Sühreverdî’nin İrfanî Risâlelerinde Misâl Âlemi Sembolü

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 245 - 270, 30.06.2022

Buşra Arslan Meçin

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1078820

Cited By: 1

Öz

Sühreverdî’nin daha çok Farsça olarak kaleme aldığı irfânî risâleleri, rûhânî âlemin sınırsız özgürlükler alanından, maddî âlemin hapishanesi ve beden kafesine esir düşen insanoğlunun hakikat arayışını konu edinmektedir. Bu risâlelerde anlatılan hadiseler sembolik hikâyelerdir ve bu hikâyelerde yaşanılanlar misâl âlemine çıkan sâlikin başından geçen hakikatlerin ifadeleridir. Bu nedenle bu semboller, aslî vatanından koparıldığı için bellek yitimine maruz kalan ve böylece gaflete düşen insanoğlunun hakikî özünü arayıp bulmada kilit rol oynamaktadır. Bu hikâyeleri bilmek ve anlamak için misâl âlemini ve o âlemin içinde bulunduğu mertebeyi bilmek gerekir. Ancak bu mertebe, aklî ve felsefî burhanla değil kalbî ve zevkî mârifetle bilinebilir. Bu çalışmada amaç, Sühreverdî’nin, hissedilir âlemden misâl âlemine ve misâl âleminden akıllar âlemine tırmanan içsel ve rûhânî seferlerini remzettiği irfânî risâlelerindeki sembolizmi misâl âlemi çerçevesinde yorumlamaktır. Bu çalışmayla duyusal âlemdeki albenilerin cazibelerine kapılan ve bellek yitimine uğrayan sürgün diyarındaki insanın yaşadığı trajik yabancılaşmaya dikkat çekmek ve anavatanı hatırlatmak sûretiyle derin gafletten kurtuluşuna perde aralama yolunda küçük bir çaba olması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sühreverdi, Sembolizm, Misal Alemi, Sahra, Sürgün, Yabancılaşma

