Çöl Romancısı İbrahim el-Kûnî ve Edebî Kişiliği

Yıl 2024, , 371 - 390, 30.12.2024

Ethem Demir

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1512381

Öz

Doğuş evresini Muhammed Huseyn Heykel’in kırsal yaşam temalı Zeyneb adındaki romanıyla tamamlayan Arap romanı, tarih temalı Necib Mahfûz’un romanlarıyla önemli bir merhale katetmiştir. Birçok farklı temayla kaleme alındığı görülen Arap romanının önemli bir temayı eksik bıraktığı görülmüştür. Eksik bırakılan söz konusu tema ise çöl izleği olmuştur. Bu eksiği çok iyi fark eden İbrahim el-Kûnî ise kollarını sıvayıp bu manada onlarca roman kaleme almıştır. Çöl temalı birçok romanında çölün zannedildiği gibi ıssız, çorak ve izole edilmiş verimsiz bir coğrafya olmadığını aksine çölün temiz havasıyla, vefalı insanıyla ve sakin ortamıyla müthiş bir coğrafya olduğunu anlatmıştır. Okurları çöl temalı romanlarla tanıştıran Kûnî, söz konusu romanlarında insanın çöl ve doğa ile ilişkisinde hayatın anlamına ve varlığın özüne inmeye çalışmıştır. Çöl temalı yazdığı onlarca romanı sebebiyle çöl romancısı olarak isimlendirilen Kûnî, on iki yaşında Arapçayı öğrenmesine rağmen Arapça yazdığı romanlarında müthiş mitolojik ve felsefi bir dil kullanmıştır. Söz konusu dili hikâye, edebiyat araştırmaları, eleştiri, dil, tarih ve siyaset ile ilgili eserlerinde de kullanan Kûnî, bu anlamda önemli bir kültürel mirası geride bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Modern Arap Edebiyatı, Roman, Arap Romanı, İbrâhîm el-Kûnî.

Desert Novelıst Ibrahım el-Kûnî and Hıs Lıterary Personalıty

Öz

The Arabic novel, which completed its birth phase with Muhammed Hüseyn Heykel's rural life-themed novel called Zeyneb, has made a significant progress with the history-themed novels of Necib Mahfûz. It has been observed that the Arabic novel, which was written with many different themes, left an important theme missing. The theme in question that was left missing was the theme of the desert. Realizing this deficiency very well, İbrahim el-Kûnî rolled up his sleeves and wrote dozens of novels in this sense. In many of his desert-themed novels, he explains that the desert is not a deserted, barren and isolated, barren geography as it is thought, on the contrary, it is a wonderful geography with its clean air, loyal people and calm environment. Kûnî, who introduced the readers to desert-themed novels, tried to delve into the meaning of life and the essence of existence in man's relationship with the desert and nature. Kûnî, who is called the desert novelist because of the dozens of desert-themed novels he wrote, used a magnificent mythological and philosophical language in his novels written in Arabic, even though he learned Arabic at the age of twelve. Kûnî, who also used the language in question in his works related to stories, literary research, criticism, language, history and politics, left behind an important cultural heritage in this sense.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Modern Arabic Literature, Novel, Arabic Novel, Ibrāhīm al-Kūnī.

