İbn Sînâ Mantığında Kavram

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 89 - 113, 16.06.2021

Yakup Özkan

Öz

Bu çalışmada İbn Sînâ Mantığı açısından kavramın ne olduğunu incelemeye
çalıştık. Kavramın neliğini değişik yönleriyle görmeyi denedik. İlk
olarak kavramın Mantık bilimindeki önemini veya yerini ele aldık. Bunun
sonrasında kavramın mertebelerini, söz konusu ettik. Yani tanımsal ve betimsel
sözlerin gerçekleştirdiği kavram tarzlarını inceledik. Bununla ilgili olarak
tanım ve betimi oluşturan özsel ve ilineksel yüklemlerin nelik açısından olan
durumlarını irdeledik. Bunun ardından ilk iki başlık altında kavram, tanım ve
nelik arasındaki mantıksal bağıntıları göstermeye çalıştık. Burada bu üçünün
bir yönden bir ve aynı olduklarının ispatlarını vermeye çalıştık. Çalışmanın
beşinci başlığında hem ilk dört başlıktaki içeriği dikkate alarak hem de yeni
bir içeriği söz konusu ederek kavramın, nasıl bir yönden varlık ve neliğin bir
birliği olduğunu ispatlamaya çalıştık. Araştırmanın altıncı başlığında özsel
bilimsel soruları, bunların içerisinde yer alıp kavramı soranlarını ve ayrıca
kavramın araştırılmasında soruların sıralamasını ele aldık. Burada ayrıca kavramın
ancak var olan bir şeyin özünün tanımlanmasıyla olabileceğini kısaca
ispatlamaya çaba gösterdik. Yedinci ve sekizinci başlıklar altında ise kavramı
bilgi ve yargının bir tarz ilkesi olarak söz konusu ettik

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, İbn Sînâ, Kavram, Tanım, Nelik

