Benedict Anderson’ın Ulus İnşası Anlayışı: İktidar İlişkileri Perspektifinden Bir Eleştiri

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 214 - 223, 28.03.2025

Muhammet Ali Yunus

https://doi.org/10.33712/mana.1606290

Öz

Bu çalışma, Benedict Anderson’un “Hayali Cemaatler” (Imagined Communities) adlı eserinde ortaya koyduğu ulus ve ulusçuluk anlayışını, geniş bir kavramsal çerçeve ve eleştirel perspektif ışığında derinlemesine incelemektedir. Anderson’un milliyetçilik teorisi, modernist yaklaşımların Marksist bir katkıyla zenginleştirilmiş bir türü olarak değerlendirilmektedir. Makalede, Anderson’un kuramına yönelik başlıca eleştiriler, Anthony Smith, Ernest Gellner, Partha Chatterjee, E. J. Hobsbawm, Kellas, Balakrishnan gibi düşünürlerin görüşleriyle birlikte tartışılmakta; Michel Foucault’nun iktidar, bilgi ve söylem çözümlemeleriyle bağlantı kurularak Anderson’un kuramının eksik kaldığı boyutlar irdelenmektedir Ayrıca, Anderson’un ulus kavramının Latin Amerika’daki özgün oluşumları üzerinden değerlendirilmesi ve bu sürecin eleştirel analizine yer verilmektedir. Sonuç kısmında ise ulus inşasının yalnızca kültürel veya dilsel bir süreç olmadığı, aksine iktidar ilişkileri, ekonomik dinamikler, sömürgecilik deneyimleri, kapitalist üretim tarzının yayılması, dinsel ve etnik faktörlerin karmaşık bir bileşimi olduğu vurgulanmaktadır. Böylece, ulusun “hayal edilmiş” yapısının yanı sıra, bu hayalin neden ve nasıl “gerçek” bir toplumsal form halini aldığı özellikle iktidar, söylem ve toplumsal pratikler üçgeninde incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Milliyetçilik Kuramları, Ulus-İnşası, İktidar İlişkileri

Etik Beyan

Bu makale Araştırma ve Yayın Etiğine uygundur. Beyan edilecek herhangi bir çıkar çatışması yoktur. Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır. Makale yazım ve intihal/benzerlik açısından kontrol edilmiştir. Makale, “en az iki dış hakem” ve “çift taraflı körleme” yöntemi ile değerlendirilmiştir. Yazar, dergiye imzalı “Telif Devir Formu” belgesi göndermişlerdir. Mevcut çalışma için mevzuat gereği etik izni alınmaya ihtiyaç yoktur. Bu konuda yazarlar tarafından dergiye “Etik İznine Gerek Olmadığına Dair Beyan Formu” gönderilmiştir. Yazar, çalışmanın tüm bölümlerine ve aşamalarına tek başına katkıda bulunmuştur.

Destekleyen Kurum

Araştırmanın ortaya konulmasında herhangi bir mali destek alınmamıştır.

Benedict Anderson's Concept of Nation-Building: A Critique from the Perspective of Power Relations

Öz

This study examines Benedict Anderson's concept of nation and nationalism as articulated in his work Imagined Communities, within a broad conceptual framework and from a critical perspective. Anderson's theory of nationalism is evaluated as a modernist approach enriched by a Marxist contribution. The article discusses the main critiques of Anderson's theory through the perspectives of thinkers such as Anthony Smith, Ernest Gellner, Partha Chatterjee, E. J. Hobsbawm, Kellas and Balakrishnan; and examines the dimensions where Anderson's theory falls short by drawing connections with Michel Foucault's analyses of power, knowledge, and discourse. Furthermore, the concept of the nation as proposed by Anderson is evaluated in light of the unique formations in Latin America, and this process is subjected to critical analysis. In the conclusion, it is emphasized that nation-building is not merely a cultural or linguistic process but rather a complex amalgamation of power relations, economic dynamics, colonial experiences, the spread of capitalist modes of production, and religious and ethnic factors. Thus, alongside the "imagined" nature of the nation, the study investigates how and why this imagination transforms into a "real" social form, particularly within the triangle of power, discourse, and social practices.

Anahtar Kelimeler

Nationalism Theories, Nation-Building, Power Relations

Etik Beyan

This paper complies with Research and Publication Ethics, has no conflict of interest to declare, and has received no financial support. The article has been checked for spelling and plagiarism/similarity. The article was evaluated by "at least two external referees" and "double blinding" method. The author sent a signed "Copyright Transfer Form" to the journal. There is no need to obtain ethical permission for the current study as per the legislation. The "Declaration Form Regarding No Ethics Permission Required" was sent to the journal by the authors on this subject. The author contributed to all sections and stages of the study alone.

Destekleyen Kurum

No financial support was received for the conduct of the research.

