-4528.
• SAĞLAM, Serdar (2016), “1923-1950 Yılları Arasında Türkiye’de Kent ve Kentleşme Olgusu”, Sosyoloji Konferansları, S.53, ss.257-274.
• ŞENGÜL, Tarık (2003), “Yerel Devlet Sorunu ve Yerel Devletin Dönüşümünde Yerel Eğilimler”, Praksis, S.9, ss.183-220.
• ŞENGÜL, Tarık (2009), Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi, Kapitalist Kentleşme Süreçleri Üzerine Yazılar, İmge Kitabevi, Ankara.
• T.C. ÇEVRE ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANLIĞI (2017), “Kentges”, T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kurumsal Web Sitesi, https://kentges.csb.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.06.2024).
• T.C. TOPLU KONUT İDARESİ BAŞKANLIĞI (2024), “Kuruluş ve Tarihçe”, T. C. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Kurumsal Web Sayfası, http://www.toki.gov.tr/kurulus-ve-tarihce (Erişim Tarihi: 15.06.2024).
• TAŞAR, M. Okan ve ÇEVİK, Savaş (2009), “Sosyal Konut ve Konut Sektörüne Devlet Müdahalesi: Avrupa Ülkeleri ve Türkiye”, Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, S.1(2), ss.133-162.
• TUTAL, Gül Şebnem ve KOÇ, Canan (2023), “Sosyal Konut Çalışmalarında Toplu Konut İdaresi (TOKİ)’nin Yerini İncelemede Bir Yöntem Denemesi”, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.15(1), ss.15-40.
• TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU, (2024), https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.06.2024).
• ULUSOY, Ali Ender (2020), “Türkiye’de Konut Politikaları: Tarihsel Süreç ve Aktörlerin Rolü”, Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, S.1(3), ss.87-123.
• ULUSOY, Ali Ender (2023), “Türkiye'de Konut Politikaları ve TOKİ'nin Rolü: İstanbul İlinde Vatandaş Algısını ve Memnuniyetini Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• UN-UNITED NATIONS (2024), “Report of the United Nations Special Rapporteur on Adequate Housing as a Component of the Right to an Adequate Standard of Living, an on the Right to Non-Discrimination in This Context”, UN Human Rights Council, www.ohchr.org/en/issues/housing/pages/housingindex.aspx (Erişim Tarihi: 20.06.2024).
• USTA, Sefa ve ULUSOY, Ali Ender (2023), “1980 Sonrası Dönemde Türkiye’de Konut Politikaları: Hükümet Programları Üzerinden Bir İnceleme”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, S.6(2), ss.264-288.
• YAYLI, Hasan ve AVAN, Sinan (2017), “Türkiye’de Konut Politikalarının Konut Kooperatifçiliği Üzerine Etkileri ve Konut Kooperatiflerinin Konut Üretimindeki Rolü Üzerine Bir İnceleme”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, S.52(4), ss.358-385.
• YAZICI, Selin (2019), “Konut Politikası Konut Reklamları İlişkisi: 1990 Yılından Günümüze Değişen Konut Politikasını Reklamlar Üzerinden Okumak”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• YILMAZ, Orhan (2023), “TOKİ ve Tasarrufa Dayalı Finansman Şirketlerindeki Konut Finansmanının Fıkhî Boyutu”, Kilitbahir, S.(22), ss.207-228.
• Avrupa Sosyal Şartı (3 Mayıs 1996 tarih ve 35 numaralı Avrupa Şartı Anlaşması), https://www.anayasa.gov.tr/media/3680/avrupasosyalsarti.pdf (Erişim Tarihi: 18.06.2024).
• 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu (17.03.1984 tarih ve 18344 sayılı Resmi Gazete).