Çocukların Mescidlerden Uzak Tutulmasını Bildiren Rivayetin Tahrîc ve Tahlîli

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 377 - 406, 26.12.2022

Uğur Erman , M. Sabih Aydın

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1143774

Öz

İslâm dininde toplu ibadetin merkezi durumunda olan mescidler hicri ilk asırlarda ma’bed olma özelliklerinin yanında okul, hastane, imarethane, misafirhane, karargâh, mahkeme, toplantı salonu gibi çok amaçlı kullanılmış; birçok dini, siyasi ve toplumsal işlevi bünyesinde toplayan merkez konumunda olmuştur. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) namazların topluca kılınmasının önemine ve faziletine dair teşvikleri Müslümanların camilerde beraber saf tutulmasını sağlamıştır. Mescid ve camilerde tutulan saflarda yetişkinlerle beraber çocuklar da yer almış ve verilen eğitim-öğretim faaliyetlerine de katılmışlardır. Camilerde Kur’an Öğretim Programları, Yaz Kur’an Kursları gibi belirli zaman periyotları içerisinde çocuklara yönelik Kur’an-ı Kerim ve temel dînî bilgiler kursları verilmektedir. Ancak, çocukların camilerde zaman zaman huzur ve sükûneti bozdukları, caminin demirbaş eşyalarına zarar vermeleri gibi gerekçelerle çocukların camilere gelmesi hoş karşılanmamaktadır. Bu zaviyeden hareketle hadis kaynakları tarandığında çocukların mescidlerden uzak tutulması ile bazı rivayetlere rastlanılmaktadır. Söz konusu rivayetlerde sadece çocukların değil aynı şekilde delilerin, alım-satım yapanların, yüksek ses tonuyla konuşanların, tartışanların, birbirine kılıç çekenlerin mescitlerden uzak tutulması istendiği gibi had cezalarının mescitte infaz edilmemesi de istenmektedir. Bu itibarla çalışmanın boyutu göz önünde bulundurularak sadece çocukların mescitlerden uzak tutulmasını içeren rivayetlerle sınırlandırılmıştır. Söz konusu rivayetlerin tahrîcleri yapılmış, rivayetler sened ve muhteva tenkidine tabi tutulmuştur. Bu metot çerçevesinde sened zincirinde varsa cerh edilen râvîler tespit edilmiş, söz konusu râvîlerin cerh-ta’dîl durumu ve bu durumun rivayetin sıhhatine etkisi ortaya konulmuştur. Rivayetler araştırılırken asli hadis kaynaklarına müracaat edilmiştir. Çalışmadaki nihai amaç bahse konu rivayetlerin hem sened hem muhteva açısından sıhhatini tespit etmektir. Çalışmanın sonunda rivayetlerin hem sened hem metin açısından zayıf kaldığı kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Cami, Çocuk, Mescid, Rivayet.

Takhrīj and Criticism of the Rumors (Riwāyāt) About Keeping Children Away From the Mosque

Öz

Masjids, which are the center of collective worship in the religion of Islam, besides being a temple, it used to be school, hospital, public kitchen, guestroom, headquarters, court and meeting room and so on in the first centuries of hijri, and furthermore they became the center many religious, political and social functions. Prophet Mohammad's (peace be upon him) encouragements on the importance and virtue of performing prayers collectively enabled Muslims to pray together in mosques. There were children next to the adults in the ranks kept in masjids and mosques and they also participated in the educational activities. When the hadith sources are researched from this point of view, some rumors (riwâyât) were encountered about keeping children away from the mosques. In the mentioned rumors, it is requested that not only children but also insane people, those who trade, those who speak in a loud voice, those who argue, those who draw swords at each other, are kept away from the mosques. Also according to this rumors, al-hudûd crimes shouldn’t be carried out in the mosque. Considering the size of the present study, it is limited to the rumors that include keeping children away from mosques. In this study, the takhrîj of the mentioned rumors were studied and they were criticized in terms of isnâd and matn. In the context of this method, if any, narrators who criticized in the integrity of isnâd have been determined, al-jarh al-ta‘dil status of the relevant narrators and the effect of this situation on the authentication of the rumor has been figured out in this study. While researching the rumors, the fundamental hadith sources are taken as a basis for this study. The ultimate goal of the study is to determine the authentication of the mentioned rumors in terms of both isnâd and matn. At the end of this study, it was concluded that the mentioned rumors were weak in terms of both isnâd and matn

Anahtar Kelimeler

Hadith, Mosque, Child, Musjid, Rumors (al-Riwâyât)