Kaynakça

• Attar, Feriduddin. Tezkiretü’l-Evliyâ. Ed. Reynold Alleyne Nicolson. 1. Bs. Leiden: Neşr-i Matbaa-yi Leiden, 1905.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı: Arap-İslam Kültüründeki Bilgi Sistemlerinin Eleştirel Bir Analizi. Trc. Burhan Köroğlu - Hasan Hacak - Ekrme Demirli. İstanbul: Kitabevi, 2001.
• Corbin, Henry. Arz-ı Melekût. Trc. Ziyauddin Dehşirî. 4. Bs. Tahran: İntişârât-i Tahuri, 1378.
• Corbin, Henry. İslam Felsefesi Tarihi. Trc. Hüseyin Hatemî. 9. Bs. İstanbul: İletişim yay., 2013.
• Corbin, Henry. İslam-i İran: Çeşmendâze-yi Felsefî ve Manevî. Trc. Seyyid Ziyauddin Dehşir. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Sofya, 1391.
• Feyz-i Kâşânî, Molla Muhsin. Divân-i Feyz-i Kâşâni. 2. Bs. Kum: İntişârât-i Usve, 1381.
• Halilî, Emir Hüseyin Şah. Şerh-i Ber Risâle-i Akl-i Surh-i Sühreverdî. Bunyad-i Mevlana, 1388.
• Hamzalo, Müjgan. “Nigahî Be Şerh-i ‘Resail’ Farsi-yi Sühreverdî”. Tahkikat-i İslami. 1 ve 2 (1378): 273-282.
• İbn Manzûr, Ebu’l-fazl Cemaluddîn Muhammed b. Mukerrem. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 2003.
• İbn-i Sînâ. eş-Şifa, et-Tabiiyyât, Nefs. Ed. Said Zayid vd. Kum: Mektebetu Ayetullah el-Marâşî, 1404.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Futuhâtü’l-Mekkiye. Ed. Osman Yahya. 2. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1994.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye. Trc. Ekrem Demirli. 4. Bs. İstanbul: Litera yay., 2016.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Hatmu’l Kur’an (Kur’an Mührü). Ed. Abdulbaki Miftah. Trc. Vahdettin İnce. 1. Bs. İstanbul: Kitsan yay., 2007.
• Kasımî, Mesut, ed. Şerh-i Âvâz-i Per-i Cibrîl. Tahran: Kitaphane-i Danışgah-i Tahran, 731.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Letâifu’l-a’lam fî İşârât-i ehli’l-İlham. Ed. Ahmed Abdurrahim es-Sayih - Tevfik Ali Vehbe - Amir en-Necar. Kahire: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Diniyye, 1326.
• Kayserî, Dâvûd. Şerhu Fusûsi’l Hikem. Ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. 1. Bs. Tahran: Şirket- İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, 1375.
• Kedkenî, Muhammed Rıza Şefii. Defter-i Rûşenâyî: ez Mîras-i İrfâni-yi Bayezid Bistamî. 2. Bs. Tahran: İntişârât-i İlmi, 1384.
• Konuk, Ahmet Avni. Fusûsü’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. 4. Bs. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., 2005.
• Leaman, Oliver - Nasr, Seyyid Hüseyin. İslam Felsefesi Tarihi. Trc. Şamil Öçal - Hasan Tuncay Başoğlu. 2. Bs. İstanbul: Açılım Kitap yay., 2011.
• Meçin, Buşra Arslan. Sühreverdî’nin Akl-ı Surh, Kıssatü’l-Ğurbeti’l-Ğarbiyye ve Âvâz-i Per-i Cibrîl İsimli Sembolik Hikâyelerinin Tahlîli. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Meçin, Mehmet Mekin. Zerdüştîliğin Temel Öğretileri. 1. Bs. Ankara: Akademisyen yay., 2019.
• Mevlânâ. Mesnevi-yi Mânevî. 18. Bs. Tahran: İntişârât-i Tulu, 1385.
• Muhammed, Behnamfer. “Tahlil-i Dastan ve Beyan-i Remzha ve Temsilat (Fî Hâleti’t-tufûliyye)”. Pejuheşname-i Edeb-i Ğenayi. 1 (1380): 51-60.
• Mustafavî, Hasan el-. Lugatnâme-i Rîşe, et-Tahkîk fi Kelimâti’l Kur’ani’l-Kerîm. Tahran: Merkez-i Neşr-i Asâr-i Allâme el-Mustafavî, 1393.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. Üç Müslüman Bilge: İbn Sina, Suhreverdî, İbn Arabî. Trc. Ali Ünal. 4. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2009.
• Purnamdariyân, Taki. Akl-ı Surh: Şerh ve Te’vil-i Dastânhâ-yi Remzî-yi Sühreverdî. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Sohan, 1390.
• Purnamdariyân, Taki. Remz ve Dastanhâ-yı Remzî der Edebi-i Farsi. 8. Bs. Tahran: İntişârât-i Sohan, 1390.
• Rûmî, Mevlânâ Celâleddîn-i Muhammed. Kulliyât-i Şems yâ Dîvân-i Kebîr. Tahran: İntişârât-i Emir Kebir, t.y.
• Sadıkî, Cafer Muderris. Kıssehâ-yi Şeyh-i İşrâk. 2. Bs. Tahran: Neşr-i Merkez, 1377.
• Seccadî, Seyyid Cafer. Ferheng-i Maarif-i İslamî. Tahran: İntişârât-i Danişgâh-i Tahran, 1373.
• Sühreverdî. “Akl-ı Surh”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
• Sühreverdî. “Âvâz-i Per-i Cibrîl”. Mecmua-yi Musannefât-i Şeyh-i İşrâk. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
• Sühreverdî. “el Meşari’ ve’l-Mutârahât”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 1. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
• Sühreverdî. “et-Telvihât”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 1. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
• Sühreverdî. “fî Hakîkati’l Aşk”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
• Sühreverdî. “fî Hâleti’t-Tufûliyye”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
• Sühreverdî. “Hikmetü’l-İşrâk”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
• Sühreverdî. “Kıssatü’l Ğurbeti’l Ğarbiyye,”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
• Sühreverdî. Mecmua-yi Musannefât-i Şeyh-i İşrâk. Ed. Henry Corbin - Seyyid Hüseyyin Nasr - Necefkuli Habibi. 2. Bs. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutâlaât ve Tahkikât-i Ferhengî, 1375.
• Sühreverdî. Risâletü’t-Tayr. Ed. Henry Corbin - Seyyid Hüseyyin Nasr - Necefkulî Habibî. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutâlaât ve Tahkikât-i Ferhengî, 1375.
• Şehrezûrî, Şemseddin Muhammed. Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Ed. Hüseyin Ziyai Tarabbeti,. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373. Şirazî, Kutbeddin. Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Ed. Abdullah Nuranî - Mehdi Muhakkik. 1. Bs. Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 1383.