Kaynakça

• ‘Âlim, Muhammed Mahfûz. “İbrâhîm el-Kûnî rivâiyyen”. Mecelletü Tilmîz 3/36 (Aralık 2021), 76-91.
• Bitka, İbrâhîm. “Lemahât min tarihi kabâili’t-Tevârik”, Afrika Araştırmaları Dergisi 3/5 (Kasım 2016), 117-138
• Edinburgh University Press Journals. “Travelling Home: Ibrahim al-Kūnī’s al-Tibr (Gold Dust)”. Erişim 17 Mayıs 2024). https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/ccs.2013.0110.
• Goodreads. “İbrâhîm el-Kûnî”. Erişim 18 Mayıs 2024. https://www.goodreads.com/author/show/988499._ İbrâhîm el-Kûnî, Berku’l-Haleb (Beyrut: Dâru’n-Nehâr, 1999).
• Kantara. “Nezratün cedîde ‘ala alakâti’l-beşeri bi’l-heyavân ve’r-rûhi bi’t-tabîati”. Erişim 18 Mayıs 2024.
• https://qantara.de/ar/article/رواية -واو-الصغرى-للكاتب-الليبي-إبراهيم-الكوني-نظرة-جديدة-على-علاقة-البشر-بالحيوان-والروح.
• Kavas, Ahmet. "Tevârik", TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Mayıs 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/tevarik. Kitâbât. “İbrâhîm el-Kûnî sana‘a ustûrate’s-sahrâ ve keşefe gabâyâhâ”. Erişim 18 Mayıs 2024. https://kitabat.com/cultural/إبراهيم-الكوني-صنع-أسطورة-الصحراء-وك/.
• Kûnî, İbrâhîm. ‘Uşbu’l-leyl. (Beyrut: Dâru’l-Multekâ, 2. Basım, ts.
• Kûnî, İbrâhîm. Ahbâru’t-tûfâni’s-sânî. Libyâ: Tasîllî li’n-Neşri ve’l-İ‘lâm, 1991.
• Kûnî, İbrâhîm. Cenûbi garbi tarvâde cenubi garbi Kartaca. Dubai: Dubai es-Sekafiyye, 2011.
• Kûnî, İbrâhîm. ed-Dünyâ selâsetü eyyâmin (Beyrut: Dâru’l-Multekâ,ts.
• Kûnî, İbrâhîm. el-Behsu ‘ani’l-mekâni’d-dâi‘. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Derâse ve’n-Neşr, 2003.
• Kûnî, İbrâhîm. el-Bi’r. Libyâ: Tasîllî li’n-Neşri ve’l-İ‘lâm, 2.Basım , 1991.
• Kûnî, İbrâhîm. el-Bülbül. Beyrut: Dâru’n-Nehâr, 1999.
• Kûnî, İbrâhîm. el-Mecûs. Beyrut: Dâru’t-Tenvîr, 2. Basım 1992.
• Kûnî, İbrâhîm. el-Vâha. Libyâ: Tasîllî li’n-Neşri ve’l-İ‘lâm, 1991.
• Kûnî, İbrâhîm. el-Verm. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Derâse ve’n-Neşr, 2008.
• Kûnî, İbrâhîm. Enûbîs. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Derâse ve’n-Neşr, 2002.
• Kûnî, İbrâhîm. es-Sehere. ‘Ammân: Darû’l-Fâris, 1994.
• Kûnî, İbrâhîm. eş-Şerğ. Beyrut: Dâru’n-Nehâr, 1999.
• Kûnî, İbrâhîm. et-Tibr. Beyrut: Dâru’t-Tenvîr, 3. Baskı 1992.
• Kûnî, İbrâhîm. Fursânu’l-ahlâmi’l-katîle. Dubai: Dubai es-Sekafiyye, 2012.
• Kûnî, İbrâhîm. Kâbîl eyne ehûke Hâbîl. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Derâse ve’n-Neşr, 2007.
• Kûnî, İbrâhîm. Men ente eyyuhe’l-melâk. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Derâse ve’n-Neşr, 2009.
• Kûnî, İbrâhîm. Nâkatu’l-Lâh. Beyrut: Dâru’s-suâl, 2015.
• Kûnî, İbrâhîm. Nidâü’l-vakvâk. Libyâ: Tasîllî li’n-Neşri ve’l-İ‘lâm, 1991.
• Kûnî, İbrâhîm. Vâvu’s-suğrâ. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Derâse ve’n-Neşr, 1997.
• Mevdû‘. “İbrâhîm el-Kûnî rîvâî Lîbî”. Erişim 18 Mayıs 2024. https://mawdoo3.com/إبراهيم_الكوني_(روائي_ليبي). Wikipedia. “İbrâhîm el-Kûnî”. Erişim 17 Mayıs 2024. https://ar.wikipedia.org/wiki/إبراهيم_الكوني.
• Yemîne, Tûmî. er-Rivâyetü’l-Arabiyye mine’l-mehalliyye ile’l-‘âlemiyye İbrâhîm el-Kûnî inmuzec. Cezayir: Teyyâre İbn Haldûn Üniversitesi, Dil ve Edebiyat Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Zor, Salih - Arslan, Adnan. “Modern Arap Romanı Araştırmalarına Dair Bir Öneri Çalışması” Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/38 (Aralık 2021), 155-180.
• Zülfe, Kerîme. el-‘Atabâtü’n-nassiye fî rivâyeti vâvu’s-suğrâ li İbrâhîm el-Kûnî. Cezayir: 8 Mayıs 1945 Kalme üniversitesi Dil ve Edebiyat Fakültesi, Yüksek Lisans, 2017.