Kaynakça

• AĞCAN, Muhammed (2015), “Humanity, Freedom and Socio-Political Community in Hege”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, S.65(1), ss.39-78.
• AKSOY, Numan Durak ve ARSLANTAŞ, Halis Adnan (2010), “Ulus, Ulusçuluk ve Ulus-Devlet”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S.28, ss.31–39.
• ANDERSON, Benedict (1995), Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması (Çev. İskender Savaşır), Metis Yayınları, İstanbul.
• BALAKRISHNAN, Gopal (1996), “The National Imagination”, Mapping the Nation (Ed. Gopal Balakrishnan), Verso Press, London (UK), ss.198-214.
• BAYRAM, Ahmet Kemal (2018), “Foucault’nun Yöntemi: Hakikatin Söylemsel İnşasının Arkeolojisi ve Soykütüğü”, International Journal of Political Science and Urban Studies, S.6(2), ss.217-230.
• BİRİNCİ, Fatih (2019), “Ölümün Karşısında İnsan: Dehşet Yönetim Kuramı”, Evrim Ağacı, 3 Ocak 2019, https://evrimagaci.org/olumun-karsisinda-insan-dehset-yonetim-kurami-7538?srsltid=AfmBOor_sGXkIc9Q7cXEgy3JulTLsYem0rh8T2Cv-wMzYaPu1vMUGmDb (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• CASTELLÓ, Enric (2016), “Anderson and the Media: The Strength of “Imagined Communities”, Debats, S.1(1), ss.59-63.
• CHATTERJEE, Partha (1993), The Nation and its Fragments: Colonial and Postcolonial Histories, Princeton University Press, Princeton (UK).
• ÇİÇEK, Ali (2024), “Milliyetçilik Kuramları”, İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği (Ed. Şeniz Anbarlı Bozatay, Konur Alp Demir), Gazi Kitabevi, Ankara, ss.1-28.
• ÇİÇEK, Ali (2025), “Imagined Communities and Modern Nation Building: A Comparative Analysis of Anderson and Gellner’s Theories of Nationalism”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.16(1), ss.1-12.
• ÇİL, Serdar ve AYTEKİN, Mesut (2015), “Yeni Medya ve Demokrasi İlişkisi”, Yeni Medya Araştırmaları (Ed. Mehmet Gökhan Genel), Ekin Yayınevi, Bursa, ss.105-132.
• ERAYDIN, Galip (2019), “Ağ Toplumu’nda Farkındalığa Davet Eden Kitap: İletişim Gücü”, Etkileşim, S.3, ss.218-233.
• FOUCAULT, Michel (1972), The Archaeology of Knowledge and The Discourse on Language, Pantheon Books Publisher, New York (US).
• FOUCAULT, Michel (1980), Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977 (Ed. Colin Gordon), Pantheon Books Publisher, New York (US).
• FOUCAULT, Michel (2003), İktidarın Gözü (Çev. Işık Ergüden), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• FOUCAULT, Michel (2004), Toplumu Savunmak Gerekir (Çev. Şahsuvar Aktaş), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• GARCIA LANDA, José Angel (2014), “Notes on the Order of Discourse’”, Jose Angel Garcia Landa Person Web Page (E-Article), www.garcialanda.net (Erişim Tarihi: 03.08.2024).
• GELLNER, Ernest (1992), Uluslar ve Ulusçuluk, İnsan Yayınları, İstanbul.
• HOBBES, Thomas (1993), Leviathan (Çev. Semih Lim), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• HOBSBAWM, Eric (1995), Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality, Cambridge University Press, Cambridge (UK).
• KELLAS, James (1991), The Politics of Nationalism and Ethnicity, MacMillan Publisher, Basingstoke.
• MITCHELL, Don (2000), Cultural Geography: A Critical Introduction, Blackwell Press, Oxford.
• NIETZSCHE, Friedrich (1968), The Will to Power (Ed. Walter Kaufmann), Vintage Books Publisher, New York (US).
• NIETZSCHE, Friedrich (1998), On the Genealogy of Morality (Çev. Maudemarie Clark, Alan J. Swensen), Hackett Publishing Company, Cambridge (UK).
• ÖZKIRIMLI, Umut (2020), Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Doğu-Batı Yayınları, Ankara.
• SANJAUME, Marc (2016), “Anderson and the Imagined Nation”, Debats, S.1, ss.65–69.
• SMITH, Anthony(2003), Nationalism and Modernism, Routledge Press, London (UK).
• SMITH, Anthony (2009), Ethno-Symbolism and Nationalism: A Cultural Approach, Routledge Press, London (UK).
• SMITH, Anthony (2013), Nationalism: Theory, Ideology, History, Polity Press, Cambridge (UK).
• ŞENTÜRK, Rıdvan (2009), “McLuhan’ın Televizyon Teorisi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.8(15), ss.17-31.
• TÜZEN, Hasan (2008), “Postmodernizm Mitosu”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.17, ss.145-158.
• YALÇIN, Nergiz (2017), “Enformasyon Toplumu Bağlamında Teknolojik Distopya Üzerine Bir Çalışma: Mr. Robot Örneği”, Yeni Medya Elektronik Dergisi, S.1(1), ss.93-101.