Intellectual Basis of Establishing Centralized Government in Turkey: Experience of Administration Review (İdare Mecmuası)

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 76 - 104, 31.03.2021

Galip Emre Yıldırım

https://doi.org/10.14782/marmarasbd.812908

Cited By: 1

Öz

The administrative system in Turkey has generally been defined as centralist by many researchers. The arguments about the French-inspired centralism in Turkey constitute the common opinion of many studies in this field, whether empirical or not. In this study, the articles of the early Republican era elites, published in the İdare Mecmuası, between 1928 and 1930, were examined. From this point of view, it was observed that the elites advocated the idea of a centralized administrative system with the concern of consolidating and spreading the Republic Administration and reforms throughout the country, rather than simply copying or continuing the French model inherited from the Ottoman administrative system. Therefore, the central hypothesis of this work was verified by the analysis of these articles with the qualitative research method. As a result, the elites aimed to ground the regulations in the provincial administration and the Municipal Law of 1930 on an intellectual basis, with a centralist point of view through Westernization, nation-state, government authority, and urbanization paradigms.

Anahtar Kelimeler

Turkish Review of Administration, Early Republican Era, Turkish State Centralism, Local Governments, Municipality, Prefecture

“Türkiye’de Merkeziyetçi Yönetimin Kuruluşunda Fikri Temeller : İdare Mecmuası Deneyimi”

Öz

Türkiye’de idari sistem yaygın kanıya göre merkeziyetçi olarak tanımlana gelmiştir. Bahsedilen merkeziyetçiliğin Fransa’dan esinlenilerek oluşturulduğu fikri, ampirik olsun olmasın, bu alanda yapılan bazı çalışmaların ortak görüşünü oluşturmaktadır. Bu çalışmada, 1928-1930 yılları arasında İdare Mecmuası’nda (İM) yayımlanmış erken Cumhuriyet devri elitlerinin makaleleri incelenmiştir. Buradan hareketle söz konusu elitlerin, salt Osmanlı idarî sisteminden devralınan Fransız modelini kopyalamaktan ya da devam ettirmekten öte Cumhuriyet idaresini ve reformlarını ülke genelinde pekiştirmek ve yaymak, şehirleşmeyi sağlamak kaygıları ile merkeziyetçilik fikrini savundukları gözlemlenmektedir. Çalışmanın temel hipotezi nitel araştırma yöntemine dayalı olarak bu makalelerin incelenmesiyle doğrulanmaya çalışılmıştır. Sonuçta, vilayet idaresindeki düzenlemelerin ve 1930 Belediye Kanunun, elitler tarafından merkeziyetçi bir bakış açısıyla Batılılaşma, ulus-devlet, hükümet otoritesi ve şehirleşme gibi konular üzerinden fikri bir zemine oturtulması söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

Türk İdare Dergisi, Erken Cumhuriyet Devri, Türk Devlet Merkezîleşmesi, İdare Mecmuası, Yerel Yönetimler, Belediye, Valilik

