Hassân b. Sâbit’in Şiirinde Talebî İnşâ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 55 - 82, 30.06.2022

Mustafa Keskin

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1004861

Öz

Hassân b. Sâbit’in Şiirinde Talebî İnşâ
Özet
Bu çalışmada, Hassân b. Sâbit’in divanında yer alan talebi inşâ kısımlarının tespit edilmesi ve edebi güzelliklerinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Bu bağlamda Hassân b. Sâbit’in hayatına ve divanına dair genel bilgiler verilmiş ve Arap belagatinde genel olarak inşâ üslubu ve talebi inşâ önemine değinilmiş söz konusu mevzu hakkında açıklayıcı ve genel malumatlar verilmiştir. Çalışmanın temel konusu, Şairin Divanında yer alan, talebi inşâ kısımları, emir, nehiy, istifham, temenni ve nida, ifade eden cümleler araştırılmıştır. Bu çerçevede tespit edilen talebi inşâ cümlelerin asıl mananın dışında kullanıldıkları mecazi anlamlar belirlenmeye gayret edilmiştir. Tespit edilen bu talebi inşâ kısımlarının her birinin farklı kullanımlarına birer örnek verilmiş ve örnekler üzerinde söz konusu talebi inşânın belagat yönü izah edilmeye çalışılmıştır. Bununla beraber talebi inşanın geçtiği söz konusu terkip ve ifadelerin nazım ve üslup güzelliğine dikkat çekilerek her bir örnekte kastedilen belagat manası izah edilmeye gayret edilmiştir. Bu çerçevede divandaki şiirlerin Arap edebiyatı alanında ifade ettiği edebi zenginliği ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Hassân b. Sâbit, Şiir, Talebi İnşâ, Emir, Nehiy, İstifham

Kaynakça

• KaAbbas, Fadl Hüseyin. el-Belaga, Funûnuha ve Efnânuha, İlmu’l-Meani. 4. Basım Ürdün: Daru’l-Furkan, 1417/1997.
• Akûb, İsa Ali. el-Mufassal fi Ulûmi’l-Belaga el-Arabiyye. Halep: Menşûrat Camiatu Halep, 1421/2000.
• Askalanî, Ahmad b. Ali b. Muhammed b. Hacer. el-İsâbe fi Temyiz es-Sahabe. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 1. Basım Beyrut: Dârü’l-Cebel, 1412/1992.
• Bulut, Ali. el-Belagatu’l-Muyessera, 6. Basım İstanbul: ifav yayınları. 2016.
• Dayf, Şevki. Tarihü’l-Edebi’l-Arabi, el-Asrü’l-İslamî. 7. Basım Mısır: Dârü’l-Maârif, t.s.
• Derviş, Muhammed Tahir. Hassân b. Sâbit. 1. Basım Kahire: Dârü’l-Maarif, 1998.
• Dımaşkī, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn. thk. Ömer b. Garame el-Amûrî, Tarihu Dımaşk. Beyrut: Dârü’l-Fikir, 1415/1995.
• Elmalı, Hüseyin. TDV İslâm Ansiklopedisi, Yayımcı: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1997, Erişim Tarihi: 21.06.2021.
• Habenneke, Abdürrahman Hasan. el-Meydânî, el-Belagatu’l-Arabiyye. 1. Basım Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1416/1996.
• Hassân b. Sâbit, Ebü’l-Velîd (Ebû Abdirrahmân) Hassân b. Sâbit b. el-Münzir el-Hazrecî el-Ensârî. Divân Hassân b. Sâbit. Şerh, Abda Muhanna. 2. Basım Beyrut: Daru’l- Kutubi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. Cevâhiru’l-Belaga fi’l-Me‘ânî ve’l Beyân ve’l-Bedi‘,. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, t. s.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Basrî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Ali el-Kutb. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, t. s.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, t.s.
• İsfahânî, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî. Egānî. thk. Samir Câbir. 2. Basım Beyrut: Dârü’l-Fikir, t. s.
• Kasım, Muhammed ve Ahmed Muhyeddin Dib. Ulûmu’l-Belaga. 1.Basım Lübnan: el-Muessesetu’l-Hadise li’l Kitap, 2003.
• Kazvînî, Ebü’l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed. el-İzâh fî Ulûmi’l-Belâğa. 1. Basım Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l İlmiyye,1424/2003.
• Kazvînî, Ebü’l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed. el-İzâh. Beyrut: Daru’l-Kitab el-Lübnanî,1405/1995.
• Matlûb, Ahmed. Esâlib Belagiyye. 1.Basım Kuveyt: Vekâletu’l-Matbuat,1980.
• Muberred, Ebü’l Abbas Muhammed b. Yezid. el-Kâmil. thk. Muhammed Ebü’l Fadl İbrahim, 1. Basım Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye,1418/1997.
• Muhanna, Ali Abduh. Divan Hassân b. Sâbit. Mukaddime. Beyrut: Daru’l-Kütubi’l-İlmiyye,1414/1994.
• Nemerî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-asḥâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 1. Basım Beyrut: Dârü’l-Cebel,1412/1992.
• Şeybânî, Ebü’l-Hasen İbnü’l-Esîr İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed. Üsdü’l-gābe fî maʿrifeti’ṣ-saḥâbe. thk. Halil Meymun Şeyha. 1. Basım Beyrut: Dârü’l Marife, 1418/1997.
• Tabâne, Bedevi. Mu‘cemü’l-belaga, el-Arabiyye. 3. Basım Riyad: Dâru’r-Rifâ’î, 1988.
• Tahanevî, Muhammed Ali. Keşşâfu Istlahati’l- Funûni, ve’l-Ulûm. thk. Ali Darûc. 1. Basım Lübnan: Mektebetu Lübnan, 1996.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh. el-Mutavval. thk. Abdülhamid Hindâvî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım 1434/2013.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh. Muhtasarü’l-Me‘ânî. İstanbul: Üçler Matbaası,1977.
• Yılmaz, Muhammed. İmam Şâfiî’inin Şiirinde İnşâî Cümleler-İlmü’l-Meânî Açısından Tahlili, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk. Tacu’l-Urûs, min Cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Abdussabbûr Şâhin. 1.Basım Kuveyt: et-Turâsu’l-Arabî, 1422/2001.