Kırsal Alanlardaki Mekânların Sosyal, Kültürel ve Dini İşlevi (Siirt ve Batman Köyleri Örneği)

Yıl 2023, , 225 - 252, 30.06.2023

Mehmet Tayanç

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1267993

Öz

Bu araştırma, bazı kırsal mekânların mevcut toplumsal ilişkileri hangi dinamiklerden yola çıkarak inşa ettiği veya ne şekilde ortadan kaldırdığı sorusundan hareketle hazırlanmıştır. Ayrıca bu kırsal mekânların toplumsal hafızada ne şekilde yer aldığı, toplumsal hafızayı nasıl koruduğu ve sonraki kuşaklara nasıl aktardığı sorularına yanıt aramaktadır. Özellikle kırsal alanlarda sıkça karşılaştığımız köprü, su değirmeni, medrese, karakol, kervan yolu ve baraj gibi mekânların toplumsal işlevlerine odaklanılmıştır. Söz konusu bu mekânların toplumsal grupları bir araya getirme, ayrıştırma ve bu grupların yer değiştirmesi üzerindeki rollerine değinilmiştir. Bir yılı aşkın bir süre devam eden bu etnografik çalışmada nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Çalışma, Siirt ve Batman illerine bağlı köylerde karşılaşılan belli sayıda mekânlarla sınırlıdır. Bu doğrultuda Batman’da 35, Siirt’te ise 37 köye ziyaret gerçekleştirilmiştir. Bu köylerde de farklı yaş, cinsiyet ve mesleğe sahip olan toplam 72 kişi ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Amaçsal örnekleme tekniği ile belirlenen bu katılımcılarla yarı yapılandırılmış görüşme formları ile mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmeler neticesinde elde edilen veriler ise içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Kırsal alan, Mekân, Toplumsal ilişki, Bütünleşme, Ayrışma

Social, Cultural and Religious Function of Spaces in Rural Areas: The Case of Siirt and Batman Villages

Öz

This study is based on the question of which factors some rural spaces build and eliminate existing social relations. Specifically, the social functions of places such as bridges, caravan roads, police offices, madrasah, watermills, and dams are focused subjects. It is examined how these spaces bring social groups together, how they are separated, and how they affect the displacement of these groups. On the other hand, the differences between the rural space stand out with its cultural aspects, and the urban space stands out with its economic aspects are emphasized. A qualitative research design is used in this ethnographic study, which lasted more than a year. The study is limited to a certain number of places in the villages of Siirt and Batman. In this context, 35 villages in Batman and 37 villages in Siirt are visited. In these villages, a total of 72 people of different ages, genders, and occupations are interviewed. The participants are determined using the purposive sampling technique. Interviews are conducted with the participants using semi-structured interview forms. The obtained data are analyzed using the content analysis technique. As a result of the findings, it is concluded that the spaces in rural areas are consumed in a cultural sense, just like the urban spaces. Moreover, it is observed that some rural spaces, unlike urban spaces, provide individuals with new behavioral patterns.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Rural Area, Space, Social Relationship, Integration, Segregation.

