The Effect of Decrees on Bureaucracy in Turkey: A Comparison of Parliamentary and Presidential Government Systems

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 1134 - 1147, 08.01.2025

Recep Kaya

Öz

The article focuses on the impact of decrees on bureaucracy in Türkiye, comparing the parliamentary and presidential government systems. This study examines how and to what extent decrees have an effect on bureaucratic institutions in the parliamentary period and especially in the presidential government system. The scope of the article consists of decrees having the force of law, which are among the regulatory procedures frequently resorted to by the executive in the parliamentary period and which are no longer applicable today, and presidential decrees issued during the presidential government system period, which is a government system model specific to Turkey. The study first addresses the characteristics of bureaucracy and then explains parliamentary and presidential government systems. Then, the subject of decrees is addressed. In addition, the effects of decrees on bureaucracy on the basis of government systems and the roles they play in the change and transformation in the bureaucracy institution are stated. The study was prepared by utilizing the literature studies published so far within the scope of bureaucracy and government systems and decrees. In this context, the study will contribute to the literature by revealing the differences between the Decree Laws and Presidential Decrees and how and in what way their effects on the bureaucracy are.

Anahtar Kelimeler

Decree, Bureaucracy, Government System, Council of Ministers, President, President

Etik Beyan

This paper complies with Research and Publication Ethics, has no conflict of interest to declare, and has received no financial support. The article has been checked for spelling and plagiarism/similarity. The article was evaluated by "at least two external referees" and "double blinding" method. The author sent a signed "Copyright Transfer Form" to the journal. There is no need to obtain ethical permission for the current study as per the legislation. The "Declaration Form Regarding No Ethics Permission Required" was sent to the journal by the authors on this subject. The author contributed to all sections and stages of the study alone.

Destekleyen Kurum

No financial support was received for the conduct of the research.

Türkiye’de Kararnamelerin Bürokrasi Üzerindeki Etkisi: Parlamenter ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinin Karşılaştırması

Öz

Makalenin konusu, Parlamenter sistem ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi karşılaştırmasında Türkiye’de kararnamelerin bürokrasi üzerindeki etkisidir. Bu çalışmada Parlamenter dönemde ve özellikle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde kararnamelerin bürokrasi kurumu üzerindeki etkilerinin nasıl ve ne denli olduğu ele alınmaktadır. Makalenin kapsamını, Parlamenter dönemde yürütmenin sıklıkla başvurduğu düzenleyici işlemlerden biri olan ve günümüzde uygulanma imkânı kalmayan kanun hükmünde kararnameler ile Türkiye’ye özgü hükümet sistemi modeli olan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi döneminde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri oluşturmaktadır. Çalışmada ilk olarak bürokrasinin özellikleri ele alınmış, sonrasında ise Parlamenter ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemleri açıklanmıştır. Daha sonra da kararname konusuna değinilmiştir. Ayrıca hükümet sistemleri temelinde kararnamelerin bürokrasi üzerinde etkileri ve bürokrasi kurumundaki değişim ve dönüşümde oynadığı roller belirtilmiştir. Çalışma, bürokrasi ve hükümet sistemleri ile kararnameler kapsamında bugüne kadar yayınlanan literatür çalışmalarından faydalanılarak hazırlanmıştır. Bu kapsamda çalışmanın Kanun Hükmünde Kararnameler ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri arasındaki farklılık ve bürokrasi üzerindeki etkilerinin nasıl ve ne şekilde olduğunu ortaya koyması bakımından literartüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kararname, Bürokrasi, Hükümet Sistemi, Bakanlar Kurulu, Cumhurbaşkanı

Etik Beyan

Bu makale Araştırma ve Yayın Etiğine uygundur. Beyan edilecek herhangi bir çıkar çatışması yoktur. Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır. Makale yazım ve intihal/benzerlik açısından kontrol edilmiştir. Makale, “en az iki dış hakem” ve “çift taraflı körleme” yöntemi ile değerlendirilmiştir. Yazar, dergiye imzalı “Telif Devir Formu” belgesi göndermişlerdir. Mevcut çalışma için mevzuat gereği etik izni alınmaya ihtiyaç yoktur. Bu konuda yazarlar tarafından dergiye “Etik İznine Gerek Olmadığına Dair Beyan Formu” gönderilmiştir. Yazar, çalışmanın tüm bölümlerine ve aşamalarına tek başına katkıda bulunmuştur.

Destekleyen Kurum

Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır.

