Mustafa Sabri Efendi’nin Nüzûl-i Îsâ Meselesinde Sünnetin Kaynaklığına Başvurma Yöntemi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 307 - 324, 30.06.2024

Esra Yıldırım

https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1482021

Öz

Mustafa Sabri Efendi, Osmanlı Devleti’nin siyasi kayıplar yaşadığı dönemin sonlarında Şeyhülislamlık yapmış, Cumhuriyet’in ilanı sürecinde yaşamıştır. Batı’daki bilimsel gelişmelerle birlikte İslam düşüncesinde duraklamanın tecrübe edildiği dönemde, geleneksel ilmî mirası ve bu ilimlerin metotlarını savunmuş bir isimdir. Bu hassasiyetle modern bilimsel yöntemleri savunan çoğu İslam düşünürüne eleştiriler yöneltmiştir. O, bu dönemde düşünce akımlarının etkisiyle gelişen inanç problemleri karşısında geleneksel yöntem ve bilgi birikiminin etkinliğini gündeme getirmiştir. Mustafa Sabri, İslam’ın temel kaynaklarından biri olan sünnet ve bunun kayıt altına alındığı rivayetleri içeren muteber hadis kaynaklarının metot ve sıhhat açısından son derece güvenilir olduğunu ve itikadî konularda belirleyici olduğunu vurgulamıştır. Mustafa Sabri’nin sünnet tasavvurunu göstermesi açısından onun nüzûl-i Îsâ konusundaki görüşleri önemli bir örnektir. O, nüzûl-i Îsâ hadisesi hakkındaki yaklaşımını, Mahmut Şeltut’a yönelik itirazlarıyla ortaya koymaktadır. O, bu hadisenin Hz. Peygamber’in gayba ilişkin verdiği haberlerden biri olması ve kıyamet alametlerinden sayılması noktasında, sünnetin kaynaklığını öne çıkarmaktadır. Nüzûl-i Îsâ’nın gerçekleşme imkânını günümüzde sıhhati açısından problemli kabul edilen rivayetler, sahabe, tabiûn ve sonraki İslam âlimlerinin ortaya koyduğu yaklaşım ve hadis kaynaklarına duyduğu itimat üzerinden inşa etmektedir. Mustafa Sabri bu anlamda geleneksel birikimi öne çıkaran bir sünnet tasavvuru ortaya koymaktadır. Bu kapsamda çalışmamız Mustafa Sabri’nin nüzûl-i Îsâ çerçevesinde sünnetin kaynaklığına ilişkin yaklaşımını ele almayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Sünnet, Haber, Nüzul-i İsa, Mustafa Sabri Efendi

Etik Beyan

Bu çalışma Prof. Dr. Mahmut Çınar danışmanlığında Ocak 2024 tamamladığımız “Kelam İlminde Sünnet’in Delaleti Meselesi” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir. Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Mustafa Sabri Efendi's Method of Referencing the Authority of the Sunnah in the Issue of Descent of Jesus (Nuzūl al-Īsā)

Öz

Mustafa Sabri Efendi is a figure who lived during the late period of the Ottoman Empire, marked by political and military losses, as well as during the transition to the establishment of the Republic. He defended the traditional scholarly heritage and methodologies of Islamic thought amidst a period characterized by Western scientific advancements and a perceived stagnation in Islamic intellectualism. During this time, the effectiveness of traditional methods and accumulated knowledge was debated in the face of challenges posed by emerging intellectual trends. Issues such as the existence of a creator, the necessity of prophethood, and the possibility of knowledge concerning miracles and the unseen were discussed. While recourse to the fundamental sources of Islam was common in resolving such matters, modern scientific methods were occasionally invoked as well. In this context, reliable hadith sources containing authenticated narrations of the Prophet Muhammad's sayings and actions, which are essential elements of Islam, were sometimes subjected to criticism from the perspective of modern scientific methods. Figures like Mustafa Sabri Efendi emphasized the reliability of these sources in terms of methodology and authenticity, highlighting their decisive role in matters of faith. They underscored the significance of hadith in establishing the credibility of events such as the descent of Jesus, which is considered one of the signs of the Kıyamah. They argued that hadith, as a complementary source, played a supportive role in understanding relevant Quranic verses and shaping the theological dimension of the subject. In this context, our study aims to examine Mustafa Sabri Efendi's approach to the authenticity of hadith in the context of the descent of Jesus.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Sunnah, Khabar, Descent of Jesus, Mustafa Sabri Efendi

Kaynakça

• Hemedânî, Kâdî Abdülcebbâr. Şerhu’l-Usûli Hamse. çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Akbulut, Ahmet. “Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi ve Görüşleri (1869- 1954)”. İslâmi Araştırmalar Dergisi, 1/6 (1992), 32-43.
• Aydın, Hüseyin. “Kur’an Bütünlüğü Açısından Hz. Îsâ’nın Âkıbeti Meselesi”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 6/2 (2008), 17-46.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. tah. Muhibüddîn el-Hatîb, 4 Cilt. Kahire: Matbaatü’s-Selefiyye, 1400/1969.
• Çelebi, İlyas. “Îsâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/472-473. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Çelebi, İlyas. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/153-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Çınar, Mahmut. İnsan ve Peygamber Olarak Hz. Muhammed. İstanbul: Beyan Yayınları, 2018.
• Çınar, Mahmut. Tarihte ve Günümüzde Mehdîlik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Gumârî, Ebü’l-Fazl es-Sıddîk. İkâmetü’l-burhân alâ nüzûli Îsâ fî âhiri'z-zamân. thk. M. Zahid el-Kevserî. Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyyetü’turâs, 2006.
• Heykel, Muhammed Hüseyin. Hazreti Muhammed Mustafa. çev. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1985.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. “Hz. İsa’yı (as) Gökten İndiren Hadislerin Tenkidi”. İslâmiyat 3/4 (2000), 147-168. Mustafa Sabri Efendi. el-Kavlu’l fasl. çev. Muhammet Uysal. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2019.
• Mustafa Sabri Efendi. Mevkıfu’l-Akl, 2 cilt. Çev. Hüseyin Nohut. İstanbul: Dâru’l-hilâfeti’1-âliyye Medresesi, 2020.
• Mustafa Sabri Efendi. Mevkıfu’l-Akl, 4. Cilt. Beyrut: Dârü İhyâü’t-Türâs, 1981.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Câmius-sahîh. 8 Cilt. nşr. Mehmed Sofuoğlu. İstanbul: İrfan Yay., 1988.
• Nam, Mehmet. “Tarihin Kırılma Noktasında Son Şeyhülislamlardan Mustafa Sabri Efendi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2010), 95-118.
• Öğük, Emine. “Mustafa Sabri Efendi’nin Kelami Görüşleri”. Tokat’ın Yetiştirdiği İlim ve Fikir Önderleri. ed. Kadir Özköse. Tokat: 317-339. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.
• Şal, Seyyıd Ahmed. “Mahmûd Şeltût”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/494-495. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2011.
• Şeltut, Mahmûd. “İsâ’nın Ref‘i”, çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (1978), 319-324.
• Şeltut, Mahmud. “İsa’nın Yükseltilmesi”, Nüzûl-i Îsâ, çev. Muhammet Uysal-Yasir Beyatlı. 11-19. İstanbul: Endülüs Kitap, 2018.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Mustafa Sabri Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/350-353. Ankara: TDV Yayınları, 2020. Melâyîn, 2002.