Kaynakça

• Ali Sedad. Mîzânu’l-Ukûl fi’l-Mantık ve’l-Usûl’. haz. İbrahim Çapak-Harun Kuşlu-Metin Aydın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Aristoteles. en-Nassu’l-kâmil li-mantıki Aristû. thk. Ferîd Cebr. Beyrut: Deru’lfikri’l- lübnânî, 1999, 1.
• Aydın, İ. Hakkı. “Filozof İbn Sina ve Modern Norolojik Bilimler”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 11 (1993), 468-473.
• Bingöl, Abdulkuddûs. “İbn-i Sînâ’da Mantıkî Mâhiyet ve Bilinmesi”. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkez Yayını. 42 (Eylül 1985).
• Bolay, M. Naci. Farabi Ve İbni Sina‘da Kavram Anlayışı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Durusoy, Ali. “Mantık ve Mantık Tarihi Üzerine Bir Değerlendirme”. İslâmî İlimler Dergisi, 5/2 (2010), 9-20.
• Durusoy, Ali. “Aristoteles‘ten Gazzâli’ye Klasik Mantıkta Anlam Kuramı”. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 28/1 (2005), 37-52.
• Durusoy, Ali. “İbn Sînâ’nın Klâsik Mantığa Katkıları”. İslâm Felsefesinin Sorunları. ed. Mehmet Vural. Ankara: Elis Yayınları, 2003.
• Durusoy, Ali. “İbn Rüşd‘ün Aristoteles İnşasında Farabî ve İbni Sina‘nın Katkıları”. Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutu İbn Rüşd’ü Yeniden Düşünmek 1. Cilt. Sivas: Asitan Yayıncılık, 2009, 283-293.
• Durusoy, Ali. “İbn Sînâ’nın Klâsik Mantığa Katkıları”. İslâm Felsefesinin Sorunları. Ankara: Elis Yayınları, 2003.
• Durusoy, Ali. “İbn Sînâ’da Vehim Kavramı ve İslâm Felsefesinin Diyalektiği”. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 28/1 (2005), 125-141.
• Durusoy, Ali. “Mantık Tarihinde Bir Dönüm Noktası: Bağdat”. Uluslararası İslâm Medeniyetinde Bağdat Sempozyumu. İstanbul: Bağlarbaşı Kültür Merkezi, 9-16.
• Durusoy, Ali. “İbn Rüşd Felsefesinde Mantık Biliminin Yeri”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 4/2 (Aralık 2018), 93-104.
• Durusoy, Ali. “İbn Sînâ Mantığının Temel Yapısı”. Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2008, 167-173.
• Durusoy, Ali. “Niçin Mantık”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2020), 201-216.
• Durusoy, Ali. Örnek Çeviri ve Metinlerle Mantığa Giriş. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2008.
• Fârâbî. Harfler Kitabı. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008.
• Fârâbî. Mantıkta Kullanılan Lafızlar. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
• Fârâbî. Mantıkta Kullanılan Lafızlar. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
• Fârâbî. Harfler Kitabı. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• Fârâbî. Kitâbu’l-Burhân. çev. Ömer Türker-Ömer Mahir Alper. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Ferruh Özpilavcı. Ebherî Îsâgûcî ve Şerhi. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Gutas, Dimitri. İbn Sînâ’nın Mirası. çev. M. Cüneyt Kaya. İstanbul: Klasik, 2004.
• İbn Sînâ. eş-Şifâ/el-Burhân. thk. Ebu’l-Alâ Afîfî. Kahire: el-Hey’etü’l-Amme liŞuuni’l- Matabii el- Emiriyye, 1965.
• İbn Sînâ. el-İşârât ve’t-Tenbîhât. thk. Süleyman Dünya. 4. Cilt. Beyrut: Müessesetü‘n-Numan, 1993.
• İbn Sînâ. el-İşârât ve’t-Tenbîhât. thk. Süleyman Dünya. 1. Cilt. Beyrut: Müessesetü‘n-Numan, 1992.
• İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihler. çev. Ali Durusoy-Ekrem Demirli. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• İbn Sînâ. En-Necât. çev. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2013.
• İbn Sînâ. en-Necât. thk. Macit Fahri. Beyrut: Dârü‘l-Âfâkı‘l-Cedîde, 1982.
• İbn Sînâ. Metafizik I. çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• İbn Sînâ. II. Analitikler. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
• İbn Sînâ. Mantığa Giriş. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
• İbn Sînâ. eş-Şifâ/el-Medhal. thk. G. C. Anawati, Mahmud Hudayri, Fuâd el- Ehvânî. Kahire: Matbaatü’l-Emîriyye, 1952.
• İbn Sînâ. eş-Şifâ/el-İlâhiyyât. Thk. Said Zayed-el-Eb Kanevâtî. Kahire: el- Hey’etü’l-Amme li-Şuuni’l-Matabii el-Emiriyye, 1960.
• Izutsu, Toshihiko. İslam’da Varlık Düşüncesi. Trc. İbrahim Kalın. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Jackson, Roy. İslam Felsefesi. çev. Atilla Alan. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Kamil Kömürcü. Esîrüddin El-Ebherî’nin Mantık Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Karlığa, Bekir. “İbn Sînâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 15 Ocak 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-sina#1
• Kâtîbî, Şemsiyye Risâlesi, çev. Ferruh Özpilavcı. Litera Yayıncılık, İstanbul-2017.
• Kaya, M. Cüneyt Kaya. “ ‘Peygamberin Yasa Koyuculuğu’: İbn Sînâ’nın Amelî Felsefe Tasavvuruna Bir Giriş Denemesi”. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 14/2 (2009), 57-91.
• Kaya, Hacı. İbn Sînâ’da Bilimsel Kanıtlama Teorisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Peker, Hidayet. “İbn Sina’nın Kavram Anlayışı”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 10/1 (2001), 165-176.
• Peker, Hidayet. İbn Sînâ Epistemolojisi. Bursa: Emin Yayınları, 2011.
• Özkan, Yakup. İbn Sînâ Felsefesinde Varlık ve Mahiyet İlişkisi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Tekin, Ali. Varlık ve Akıl. İstanbul: Klasik, 2017.
• Türker, Ömer. İbn Sînâ Felsefesinde Metafizik Bilginin İmkânı. İstanbul: İSAM, 2010.