Kaynakça

• ABADAN, Nermin (1959), Bürokrasi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• AKYILMAZ, Bahtiyar, SEZGİNER, Murat ve KAYA, Cemil (2019), Türk İdare Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara, 9. Baskı.
• ATAR, Yavuz (2019), “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Rejimi ve Anayasallık Denetimi”, Anayasa Yargısı Dergisi, S.36(1), ss.241-259.
• BARANSEL, Atilla (1979), Çağdaş Yönetim Düşüncesinin Evrimi, İstanbul Üniversitesi İşletme Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• BAŞARAN, İbrahim Ethem (1989), Yönetim, Gül Yayınevi, Ankara, 2. Baskı.
• ÇAĞLAR, Nazmiye (2017), “Avantaj ve Dezavantajlarıyla Parlamenter Hükümet Sistemi”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.19(4), ss.1-7.
• DURSUNOĞLU, İsmail (2019), “Kuvvetler Ayrılığı Perspektifinden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yasama”, Turkish Studies: Economics Finance Politics, S.14(4), ss.1225-1238.
• ERGUN, Turgay ve POLATOĞLU, Aykut (1992), Kamu Yönetimine Giriş, TODAİE Yayınları, Ankara, 4. Baskı.
• ERYILMAZ, Bilal (2004), Bürokrasi ve Siyaset: Bürokratik Devletten Etkin Yönetime, Alfa Yayınları, İstanbul, 4. Baskı.
• ERYILMAZ, Bilal (2017), Kamu Yönetimi, Umuttepe Yayınları, Kocaeli, 10. Baskı.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin (2019), Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 11. Baskı.
• GÖZLER, Kemal (2000), Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Rejimi, Ekin Yayınları, Bursa.
• GÜLENER, Serdar ve MİŞ, Nebi (2017), Cumhurbaşkanlığı Sistemi, SETA Yayınları, Ankara.
• GÜLER, Fatih (2023), “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: 12. Cumhurbaşkanlığı Dönemi (2018- 2023) Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Analizi ve Anayasa Yargısının Konuya Yaklaşımı”, Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminde Kamu Yönetimi (Ed. Hüsamettin İnanç, Kübra Öztürk), Nobel Yayınları, Ankara, ss.117-202.
• GÜLER, Tahsin (2018), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Kamu Yönetimine Etkileri”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.2(39), ss.299-322.
• GÜNDAY, Metin (2004), İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara, 9. Baskı.
• HEPER, Metin (1983), "Bürokrasi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, Cilt 2.
• HICKS, Herbert G. ve GULLET, C. Ray (1981), Organizasyonlar: Teori ve Davranış, İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi İşletme Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• JAKOBY, Henry (1969), Bürokratisierung der Welt, Luchterhand Press, Berlin.
• KARA, Turhan (2019), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Siyasal ve Bürokratik Dönüşüm”, Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, S.3(2), ss.218-234.
• KARAETEPE, Şükrü, ALKAN, Haluk, ATAR, Yavuz, BİNGÖL, Yılmaz ve BAYRAKTAR DURGUN, Gonca (2017), Sorularla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Memur-Sen Yayınları, Ankara.
• KAYA, Recep (2023), “Bürokrasi-Siyaset İlişkilerinin Parlamenter ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemleri Üzerinden Değerlendirilmesi (2002-2022)”, Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• KAYA, Yahya Kemal (1994), Çağdaşlaşma Yolunda Deve Dikenleri, Bilim Yayınları, Ankara.
• KIZILKAYA, Saltuk Buğra (2022), “Kanun Hükmünde Kararname ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• LIJPHART, Arend (2012), Patterns of Democracy: Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries, Yale University Press, New Haven – Connecticut (US), Second Edition.
• ÖZER, Mehmet Akif ve ÖZMEN, Burak (2017), “Parlamenter ve Başkanlık Sistemleri Arasında Konumunu Arayan Bürokrasi”, Strategic Public Management Journal, S.3(Special Issue), ss.17-34.
• SÖYLER, Yasin (2018), Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• SÖYLER, Yasin ve İBA, Şeref (2019), “Yeni Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanı Kararının Nitelik Farkı ve Hukuki Sonuçları”, Anayasa Yargısı Dergisi, S.36(1), ss.195-223.
• ŞAHİN, Ali (2004), “Yönetim Kuramları ve Motivasyon İlişkisi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.11, ss.523-547.
• ŞAYLAN, Gencay (1996), “Cumhuriyet Bürokrasisi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, Cilt 2.
• TAN, Turgut (1995), “Türk Hukukunda Kanun Hükmünde Kararname Uygulaması ve Sorunlar”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S.50(1), ss.336-353.
• TANÖR, Bülent ve YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (2004), Türk Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 11. Baskı.
• TATAROĞLU, Muhittin (1997), “Türkiye’de 12 Eylül 1980 Sonrası Siyasi İktidar Bürokrasi İlişkileri”, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• TEZİÇ, Erdoğan (2003), Anayasa Hukuku, Beta Basım Yayın Dağıtım, İstanbul, 8. Baskı.
• TURAN, A. Menaf (2018), “Türkiye’nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Social Sciences Research Journal, S.7(3), ss.42-91.
• YALDIZ, Çağlasın (2020), “Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri”, Kesit Akademi Dergisi, S.6(24), ss.350-362.
• YAYLA, Ahmet (2019), “Anayasa Değişikliği Sonrasında Cumhurbaşkanlığı Makamının Olağan Döneme İlişkin Düzenleme Alanı ve İdari İşlemlere Etkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.21(Özel Sayı), ss.1609-1643.
• T. C. 1982 Anayasası (09.11.1982 tarih ve 17863(mükerrer) sayılı Resmi Gazete).