Dindarın Anlam Arayışının Temel Dinamiği Olarak Kutsal

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 329 - 352, 26.12.2022

Fatih Kandemir

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1149676

Öz

Bu çalışmanın amacı, anlam ile birlikte dinin iki temel psikolojik sütunundan biri olan kutsalın, dindar bireyin anlam arayışı sürecindeki değerini incelemektir. Bilindiği üzere din, kutsal ile anlamın kesişme noktasında bulunur. Hatta bazı araştırmacılar, dinin bu kutsalı arama sürecinden başka bir şey olmadığını ifade etmişlerdir. Bazılarına göre ise, varoluşsal anlamda insanda bulunan ve onu dindarlaşmaya yönelten fıtrat, kutsal ve kutsallık duygusuyla aynı şeydir. Bu nedenle kutsalın, insanın dinî gelişiminde oldukça işlevsel olduğunu söylemek mümkündür. Bununla birlikte, olumsuz yaşam olayları ile karşılaşan dindarın anlam arayışı sürecinde ihtiyaç duyduğu psikolojik enerjinin kaynağının da büyük ölçüde bu kutsallık duygusunun olduğu söylenebilir. Hal böyle iken, olumsuz yaşam olayları ile karşılaşan insanların, dinî başa çıkma ve anlam arama sürecinde zikredilen bu kutsallık duygusunun değerinin genelde ıskalandığı görülmektedir. İlgili çalışmaların küçük bir bölümünün maneviyat, ezici bir bölümünün ise dindarlık bağlamında yürütüldükleri tespit edilmiştir. Hâlbuki Din Psikolojisi biliminin çalışma alanı dikkate alındığında, kutsallık duygusunun insanın anlam arayışındaki fonksiyonunun incelenmesinin bir gereklilik olduğu söylenebilir. Bir amacı da bu eksikliğe dikkat çekmek olan çalışmada, birincil ve ikincil kaynaklar çerçevesinde kutsallık duygusunun dindar bireyin anlam arayışındaki psikolojik değeri incelenmiştir. Sonuçların, kutsallık duygusunun, insanın anlam arayışında pozitif etkilerinin olabileceğine dair düşünceleri desteklediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Kutsal, Din, Dindar, Anlam İhtiyacı, Anlam Arayışı

The Sacred as the Basic Dynamics of the Religious' Search for Meaning

Öz

The aim of this study is to examine the value of the sacred, which is one of the two basic psychological
pillars of religion along with meaning, in the process of the religious individual's search for meaning. As it is
known, religion is located at the intersection of sacred and meaning. Some researchers have even stated that
religion is nothing more than a process of searching for this sacred. According to some, the nature that exists
in man in the existential sense, which leads him to become religious, is the same thing as the sense of holiness and sanctity. For this reason, it is possible to say that the sacred is quite functional in the religious
development of man. However, it can be said that this sense of holiness is largely the source of the psychological energy needed by the religious person in the process of searching for meaning when faced with negative life events. While this is the case, it is seen that people who encounter negative life events often miss the
value of this sense of holiness mentioned in the process of religious coping and searching for meaning. It has
been determined that a small part of the relevant studies are carried out in the context of spirituality and an
overwhelming part in the context of religiosity. However, considering the field of study of the science of
Psychology of Religion, it can be said that it is a necessity to examine the function of the sense of holiness in
man's search for meaning. In the study, one of the aims of which is to draw attention to this deficiency, the
psychological value of the sense of holiness in the search for meaning of the religious individual is examined
within the framework of primary and secondary sources. The results have been shown to support ideas that a
sense of holiness can have positive effects on man's search for meaning.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Holy, Religion, Religious, Need for Meaning, Search for Meaning