Kaynakça

• KAYNAKÇA Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. thk. Habibü’r-rahmân el-A’zamî. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1403/1983.
• Akın, Ahmet. “Tarihi Süreç İçinde Cami ve Fonksiyonları Üzerine Bir Deneme”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/29 (2016), 177-209.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Çocuk-Fıkıh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/361-363. İstanbul: TDV, 1993.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ’. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994 Basım, 1414/1994.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Tâmir. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1432/2011.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Edebü’l-müfred. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâm, 1409/1989.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Dekken (Hindistan): Dâiratü’l-Maârifi’l-Osmâniyye, ts.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’û Turâsi’l-Arabî, 1413/1993.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân. Sünen. thk. Mustafa Deyb el-Buğâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1412/1991.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1437/2016.
• Fayda, Mustafa vd. İslam Tarihi. ed. Eyüp Baş. Ankara: Grafik, 2018.
• Ferahtî, Abbas Ali. “el-Mescid”, 23 Ağustos 2007. https://alwelayah.net/post/pdf/34603
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Müesseselerine Giriş. çev. İhsan Süreyya Sırma. İstanbul: Beyan, 2016.
• Hatipoğlu, Haydar. Sünen-i İbn Mâce Tercemesi ve Şerhi. 10 Cilt. İstanbul: Kahraman, 1992.
• Hökelekli, Hayati. “Çocuk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/355-359. İstanbul: TDV, 1993.
• Hudayrî, İbrâhim b. Sâlih. Ahkâmu’l-mesâcid fi’ş-şeriat’i-İslâm. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Fadîle, 2. Basım, 1421/2001.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh el-Cürcânî. el-Kâmil fî ḍuʿafâʾi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Alî Muhammed Muavvad. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997. İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. thk. Abdurrahmân b. Yahyâ el-Muallimî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1371/1952.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed el-Absî el-Kûfî. el-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Tâc, 1409/1989. İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-Meṭâlibü’l-ʿâliye bi-zevâʾidi’l-mesânîdi’s̱-s̱emâniye. çev. Adem Yerinde - Hüseyin Kaya. 4 Cilt. İstanbul: Ocak, 2. Basım, 2010.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Taḳrîbü’t-Tehẕîb. thk. Halîl Me’mun. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2. Basım, 1417/1997.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Tehẕîbü’t-tehẕîb. 13 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbü’l-İslâmiyye, 1414/1994.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. Mecmeu‘z-zevâîd ve menbeu‘l-fevâîd. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1988.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed el-Büstî. el-Mecrûḥîn mine’l-muḥaddis̱în ve’ḍ-ḍuʿafâʾ ve’l-metrûkîn. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 2 Cilt. Riyad: Dâru’s-Samîîʿ, 1420/2000.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmedel-Büstî. Kitabü’s-Sikât. 9 Cilt. Dekken (Hindistan): Dâiratü’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1393/1973.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn el-Kaysî el-Kureşî ed-Dımaşkī. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Maʿârif, 1410/1990.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1410/1990.
• İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî. en-Nefḥu’ş-şeẕî şerḥu Süneni’t-Tirmiẕî. thk. Ebû Câbir el-Ensârî, Abdülaziz Ebû Rıhle. 4 Cilt. Riyad: Dâru’s-Samîî’, 1428/2007.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer en-Nümeyrî el-Basrî. Târîḫu’l-Medîneti’l-münevvere. thk. Fehîm Muhammed Şeltût. 4 Cilt. Cidde: y.y., 1399.
• İbrâhîm, Mustafâ vd. el-Mu‘cemu’l-vasît. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1986.
• İclî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Abdillâh b. Sâlih el-. Maʿrifetü’s̱-s̱iḳāt. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1405/1985.
• İmrânî, Ebü’l-Hüseyn Yahyâ b. Ebi’l-Hayr el-Yemânî. el-Beyân fi mezhebi’l-İmami’ş-Şafii. thk. Kâsım Muhammed en-Nûrî. 13 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1421/2000.
• Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. çev. Mustafa Çağrıcı vd. 5 Cilt. Ankara: DİB, 6. Basım, 2017.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. el-Muvaṭṭaʾ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Beyrut: Dâru İhyâ’û Turâsi’l-Arabî, 1406/1985.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1403/1983.
• Münzirî, Ebû Muhammed Zekiyyüddîn Abdülazîm b. Abdilkavî. et-Terġīb ve’t-terhîb. thk. Muhammed Bayûmî. 4 Cilt. Kudüs: Mektebetü’l-îmân, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1430/2010.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünen. thk. Ahmed Şemsuddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 6. Basım, 1440/2019.
• Nû’man b. Muhammed. Deʿâʾimü’l-İslâm. thk. Âsaf Ali Asgar Feyzî. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maʿârif, 1383/1963.
• Önkal, Ahmet - Bozkurt, Nebi. “Cami”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/46-56. İstanbul: TDV, 1993. https://islamansiklopedisi.org.tr/cami#1-dini-ve-sosyokulturel-tarihi Râfiî, Ebü’l-Kāsım Abdülkerîm b. Muhammed el-Kazvînî. el-Azîz Şerhu’l-Vecîz (eş-Şerḥu’l-kebîr). thk. Ali Muhammed Muavvaz, Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Remlî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Hüseyn el-Makdisî. Şerḥu Süneni Ebî Dâvûd. 20 Cilt. Mısır: Dâru’l-Fellâh, 1437/2016.
• Saniyân, Süleymân b. Sâlih. el-Ehâdîsü’l-Vâridatü fi’l-Büyu’. 2 Cilt. Medine: İmâretü’l Bahsi’l-İlmî Bi’l Câmiati’l-İslâmiyye, 1423/2002.
• Sarı, Mevlût. Arapça-Türkçe Lûgat. İstanbul: İpek, 1984. Şellâhî, Hâlid b. Dayfullâh. et-Tibyân fi Tahrîc ve Tebvîbî Ehâdîsî Bülûğu’l-Merâm. 12 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-Âlimiyye, 1433/2012.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî el-Yemenî. Neylü’l-evṭâr şerḥu Münteḳa’l-aḫbâr. thk. Usameddîn ed-Dabâbitî. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1413/1993.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemu’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’û Turâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1422/2002.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1437/2016.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ. eḍ-Ḍuʿafâʾü’l-kebîr. thk. Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1984.
• Useymîn, Muhammed b. Sâlih b. Mecmûʿu fetâvâ. 26 Cilt. b.y.: Dârul-Vatan, 1413.
• Vellevî, Muhammed b. Ali b. Âdem el-İtyûbî. el-Bahru’l-Muhît Şerhu Sahîh-i Muslim. 45 Cilt. b.y.: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1426.