Kaynakça

• Alaaddin Cemil. 1929. “Belediye Hayatı: Fransada Belediyelerin idaresi”. İdare Mecmuası 21: 1521-28.
• ———. 1930. “Belediye Hayatı”. İdare Mecmuası 22: 108-19.
• Almond, Gabriel A. 1956. “Comparative Political Systems”. The Journal of Politics 18(3): 391-409.
• Arslan, D. 1999. “Who rules Turkey? : the Turkish power elite and the roles, functions and social backgrounds of Turkish elites”.
• ———. 2005. “The evaluation of parliamentary democracy in Turkey and Turkish political elites”. Historia Actual Online: 10.
• Arslan, Erkan. 2019. “Fransa’da ve Türkiye’de Yerelleşme Politikaları: İl Özel İdareleri ve Büyükşehir Belediyeleri Üzerinden Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme Decentralization Policy in France and Turkey: A Comparative Evaluation on Special Provincial Administrations and Metropolitan Municipalities”. 28.
• Atay, Falih Rıfkı. 2020. Çankaya. Mart 2020. İstanbul: Pozitif.
• Atıf. 1929a. “İstanbul’un İdaresi”. İdare Mecmuası 11: 275-80.
• ———. 1929b. “İstanbulun İdaresi Vilâyetle Emanetin tevhidi”. İdare Mecmuası 10: 150-53.
• ———. 1929c. “Vilayet İdaresi Kanunu”. İdare Mecmuası 14: 651-57.
• ———. 1929d. “Vilâyet idaresi kanunu Kazai İdarî”. İdare Mecmuası 15: 861-66.
• ———. 1930. “Kaymakamlar Kursu”. İdare Mecmuası 22: 102-7.
• Aydemir, Şevket Süreyya. 1999. Tek Adam. 18. bs Istanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydin, Abdullah. 2019. “Türkiye’de İlk Modern Yerel Yönetim Denemesi Olan Altıncı Daire-İ Belediye İle Sixième Arrondissement Karşılaştırması”. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 11(18): 2708-27.
• Badie, Bertrand. 1994. Le développement politique. Paris: Economica.
• Barkey, Karen. 2016. “The Ottoman Empire (1299-1923): The Bureaucratization of Patrimonial Authority”. İçinde Empires and Bureaucracy in World History: From Late Antiquity to the Twentieth Century, ed. Peter Crooks ve Timothy Parsons. Cambridge: Cambridge University Press, 102-26.
• BCA. 1930a. “Bazı il ve ilçelerin belediye reisliklerinin vali ve kaymakamlıklara bağlanması”.
• ———. 1930b. “Mardin’in bazı ilçe belediye başkanlıklarının kaymakamlıklar sorumluluğuna verilmesi”.
• Boratav, Korkut. 1998. Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985. 6. bs İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Bottomer, T.B. 1982. Elites and Society. London: Penguin Books.
• Cambridge. 2020. “Cambridge Dictionary”. Elite.
• Cangir, Mehmet. 2011. “Merkeziyetçilik Ademi Merkeziyetçilik Sarmalında Yetki Genişliği”. Ankara Üniversitesi. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/33932/CANG%C4%B0R.pdf?sequence=1 (30 Kasım 2020).
• Çakan Hacii̇brahi̇moğlu, Işil. 2006. “Erken Cumhuriyet Döneminde Türk Kamu Yönetiminin Modernleşmesi: ‘Merkezileşme’”. Amme İdaresi Dergisi 39(4): 45-73.
• Çiner, Can Umut. 2014. “Reconsidering the Role of the Prefects in Turkey: Public Policies and Metropolization”. International Journal of Public Administration 37(8): 445-55.
• Deringil, Selim. 2019. “Chapter 5. Naci Kaşif Kıcıman”. İçinde Boston: Academic Studies Press, 160-86. https://www.degruyter.com/view/book/9781618119599/10.1515/9781618119599-007.xml.
• Di̇k, Esra. 2016. “Türkiye’de Erken Cumhuriyet Döneminde (1923-1930) ‘Köy’ Sorunu”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 71(3): 693-729.
• Dik, Esra. 2019. “Türk İdare Dergisi’nin 90 Yılı 1928-2018”. İçinde ed. Erkan Tural ve Selim Çapar. Ankara: Türk İdari Araştırmalar Vakfı, 19-40.
• Dikici, Ali. 2017. “Atatürk Dönemi İç Güvenlik Politikaları ve Türk Polis Teşkilatı”. Türk İdare Dergisi (484): 115-54.
• Dodd, Clement H. 1988. “Aspects of the Turkish State: Political Culture, Organized Interests and Village Communities”. Bulletin (British Society for Middle Eastern Studies) 15(1/2): 78-86.
• Dur, İ̇zzet İ̇smail, ve Bekir Parlak. 2020. “1980 SONRASI FRANSA ve TÜRKİYE’DE GERÇEKLEŞEN YEREL YÖNETİM REFORMLARININ KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (37): 280-301.
• Duran, Patrice. 2010. Penser l’action publique. Paris: L.G.D.J.
• ———. 2019. “‪Entre conflit et entente‪. La théorie wébérienne de la légitimité comme théorie générale du politique”. Revue européenne des sciences sociales 57-1(1): 43-75.‬‬‬‬