Kaynakça

• Albrecht, Stan L. - Cornwall, Marie. “Life Events and Religious Change”. Review of Religious Research 31/1 (1989), 23-38.
• Alıcı, Mustafa. Dinler Tarihinin Batılı Öncüleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2011.
• Allport, Gordon W. Birey ve Dini. çev. Bilal Sambur. Ankara: Elis Yayınları, 2014.
• Ayten, Ali. Psikoloji ve Mutluluk Yolu: Erdeme Dönüş. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Bahadır, Abdülkerim. Jung ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Bell, Daniel. “Kutsalın Dönüşü”. Laik Ama Kutsal. 57-70. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 1. Basım, 2006.
• Bjorck, Jeffrey P. - Thurman, John W. “Negative Life Events, Patterns of Positive and Negative Religious Coping, and Psychological Functioning”. Journal for the Scientific Study of Religion 46/2 (2007), 159-167.
• Bloch, Ernst. Umut İlkesi. çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Breton, David Le. Acının Antropolojisi. çev. İsmail Yerguz. İstanbul: Sel Yayıncılık, 3. Basım, 2015.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2009.
• Cancan, Fatih. Kur’anda Kutsal Korku ve Diğer Korkular. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Din Psikolojisi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Doğan, Mebrure. Acıdan Erdeme Yolculuk: Travma Sonrası Gelişim Psikolojisi ve Din. Bursa: Emin Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Doğan, Mustafa. Halk Arasında Batıl Olarak Nitelendirilen ve Kutsal Mekanlarda Uygulanan İnanç ve Davranışların Sosyal Psikolojik Açıdan İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Ekşi, Halil. Başa Çıkma, Dinî Başa Çıkma ve Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma: Eğitim, İlahiyat ve Mühendislik Fakültesi Öğrencilerinin Karşılaştırılması. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Psikolojisi Bölümü, Doktora Tezi, 2001.
• Eliade, Mircea. Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu: Menşeler’in Özlemi. çev. Mehmet Aydın. Konya: Din Bilimleri Yayınları, 2004.
• Emmons, Robert A. “Kişilik Psikolojisinde Dinin Önemi Üzerine Bir Giriş”. çev. Mustafa Koç. Tabula Rasa-Felsefe&Teoloji 5/14 (Ağustos 2005), 151-166.
• Frankl, Victor. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Okyanus Yayınları, 7. Basım, 2012.
• Frankl, Viktor E. Hayatın Anlamı ve Psikoterapi. çev. Veysel Atayman. İstanbul: Say Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Goethe, Johann Wolfgang Von. Genç Werther’in Acıları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 22. Basım, 2020.
• Gorsuch, Richard L. - Smith, Craig S. “Attributions of Responsibility to God: An Interaction of Religious Beliefs and Outcomes”. Journal for the Scientific Study of Religion 22/4 (1983), 340-352.
• Holm, Nils G. Din Psikolojisine Giriş. çev. Abdülkerim Bahadır. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2007.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Jung, Carl Gustav. Doğu Metinleri’ne Psikolojik Yaklaşım. çev. Ahmet Demirhan. İstanbul: İnsan Yayınları, 2001.
• Jung, Carl Gustav. İnsan Ruhuna Yöneliş: Bilinçaltı ve İşlevsel Yapısı. çev. Engin Büyükinal. İstanbul: Say Yayınları, 9. Basım, 2013.
• Kandemir, Fatih. İlâhî Yardım Çığlığı: Rabbim Bana Yardım Et! Ankara: İlâhiyât Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2011.
• Karaca, Faruk. Dinî Gelişim Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2016.
• Karaca, Faruk. Yabancılaşma ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2014.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Kur’an’da İman Psikolojisi. İstanbul: Yalnızkurt Yayınları, 1. Basım, 1997.2
• Kierkegaard, Soren. Ölümcül Hastalık Umutsuzluk. çev. M. M ukadder Yakupoğlu. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 6. Basım, 2013.
• Koca, Merve. Türkiye’de Kutsal Mekân Ziyaretinde Bulunan Yabancıların İslam Algıları (İstanbul Süleymaniye Camisi Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Din Psikolojisi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Köse, Ali. Kutsalın Dönüşü: 21. Yüzyılda Dinin Geleceği. İstanbul: Timaş Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Köse, Ali. Laik Ama Kutsal. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 1. Basım, 2006.
• Köse, Ali. “Sunuş”. ed. Ali Köse. 7-9. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 1. Basım, 2006.
• Köse, Ali - Küçükcan, Talip. Deprem ve Din: Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Araştırma. İstanbul: Emre Yayınları, 2006.
• Krok, Dariusz. “The Religious Meaning System and Subjective Well-Being: The Mediational Perspective of Meaning in Life”. Archiv für Religionspsychologie / Archive for the Psychology of Religion 36/2 (2014), 253-273.
• Kutup, Seyyid. Fî Zilâl-il Kur’an. çev. Salih Uçan - Vahdettin İnce. 10 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 9. Basım, 1991.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. İnanç Psikolojisine Giriş. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. Basım, 2013.
• Needlemann, J. vd. Psikiyatri ve Kutsallık. çev. Abdullah Haklı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• Neiman, Susan. Modern Düşüncede Kötülük. çev. Ayhan Sargüney. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım, 2006.
• Özgüven, Esra. Kutsalın Kendisini İfşâ Etme Aracı Olarak “Rüya”. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Din ve Fıtrat. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 6. Basım, 1999.
• Pargament, Kenneth I. “‘Tanrım Bana Yardım Et’ Din Psikolojisi Açısından Başa Çıkmanın Teorik Çatısına Doğru”. çev. Ahmet Albayrak. Tabula Rasa-Felsefe&Teoloji 3/9 (Aralık 2003), 207-238.
• Pargament, Kenneth I. The psychology of Religion and Coping. Theory, Research, Practice. New York: Guilford Press, 1997.
• Pargament, Kenneth I. - Brant, Curtis R. “Religion and Coping”. Handbook of Religion and Mental Health. ed. H. G. Koenig. 111-128. San Diego: Academic Press, 1998.
• Park, Crystal L. “Religion as a Meaning-Making Framework in Coping with Life Stress”. Journal of Social Issues 61/4 (2005), 707-729.
• Pazarlı, Osman. Din Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2. Basım, 1972.
• Spilka, Bernard vd. “Din Psikolojisi Açısından Genel Atıf Teorisi”. çev. Ali Kuşat. Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 11 (2001), 173-195.
• Tokur, Behlül. İmtihan Psikolojisi: Var Olmanın Hakkını Vermek. Ankara: Fecr Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Tolstoy, Lev. İtiraflarım. çev. İhsan Özdemir. İstanbul: Lacivert Yayıncılık, 2016.
• Vergote, Antoine. Din, İnanç ve İnançsızlık. çev. Veysel Uysal. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
• Yalom, Irvin D. Din ve Psikiyatri. çev. Emre Ağanoğlu. İstanbul: Turkuvaz Kitap, 7. Basım, 2012.
• Yaparel, Recep. Dua: Psikolojik Bir Yaklaşım. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1995.
• Yeğin, Hüseyin İbrahim. Kutsal Mekan ve İnsan İlişkisi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2003.
• Zinnbauer, Brian J. - Pargament, Kenneth I. “Dindarlık ve Maneviyat”. çev. Sevdenur Düzgüner. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. İhsan Çapcıoğlu - Ali Ayten. thk. Raymond F. Paloutzian - Crystal L Park. 1/61-102. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.