Kaynakça

• Akbarishahabi, Leila. “İnsan Ölçeğinde Tasarlanan Kentsel Mekânlar ve Kent sakinlerinin Aidiyet Duyguları Üzerine Bir Değerlendirme”. Kent Akademisi, 15/1. (Mart 2022). 136-154. https://doi.org/10.35674/kent.991918
• Aktaş, Ahmet. Böyle Buyurdu Şeyhim: Şeyhlik Kurumunun Sosyal ve Dini Pratiklere Etkisi”. Ankara: Araştırma Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Aktaş, Ahmet. “Geleneksel Bir Örgütlenme Biçimi Olarak Aşiret”, Aşiret. Ed. Mehmet Tayanç-Ahmet Aktaş. 13-35. Konya: Çizgi Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Aslan, Şükrü. “Birleştiren ve Ayrıştıran İşlevleriyle İstanbul’da Boğaz Köprülerinin Toplumsal Dili”. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 44/0, (Mart 2011), 107-123.
• Castells, Manuel. Kent Sınıf İktidar, çev. Asuman Türkün. Ankara: Phoenix Yayınları, 2. Basım 2017.
• Creswell, John W.,-Poth, Cheryl N. Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing among Five Approaches. USA: Sage Publications, 2016.
• Connerton Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar?, çev. Alaaddin Şenel. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Fırat, Derya. “Sunuş: Bellek, Uzam ve Mücadele”. Sokağın Belleği, der. Derya Fırat. 7-43. Ankara: Dipnot Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Geney, Fatma vd. “Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Dış Mekân Özellikleri: Eskişehir İli Örneği”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20/0, (2019), 735-767.
• Kurban, Dilek-Yegen, Mesut. Adaletin Kıyısında: ‘Zorunlu’ Göç Sonrasında Devlet ve Kürtler 5233 sayılı Tazminat Yasası’nın bir Değerlendirmesi – Van Örneği. Istanbul: TESEV Yayinlari, 1. Basım, 2012.
• Karaarslan, Faruk. Toplumsal Hafıza, İstanbul: Ketebe Yayınları, 1 Basım, 2019.
• Lefebvre, Henri. Mekân Üretimi, çev. Işık. Ergüden. İstanbul: Sel Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Mayring, Philipp. Qualitative Content Analysis. Qualitative Social Research. 2/1 (2004), 159-176.
• Özaloğlu, Serpil. “Hatırlamanın Yapıtaşı Mekânın Bellek ile İlişkisi Üzerine”. Bir Varmış Bir Yokmuş: Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar, der. Tahire Ermen - Serpil Özaloğlu 13-21. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Özgen, Elif. “İnsan-Mekân Etkileşiminde Sağlık Yapıları Ve Mekânın İyileştirici Rolü”. Sanat ve Tasarım Dergisi 8/2. (2018), 184-195. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.529764
• Rossi, Aldo. The Architecture of the City. Cambridge, Massachusetts, and London: The MIT Press, 1982.
• Nora, Pierre. Hafıza Mekânları, çev. Ahmet Emin Özcan. Ankara: Dost Kitapevi, 1. Basım, 2006.
• Sharr, Adam. Mimarlar İçin Heidegger, çev. Volkan Atmaca. İstanbul: Yem Yayınları, 2. Basım 2010.
• Siirt İl Yıllığı. Siirt İl Yıllığı. Siirt: Siirt Valiliği Yayınları, 1. Basım, 1998.
• Tayanç, Mehmet. “Coğrafyanın Kaderi Üzerine: Güneydoğuda Göç ve Göçün Temelleri”. Değişen Dünyada Göç, Ed. Mahir Özhan. 165-188. Bursa: Ekin Yayınevi, 1. Basım, 2020.
• Tayanç, Mehmet. “Mekân ve Pandemi: Değişen Roller ve Dönüşen Evin Halleri” HABITUS Toplumbilim Dergisi. 3/0 (Mart 2022), 71-95.
• Tayanç, Mehmet, Kent İmgesi. İstanbul: DBY Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Torlak, Soner, “Mekân Meselesine Bir Giriş, Mekân Meselesi”. Mekân Meselesi, der. Andy Merrrfield vd. 11-29. İstanbul: Tekin Yayınları, 2. Basım 2016.
• Torun, Alptekin. “Batık Kentin Hatırası: Yusufeli Kent Kimliğindeki Değişimler”. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi. 3/2, (Aralık 2021), 56-80. https://doi.org/10.48118/yykentcevre.1021841
• Türkiye İstatistik Kurumu. “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları”. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (Erişim Tarihi: 29.01.2023).
• Türkiye İstatistik Kurumu. “Nüfus ve Konut Sayımı”. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-ve-Konut-Sayimi-2021-45866 (Erişim Tarihi: 29.01.2023)
• Urry, John. Mekânları Tüketmek, çev. Rahmi G. Öğdül. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 3. Basım, 2018.
• Yeler, Soner-Minsolmaz Yeler, Gülcan. “Sakinlerin Anılarında Yayla Mahallesi”. Bir Varmış Bir Yokmuş: Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar, der. Tahire Ermen-Serpil Özaloğlu, 211-223. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Yin, Robert K. Case Study Research and Applications. USA: Sage Publication, 2018.
• Yükseker, Deniz - Kurban, Dilek. Türkiye'de Yerinden Edilme Sorununa Kalıcı Bir Çözüm Mümkün Mü? Van Eylem Planı’nın Değerlendirilmesi. İstanbul: TESEV Yayınları, 1. Basım, 2009.