• Eisenstadt, S. N. 1956. “Political Struggle in Bureaucratic Societies”. World Politics 9(1): 15-36.
• Eisenstadt, S.N. 1971. Political Sociology. New York London: Basic Books.
• Ekrem. 1929. “İdare hususunda nazariyeler, kaideler, tecrübeler”,. İdare Mecmuası 17: 1076-82.
• Eliçin, Yeşeren. 2006. ““Fransız Yerel Yönetim Sistemleri ve Türkiye’ye Yansımalar”. İçinde ed. Hüseyin Özgür ve Bekir Parlak. Bursa: Alfa, 267-94.
• ———. 2017. “Fransa’da Yerelleşme Reformları: Türkiye Üzerinden Bir Değerlendirme”. KTÜ • 38 Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi 7(13): 37-54.
• Eryilmaz, Bilal, ve Aziz Tuncer. 2014. “Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikaları: Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması”. Akademik İncelemeler Dergisi 8(1): 165-89.
• Gözler, Kemal. 2019a. “Osmanlı Mülkî İdare Sistemi Üzerinde Fransız Etkisi: 1864 ve 1871 Vilayet Nizamnameleri Fransa’dan mı İktibas Edilmiştir?” Amme İdare Dergisi 52(1).
• ———. 2019b. “Türk Belediye Sistemi Üzerinde Fransız Etkisi: 3 Nisan 1930 Tarihli Belediye Kanunu Fransa’dan Mı İktibas Edilmiştir?””. 28(1-2): Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi.
• Grémion, Pierre. 1976. Le pouvoir périphérique: bureaucrates et notable dans le système politique français. Paris: Seuil.
• Güler, Birgül A. 2000. “Yerel Yönetimleri Güçlendirmek mi? Ademi Merkeziyetçilik mi?” Çağdaş Yerel Yönetimler 9(2): 14-39.
• Heper, Metin. 1985. The State Tradition in Turkey. North Humberside: Eothen Press.
• ———. 1992. “The Strong State as a Problem for the Consolidation of Democracy: Turkey and Germany Compared”. Comparative Political Studies 25(2): 169-94.
• Holcombe, Randall G., ed. 2018. “Interest Groups and Political Exchange”. İçinde Political Capitalism: How Economic and Political Power Is Made and Maintained, Cambridge Studies in Economics, Choice, and Society, Cambridge: Cambridge University Press, 72-96. https://www.cambridge.org/core/books/political-capitalism/interest-groups-and-political-exchange/4CBE7BF5FB1B7A50AE1DB30994117BB7.
• Hotunluoğlu, Hakan. 2016. “Budget Sustainability of Local Governments in Turkey”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3(2): 20-27.
• Isparta Valisi Ekrem. 1929. “Ahvali Umumiye Raporları: İsparta Asayiş vaz’iveti”. İdare Mecmuası 20: 949-63. Işikçi, Yasemin MAMUR. 2018. “Avrupa Birliği’nde Bölge Yönetimleri: İki Örnek ve Türkiye İçin Bir Değerlendirme”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (28): 202-36.
• İD. 2020. “1928’den Günümüze Türk İdare Dergisi”. http://www.tid.gov.tr/Sayfalar/Tanitim.aspx (02 Aralık 2020).
• İdare Mecmuası. 1928. “İdare Mecmuası Sayı 1”.
• K. Naci. 1929. “Mahallî İsler — Tarihi Tekâmülleri”. İdare Mecmuası 18: 2034-38.
• ———. 1930a. “Türk Inkilâbının En Mühim Kanunu”. İdare Mecmuası 25: 715-21.
• ———. 1930b. “Türk Inkilâbının En Mühim Kanunu”. İdare Mecmuası 28: 1494-1501.
• ———. 1930c. “Türk Inkilâbının En Mühim Kanunu”. İdare Mecmuası 29: 1693-1702.
• ———. 1930d. “Türk Inkilâbının En Mühim Kanunu”. İdare Mecmuası 30: 1905-14.
• ———. 1930e. “Türk Inkilâbının En Mühim Kanunu”. İdare Mecmuası 31: 2133-41.
• ———. 1930f. “Türk Inkilâbının En Mühim Kanunu”. İdare Mecmuası 26: 1122-28.
• ———. 1930g. “Türk Inkilâbının En Mühim Kanunu”. İdare Mecmuası 27: 1381-89.
• Karpat, Kemal H. 1959. Turkey’s Politics: The Transition to a Multi-Party System. Princeton New Jersey: Princeton University Press.
• M. Akif. 1930. “Hukukî inkılâbımız ve Avrupa”. İdare Mecmuası 23: 349-58.
• Mardin, Şerif. 1973. “Center-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics?” Daedalus 102(1): 169-90. Mosca, Gaetano. 2011. The Ruling Class. Nabu Press.
• Mustafa Şeref. 1929a. “İdarî kaza, İdarî dava ve ihtilâfat”. İdare Mecmuası 17: 1083-88.
• ———. 1929b. “Vilâyetler”. İdare Mecmuası 18: 2052-59.
• Nordlinger, Eric A., Theodore J. Lowi, ve Sergio Fabbrini. 1988. “The Return to the State: Critiques”. The American Political Science Review 82(3): 875-901.
• Onar, Sıddık. 2011. “TÜRKİYEDE İDARENİN KAZAİ MÜRAKABESİ”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 1(1): 21-40.
• Ortaylı, İlber. 2008. Türkiye’de Teşkilat ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat.
• ———. 2010. Ottoman Studies. 3. bs İstanbul: Bilgi University Press.
• Özbudun, Ergun. 1993. “State elites and democratic political culture in Turkey”. İçinde Political culture and democracy in developing countries, ed. L. Diamond. Lynne Rienner Publications, 189-210.
• Özkan, Gürsel. 1998. “İdari Rejim Olarak Örnek Aldığımız Fransa’da, İdari Usul ve Bilgi Edinme Hakkına İlişkin Düzenlemeler”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2(2): 0-0.
• Özşen, Tayfur. 1988. Türk İdare Dergisi(1928-1988). Y. Ankara: T. C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı.
• Pareto, Vilfredo. 1991. The Rise and Fall of Elites: Application of Theoretical Sociology. 1st Edition. Routledge.
• Resmi Gazete. 1929a. 1416 Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun . https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1416.pdf (01 Aralık 2020).
• ———. 1929b. “Vilayet İdaresi Kanunu”. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1184.pdf.
• ———. 1930. “Belediye Kanunu”. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1471.pdf.
• Reyhan, Cenk. 2015. “1864-1871 Vilayet Nizamnamelerinde İdare Meclisleri : Osmanlı Taşrasında ‘Birörnek Yönetim Modeli’nin Kuruluş Sorunu”. İçinde 1864 Vilayet Nizamnamesi, ed. Erkan Tural ve Selim Çapar. Ankara: Todaie Yayın No:387.
• Rustow, Dankwart A. 1965. “5. Turkey: The Modernity of Tradition”. İçinde Princeton: Princeton University Press, 171-98. https://www.degruyter.com/princetonup/view/book/9781400875320/10.1515/9781400875320-006.xml.
• Saraçoğlu, M. 2008. “Some Aspects of Ottoman Governmentality at the Local Level: The Judicio-Administrative Sphere of the Vidin County in the 1860s and 1870s”. Ab Imperio 2008: 1-32.
• Schmitt, Carl. 2014. Siyasal Kavramı. 3. bs İstanbul: Metis.
• Smith, Gordon. 1974. “A Model of the Bureaucratic Culture”. Political Studies 22(1): 31-43.
• Şabudak, Özcan. 2009. Unutulmuş Bir Devletçi İktisat Veklili: Mustaf Şeref Özkan. İstanbul: Libra Yayınları.
• Şengül, Ramazan. 2013. “Fransa’da Yerinden Yönetim Politikalarının Belediye Yönetimine Etkileri/ Effects Of Decentralization Policies On Municipality Administrations In France”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9(20): 31-44.
• Şeref, Mustafa. 1934. Hukuk-ı idare-i vilayât. ed. Halit Uyanık. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ord. Prof. Dr. S. S. Onar İdare Hukuku ve İlimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi yayınları.
• Şi̇ni̇k, Bilal, ve Çiğdem Görgün. 2015. “ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE MERKEZİLEŞME ARAYIŞLARI: MÜLKİ İDAREDE YENİDEN YAPILANMA”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 69(4): 777-805 . Şinik, Bilal, Aslı Yılmaz Uçar, ve Esra Di̇k. 2016. “1924 ve 1926 Tarihli Belediye Kanunu Layihaları: Cumhuriyet Belediyecilik Anlayışının Kurucu Adımları”. Çağdaş Yerel Yönetimler 25(2): 1-27.
• TBMM. 1929. “Türkiye Büyük Millet Meclisi 3. Dönem 10. Cilt 54. Birleşim”. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d03/c010/tbmm03010054.pdf.
• ———. 1930. “Türkiye Büyük Millet Meclisi 3. Dönem 17. Cilt 37. Birleşim”. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/td_v2.sayfa_getir?sayfa=27&v_meclis=1&v_donem=3&v_yasama_yili=&v_cilt=17&v_birlesim=037.
• TDK. 2020. “Seçkin”. https://sozluk.gov.tr/seçkin (01 Aralık 2020).
• Tilly, Charles. 1985. “War Making and State Making as Organized Crime”. İçinde ed. Peter Evans, Dietrich Rueschemeyer, ve Theda Skocpol. Cambridge: Cambridge University Press, 169-91.
• Tural, Erkan, ve Selim Çapar, ed. 2019. Türk İdare Dergisi’nin 90 Yılı 1928-2018. Ankara: Türk İdari Araştırmalar Vakfı.
• Uçar, Aslı Yılmaz. 2016. “Şehremini:Müntehab mı?Mansub mu? Erken Cumhuriyet Döneminde Merkeziyet Sorunu”. Çağdaş Yerel Yönetimler 25(3): 95-117.
• Ulusoy, Ahmet, ve Tekin Akdemir. 2017. Mahalli İdareler. Ankara: Seçkin.
• Uzun, Mustafa İsmet. 1989. “Ali Seydi Bey”. https://islamansiklopedisi.org.tr/ali-seydi-bey (03 Aralık 2020).
• Ünal, Feyzullah. 2015. “TANZİMATTAN CUMHURİYETE TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİMLERİN YASAL VE YAPISAL DÖNÜŞÜMÜ”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (30): 241-48.
• Yıldırım, Sema, ve Behçet Kemal Zeynel, ed. 2010. “TBMM Albümü 1920-2010”. https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt1/index.html.